TRong chương trình Ngữ văn lớp 11, các em học sinh đã biết đến nhà văn Nguyễn Tuân qua truyện ngắn Chữ người tử tù. Bước sang lớp 12, qua thiên tùy bút Người lái đò sông Đà, chúng ta sẽ khám phá một phong cách mới của Nguyễn Tuân sau Cách mạng Tháng Tám: vẫn uyên bác và tài hoa nhưng, Đề văn dưới đây sẽ đi phân tích hình tượng sông Đà trong tùy bút Người lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân, qua đó nêu lên những nét đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm
Giới thiệu nhà văn Nguyễn Tuân và tác phẩm Người lái đò sông Đà
Nhà văn Nguyễn Tuân
Quê quán:Nguyễn Tuân sinh ngày 10 tháng 7 năm 1910 ở phốHàng Bạc,Hà Nội, quê ở thôn Thượng Đình, xã Nhân Mục [tên nôm là làng Mọc], nay thuộc phườngNhân Chính, quậnThanh Xuân, Hà Nội
Sự nghiệp của nhà văn Nguyễn Tuân
Ông trưởng thành trong một gia đình nhà Nho khi Hán học đã tàn. Nguyễn Tuân cầm bút từ khoảng đầu những năm 1935, nhưng nổi tiếng từ năm1938với các tác phẩm tùy bút, bút ký có phong cách độc đáo nhưVang bóng một thời,Một chuyến đi Từ1948đến1957, ông giữ chức Tổng thư kí Hội Văn nghệ Việt Nam.
Từ sau Cách mạng tháng Tám1945, ông chân thành đem ngòi bút phục vụ cuộc chiến đấu củadân tộc, nhưng Nguyễn Tuân luôn luôn có ý thức phục vụ trên cương vị của một nhà văn, đồng thời vẫn muốn phát huy cá tính vàphong cáchđộc đáo của mình.
Nguyễn Tuân mất tại Hà Nội vào năm 1987, để lại một sự nghiệp văn học phong phú với những trang viết độc đáo và tài hoa. Năm1996ông được nhà nước Việt Nam truy tặngGiải thưởng Hồ Chí Minhvề văn học nghệ thuật.
Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân
Ông viết văn với một phong cách tài hoa uyên bác và được xem là bậc thầy trong việc sáng tạo và sử dụngtiếng Việt.
Nguyễn Tuâncó một phong cách nghệ thuật rất độc đáo và sâu sắc.Trước Cách mạng tháng Tám, phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân có thể thâu tóm trong một chữ ngông.
Nguyễn Tuân học theo chủ nghĩa xê dịch. Vì thế ông là nhà văn của những tính cách phi thường, của những tình cảm, cảm giác mãnh liệt, của những phong cảnh tuyệt mĩ, củagió,bão,núicaorừngthiêng,thácghềnhdữ dội.
Sau Cách mạng tháng Tám, phong cách Nguyễn Tuân có những thay đổi quan trọng. Ông vẫn tiếp cận thế giới, con người thiên về phương diện văn hóa nghệ thuật, nghệ sĩ, nhưng giờ đây ông còn tìm thấy chất tài hoa nghệ sỹ ở cả nhân dân đại chúng.
Tác phẩm Người lái đò sông Đà
Người lái đò sông Đà là thiên tùy bút đặc sắc in trong tập Sông Đà, xuất bản năm 1960 của Nguyễn Tuân. Trong thiên tùy bút này, Nguyễn Tuân không chỉ ca ngợi con người lao động Tây Bắc là thứ vàng mười đã qua thử lửa mà còn phát hiện và ca ngợi vẻ đẹp độc đáo của con sông Đà: vừa dữ dội hung bạo, vừa thơ mộng trữ tình
Dàn ý vẻ đẹp trữ tình của dòng sông Đà
I. Mở bài
- “Người lái đò sông Đà” là một tùy bút rất đặc sắc của Nguyễn Tuân rút từ tập Sông Đà.
- Hình ảnh con sông Đà với hai đặc tính nổi bật là hung bạo và trữ tình được tác giả khắc họa đậm nét trong tùy bút. Nổi bật lên là vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình của con sông Đà.
II. Thân bài
* Vẻ đẹp thơ mộng trữ tình của con sông Đà
- Thác ghềnh lúc này chỉ còn lại trong nỗi nhớ. “Thuyền tôi trôi trên sông Đà” - câu văn mở đầu đoạn hoàn toàn là thanh bằng gợi cảm giác lâng lâng, mơ màng; ý lặng tờ nhắc lại trùng điệp tạo chất thơ.
- Thiên nhiên hài hòa mang vẻ trong trẻo nguyên sơ, kỳ thú: Cỏ gianh đồi núi đang ra những búp non, đàn hươu cúi đầu ngốn búp cỏ gianh đẫm sương.
- So sánh bờ sông hoang dại như bờ tiền sử, hồn nhiên như nỗi niềm cổ tích tuổi xưa mở ra những liên tưởng về sự bát ngát, lãng mạn, hư hư thực thực của dòng sông.
- Người với cảnh có sự tương giao, hư thực đan xen: Tiếng còi, con hươu ngộ ngẩng đầu nhìn và hỏi ông khách sông Đà. Cảnh làm cho vị tình nhân non nước sông Đà xúc động trong thực và mơ.
* Nghệ thuật của ngòi bút lãng mạn tài hoa, tinh tế. Nhà văn hiến cho độc giả hình ảnh sống động, ấn tượng sâu sắc:
- Lấy động tả tĩnh: Cá quẫy đủ khiến ta giật mình.
