1. Đọc đúng âm IPA
Để tra từ điển đúng, đầu tiên bạn phải đọc đúng âm trong bảng phiên âm tiếng Anh [IPA]
Ví dụ, bạn phải biết cách phân biệt giữa cách phát âm của âm /ɪ/ trong từ “sit” và âm /i/ trong từ “seat”.
Bạn phải biết âm /aʊ/ nghe giống âm “ao” trong tiếng Việt hơn là âm “au”. Cho nên từ “how” nghe giống “hao” hơn là “hau” – giống như bạn không đọc con bò “cow” là “cau” vậy! Việc đầu tiên là bạn cần phải hiểu IPA trong tiếng Anh Mỹ hoặc Anh – Anh, tùy thuộc vào loại từ điển bạn đang sử dụng.
Phân biệt IPA Anh Mỹ và Anh Anh
Bảng phiên âm Anh Mỹ và Anh Anh có nhiều khác biệt về âm và [do đó là] cách phiên âm của một từ. Cần lưu ý, một từ trong tiếng Anh Mỹ và Anh Anh có thể khác nhau về:
- Trọng âm: Adult /ˈædəlt/ [AA] v.s. /əˈdʌlt/ [AM]
- Nguyên âm: Dance /dɑ:ns/[AA] v.s /dæns/ [AM]
- Phụ âm: schedule /ˈʃedʒuːl/ [AA] v.s./ˈskedʒul/ [AM]
Bên cạnh những khác biệt đó, bản thân âm IPA trong tiếng Anh Anh và Anh Mỹ cũng khác nhau rất nhiều. Hãy cùng xem bảng dưới đây
Một số khác biệt giữa phiên âm Anh Anh – Anh Mỹ [IPA]
Anh MỹAnh AnhNguyên âm Anh Mỹ có âm /r/ ở cuối, còn Anh Anh thì bỏ âm này, tạo ra khác biệt lớn giữa 2 cách phiên âm trong từ điển.1./ər/ [hoặc /ɚ/]/ə//ˈsɪstər/ /ˈsɪs.tɚ//ˈsɪstə/2/ɜr/ [hoặc /ɝ/]/ɜ://fɜr/ [/fɝ/]/fɜ:/3/ɑr//ɑ://kɑr//kɑ:/4/ɔr//ɔː//kɔr//kɔː/5/eər/ [/ɛər/]/eə//keər/ [/kɛər//keə/6/ʊər//ʊə/hoặc /ɔː/]
/t ʊər//tʊə/hoặc /tɔː/
Âm /ʊər/ trong tiếng Anh Mỹ thì trong tiếng Anh Anh thường phát âm là /ɔː/, ví dụ: sure, poor, tour…7/ɪər//ɪə/here/hɪər//hɪə/8/ɑ//ɒ/on/ɑn//ɒn/Âm /ɑ/ và /ɒ/ là 2 cách viết của cùng 1 âm, nhưng theo “accent” của Anh Mỹ [hạ hàm] và Anh Anh [tròn miệng]. Bạn có thể phát âm theo kiểu AM hoăc AA đều chuẩn.Các nguyên âm “chặt miệng” trong Anh Anh thường có dấu : ở đằng sau [thể hiện độ dài], tiếng Anh Mỹ thì không:9/i//i://ʃi//ʃi:/10/ɔ//ɔ://lɔ//lɔ:/11/u//u://spun//spu:n/
Do đó, khi tra từ điển Anh Anh hoặc Anh Mỹ, các bạn cần hiểu được sự khác biệt giữa phát âm của tiếng Anh Anh và Anh Mỹ để tránh bị “loạn”.
3. Tại sao IPA Anh Anh có dấu “:” còn Anh Mỹ thì không?
Trong một video của cô Moon dạy tiếng Anh trên Vnexpress.net [link này], phân biệt giữa “please” và “police”, vào phần comment, bạn sẽ thấy có một góp ý thế này:
“Please phát âm là /pli:z/ chứ nhỉ? Cô giáo phát âm đúng nhưng phiên âm cách phát âm sai rồi.”
Video cô Moon hướng dẫn phân biệt “police” và “please”
Một góp ý rất có tính xây dựng. Nếu bạn tra từ điển từ “please” ở Cambridge, bạn sẽ thấy phiên âm cả Anh- Anh và Anh-Mỹ đều là /pliːz/. Nhưng nếu bạn tra ở “dictionary.com“, thì sẽ thấy phiên âm ghi là /pliz/. Vậy, từ đâu có sự khác biệt này? Trả lời được câu hỏi này, bạn sẽ bớt bỡ ngỡ rất nhiều khi tra từ điển và đọc ký hiệu phiên âm.
Điều đầu tiên bạn cần nhớ, đó là bất kể ký hiệu là /pliːz/ trong Cambridge hay /pliz/ trong dictionary.com, nếu bạn mở loa ra, 2 cách phát âm về cơ bản là giống nhau. Trong rất nhiều trường hợp, nó giống như một người mặc 2 chiếc áo giống nhau vậy.
