[Benincasa cerifera; con gọi; bí đao; đông qua, bí phấn]
Nội dung trong bài viết
- Đặc điểm chung của bí ngô
- Các phương pháp chế biến
- Bí đao hầm
- Bí xanh nấu cá chép
- Bí xanh nấu đậu đỏ
- Bí xanh tiềm
- Cháo bí xanh
- Mứt bí [kiểu làm trong gia đình]
- Nước hạt bí
Đặc điểm chung của bí ngô
Thuộc loài cây leo, sống hàng năm, họ Bầu bí [Cucurbitaceae]. Lá có 5 7 thùy nhọn, tua cuống phân nhánh, hoa đơn tính, màu vàng, to. Quả hình trụ, lúc non có lông, lúc già có sáp ở mặt ngoài vỏ quả.
Trong quả bí xanh có đến 95,5g% nước; 2,4g% glucid; 1,0g% celulose; 26mg% canxi; 23mg% phospho; 0,3mg% sắt; 0,03mg% vitamin pp và 16mg% vitamin C. Khi ăn 1oog bí xanh cho ta 12 calo.
Bí xanh có nguồn gốc từ Nam Trung Quốc và Ấn Độ. Cây cần nhiều ánh sáng, chịu được hạn.
Từ khi kết quả đến 50 60 ngày có thể thu hoạch. Muốn ăn bí non thu hái ở ngày 26 30. Quả thu về xếp lên giàn bảo quản ngay. Giàn để nơi sáng sủa, thoáng gió không nên để chống các quả lên nhau và thường xuyên phải kiểm tra để phát hiện những quả bị hỏng, bị thối để nhặt bỏ, tránh lấy lan qua quả khác. Quả bí dùng làm rau hoặc chế biến bí xanh thành bánh kẹo, làm thuốc, còn là loại rau dự trữ trong thời kỳ giáp hạt và cho các vùng thiếu rau.
Các phương pháp chế biến
Bí đao hầm
Bí đao non, chọn quả nhỏ, gọt sạch vỏ, cắt khoanh dày 4- 5cm, khoét bỏ ruột.
Tôm tươi bóc vỏ, bỏ đầu, rút chỉ đen, băm nho cùng hành muối, tiêu vừa ãn. Thịt lợn nạc băm nhỏ. Trộn tôm và thịt thêm nước mắm để ngấm gia vị.
Nhồi thịt, tôm vào ruột bí, miết chặt hai đầu. Đun nước sôi, nêm vừa ăn, thả các khoanh bí vào, đun nhỏ lửa cho bí chín mềm, hớt sạch bọt. Bắc xuống rắc hành mùi thái nhỏ lên trên. Ăn nóng với cơm, ngon, mát. Dùng cho người bị ho nhiều đờm rất tốt.
Bí đao hầm thịt
Bí xanh nấu cá chép
Bí xanh 1 quả [khoảng 1kg], rửa sạch, thái miếng [để cả vỏ]. Cá chép khoảng 0,4kg [cả con] làm sạch bỏ mang. Cho cả 2 thứ vào nồi đất, đổ ngập nước, nấu chín. Hai ngày ăn một lần. Dùng cho người viêm thận, phù nề [lưu ý không nêm bất kỳ một gia vị nào].
Bí xanh nấu đậu đỏ
Đậu đỏ ngâm mềm, vỏ sạch, đổ vào nồi đất đổ ngập nước đun mềm, cho bí xanh gọt vỏ thái miếng vào nấu chín, nêm vừa ăn. Bắc xuống ăn cùng cơm. Ăn liên tục trong nhiều ngày. Có tác dụng giải nhiệt, trừ ung nhọt, vết thường độc, giải độc.
Bí xanh tiềm
Chọn bí xanh non, quả nhỏ, gọt vỏ, cắt hai đầu, moi bỏ ruột.
Thịt gà, gan lợn, chần qua nước sôi [tốt nhất là nước luộc, nước hầm xương thịt], để nguội thái hạt lựu.
Cà rốt, củ cải chần qua, thái mỏng trộn đều với thịt gà, gan, nêm mắm, muối hạt tiêu, để ngấm.
Nhồi tất cả các thứ trên vào ruột bí, hấp cách thủy. Bí chín bỏ ra, để nguội, cắt khoanh tròn. Khi ăn chấm với nước mắm, tỏi, ớt. Ăn rất ngon, giàu vitamin, không bị béo phì.
Cháo bí xanh
Bí xanh gọt vỏ, bỏ ruột, rửa sạch, thái lát, đổ vào nồi đất cùng gạo tẻ vỏ sạch, ninh nhừ thành cháo. Cháo nhừ cho thêm đường phèn vừa đủ ngọt mát. Dùng cho người hay bị đau đầu, tức ngực, nước tiểu bị vàng. Nên ăn liên tục cho đến khi thấy hết các hiện tượng trên.
Mứt bí
Mứt bí [kiểu làm trong gia đình]
Chọn quả bí già [vỏ quả phủ đầy lớp phấn trắng] gọt vỏ, bỏ ruột, rửa sạch, thái con chì đều nhau. Ngâm nước vôi trong một đêm, vớt ra, rửa sạch để ráo. Chần qua nước pha phèn chua đun sôi. Vớt ra, rửa nhiều lần cho hết phèn, tãi ra nong, nia phơi nắng khoảng 5 tiếng, thỉnh thoảng trở cho bí khô đều và trong. Lại ngâm nước pha phèn thêm 3 tiếng nữa, vớt ra, để ráo. Ướp đường [12kg bí dùng l,2kg đường] một đêm. Bắc xoong bí lên bếp đun nhỏ lửa, sôi kỹ, bắc xuống để nguội. Bắc lên bếp đun sôi, thỉnh thoảng đảo nhẹ tay. Khi nước đường sánh [lấy hai chiếc đũa đảo mứt nhúng vào nước đường rồi tách ra, thấy giữa 2 chiếc đũa có sợi tơ là được], bắc xuống, cho vani [nếu thích], dùng đũa cả đảo đều cho đường khô, bám trắng xung quanh mứt, đổ ra để nguội. Cho vào túi nylon hay lọ thủy tinh rộng miệng. Dùng ăn cùng các loại mứt khác trong ngày tết. Mứt ăn ngọt, mát.
Nước hạt bí
Lấy 500g hạt bí xanh, cho vào ấm đất, để ngập nước đun kỹ. Chắt nước uống thay chè. Dùng cho người tiểu ít mồm khô. Uống liên tục nhiều ngày, ít nhất là 7 ngày sẽ khỏi các hiện tượng trên.