Sự khác biệt nằm ở chỗ, một bên là từ điển Anh – Anh [cambridge], còn bên còn lại là từ điển Anh – Mỹ [dictionary.com]. Trong tiếng Anh, trước đây, có lẽ người ta cho rằng sự khác biệt giữa âm “i” trong từ “sit” và “seat” là độ dài của âm – với âm /i/ trong từ “sit” được coi là ngắn hơn so vơi sâm /i:/ trong từ “seat”. Do đó, trong từ “seat”, người Anh cho thêm dấu “:” vào sau âm /i/ để biểu thị sự dài đó.
Về sau, trong quá trình ngôn ngữ phát triển, người ta thấy âm /i/ trong “sit” và “seat” là hoàn toàn khác nhau, giống như “u” với “ư” trong tiếng Việt vậy, nên họ thay đổi cách phiên âm của âm /i/ trong “sit”, thành /ɪ/. Nhưng không thay đổi cách phiên âm âm /i:/. Điều này thật ra rất dễ gây nhầm lẫn cho người học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ 2, vì việc kéo dài âm /i/ trong từ “seat” sẽ khiên từ này nghe giống như từ “seed”.
Người Mỹ thực dụng hơn, họ ngay lập tức thay đổi. Do âm /i/ và /ɪ/ là 2 âm khác nhau, người Mỹ lựa chọn bỏ dấu “:” đằng sau đi, vừa tiết kiệm giấy mực, vừa đỡ gây nhầm lẫn cho người học. Do đó, các cuốn từ điển hiện đại kiểu Mỹ thường phiên âm là /i/ thay vì /i:/.
Điều tương tự có lẽ cũng xảy ra với âm /u:/. Trong tiếng Anh Mỹ, trong từ ‘pool’ được ký hiệu đơn giản là /pul/; còn trong từ điển Anh Anh, nó là /pu:l/ cho cả Anh Anh và Anh Mỹ. Đó là sự khác biệt của một cuốn từ điển ‘Made in England’ và cuốn còn lại ‘Made in American’.
Mọi người khi tra từ điển thường dùng “cambridge” hoặc “oxford”, vì có cả phiên âm Anh Mỹ. Nhưng cần nhớ rằng, cả 2 cuốn từ điển này đều được tạo ra bởi người Anh, nó không đại diện cho người Mỹ. Nếu tra tiếng Anh – Mỹ, dictionary.com có lẽ là một lựa chọn tốt hơn.
Lưu ý, điều này không có nghĩa chúng ta phủ định vai trò của dấu “:” trong việc làm dài âm ra.
Tóm lại, trong rất nhiều trường hợp, một âm có thể được phiên âm khác nhau giữa Anh – Anh và Anh – Mỹ. Và ngay trong tiếng Anh – Mỹ, một âm cũng có thể có nhiều cách phiên âm khác nhau. Điều quan trọng của người học là, hãy học cách chấp nhận những gì khác biệt với mình không hẳn đã là sai [họ đúng không có nghĩa mình sai], và nhìn vào bản chất: âm đó trong tiếng Anh được phát như thế nào. Và mình đã phát âm âm đó chính xác chưa.
/hævə ɡʊd dei, si ya/
Ôi, nhầm
/hævə ɡʊd dei, si: ja/
Uhmmm, thật ra cách nào cũng đúng cả mà. “Have a good day, see you”
2. Đọc trọng âm và phát âm đúng trọng âm
Đối với từ có 1 âm tiết, thông thường thì trọng âm sẽ rơi vào chính nó [từ “chức năng”, ví dụ như to, for… thường không được nhấn, nên không được coi là có trọng âm]
Đối với từ có 2 âm tiết trở lên, thông thường sẽ có 1 trọng âm chính. Trong từ điển, bạn sẽ thấy 1 dấu ‘ đứng trước âm tiết được nhấn trọng âm chính. Ví dụ:
important /ɪmˈpɔr tənt/
Có trọng âm rơi vào âm tiết thứ 2 [-por-]
Đối với từ dài, bên cạnh trọng âm chính có thể có trọng âm phụ. Trong từ điển, bạn sẽ thấy 1 dấu , đứng trước âm tiết được nhấn trọng âm phụ. Ví dụ:
international /ˌɪn.tərˈnæʃ ən əl/
Có trọng âm chính rơi vào âm tiết thứ 3 [na] và trọng âm phụ rơi vào âm tiết đầu tiên [in].
Khi tra từ điển, hãy biết chắc chắn bạn hiểu về âm IPA và cách ghi chú trọng âm. Các từ điển online hiện đều có nút loa, hãy bật loa lên và học cách phát âm chính xác của từ.
Nếu chưa hiểu rõ về trọng âm, bạn có thể đọc bài đầy đủ ở đây.
Tác giả: Quang Nguyễn
Cải thiện phát âm tiếng Anh của bạn, tại sao không?
Nếu bạn muốn phát âm tiếng Anh chuẩn, hãy học cùng những chuyên gia hàng đầu. Thầy Quang và cô Moon sinh sống, học tập và làm việc tại Mỹ trong 5 năm, có bằng thạc sĩ Mỹ, thuyết trình hội thảo tại Mỹ về cách dạy phát âm tiếng Anh, và dạy tiếng Anh trên Vnexpress.net. Học phát âm tiếng Anh cùng thầy cô tại đây