- Cái tĩnh hàm chứa sự bất ngờ bởi sự biến hóa liên tiếp: thuyền thả trôi, con hươu thơ ngộ vểnh tai, áng cỏ sương, tiếng còi sương, đàn cá dầm xanh quẫy vọt. Cảnh và vật đều ở trạng thái động, không chịu ép mình và đều mang hơi thở vận động của cuộc sống nhiều chiều
* Nhà văn đã trải lòng mình với dòng sông, hóa thân vào nó để lắng nghe nhịp sống cuộc đời mới, để nhớ, để thương cho dòng sông, cho quê hương đất nước:
- Thưởng ngoạn vẻ đẹp sông Đà, lòng ông dậy lên cảm giác liên tưởng về lịch sử, về tình cảm đối với cố nhân: nhắc tới đời Lí đời Trần.
- Trước vẻ đẹp hoang dại nhà văn suy nghĩ về về tiếng còi tàu, cuộc sống hiện đại.
- Trải lòng, hóa thân vào dòng sông trong đắm đuối của tình non sông đất nước: Nhớ thương hòn đá thác, lắng nghe giọng nói, trôi những con đò mình nở.
III. Kết bài
Qua đoạn trích thấy cảnh vật và con người gắn quyện với nhau chặt chẽ; thấy những đặc sắc của văn Nguyễn Tuân. Đọc “Sông Đà” người đọc càng thêm quý trọng tài năng và tấm lòng của con người suốt đời đi tìm cái đẹp, làm giàu có đời sống tinh thần của tất cả độc giả chúng ta.
Dàn ý cảm nhận vẻ đẹp trữ tình của sông Đà
1. Mở bài
Giới thiệu tác giả Nguyễn Tuân và tác phẩm Người lái đò sông Đà. [Nguyễn Tuân là một tác giả lớn có nhiều đóng góp quan trọng cho nền văn học của Việt Nam].
2. Thân bài
Từ trên tàu bay nhìn xuống "con sông Đà tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc, chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban, hoa gạo"
"Mùa xuân xanh màu ngọc bích", khác với sông Gâm, sông Lô "màu xanh canh hến". Mùa thu nước sông "lừ lừ chín đỏ như da mặt một người bầm đi vì rượu bữa"
→ Sông Đà mỗi mùa mang một vẻ đẹp riêng, quyến rũ và tình tứ.
Nguyễn Tuân nhìn sông Đà như một cố nhân với những cảnh quan hai bên bờ cực kì gợi cảm: lá non nhú trên những nương ngô, những con hươu "ngẩng đầu nhung khỏi áng cỏ sương" Dòng sông Đà như gợi những nỗi niềm sâu thẳm trong lịch sử đất Việt: Bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử. Bờ sông hồn nhiên như nỗi niềm cổ tích xưa.
→ Nguyễn Tuân say mê miêu tả dòng sông với tất cả sự tinh tế của cảm xúc, và bằng một tình yêu thiết tha. Lòng ngưỡng mộ, trân trọng, nâng niu tự hào về một dòng sông đã tạo nên những trang văn đẹp hiếm có.
3. Kết bài
Khẳng định lại vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình của con sông Đà và giá trị nội dung, nghệ thuật của tác phẩm.
Dàn ý vẻ đẹp thơ mộng trữ tình của sông Đà
I. Mở bài
– Giới thiệu nói chung về tác giả Nguyễn Tuân và tác phẩm Người lái đò sông Đà.
– Nêu vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng của dòng sông.
II. Thân bài
1. Vẻ đẹp nên thơ được trình bày qua hình dáng của dòng sông
- Nước sông như người con gái, thướt tha, duyên dáng: “Dòng sông chảy như sợi tóc trữ tình Sợi tóc rễ tơ ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc Hoa nở tháng hai lăn tăn. linh miêu mù sương cháy trên cánh đồng mùa xuân “
- Có vẻ đẹp trữ tình thuộc về sông lớn:
+ Nước sông lớn muôn màu muôn vẻ: “Mùa xuân nước suối trong xanh… mùa thu nước sông lớn đỏ như mặt người bầm dập vì men rượu”.
+ Bờ sông mang vẻ đẹp “hoang vu thời tiền sử”.
+ Trên sông lớn từng đàn cá nhảy xuống sông như đánh cầu lông.
2. Vẻ đẹp nên thơ được trình bày qua hồn sông
- Sông Đà như một cố tri thân quen.
- Tác giả cảm nhận thâm thúy cái chất “ấm êm” thân thuộc của dòng sông.
3.Ý nghĩa của hình ảnh dòng sông
– Giúp làm nổi trội hình ảnh người lái đò
– Thấy được tình yêu, niềm tự hào, gắn bó với tự nhiên và lòng yêu nước đối với tự nhiên của Nguyễn Tuân
– Trình bày phong cách nghệ thuật và ý kiến của mình về nghệ thuật và cái đẹp.
III. Kết luận
Nêu cảm nghĩ về ý nghĩa của hình ảnh sông Đà
Dàn ý vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình của sông Đà
I. Mở bài
– Giới thiệu nói chung về tác giả Nguyễn Tuân và tác phẩm Người lái đò sông Đà.
– Nêu vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng của dòng sông.
II. Thân bài
1. Trữ tình ở dòng chảy
- Từ trên cao nhìn xuống, sông Đà như "cái dây thừng ngoằn ngoèo"
- Ở những quãng yên thì như thiếu nữ kiều diễm "tuôn dài, tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc, chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban, hoa gạo."
- Điệp ngữ "tuôn dài" cùng nhịp văn mềm mại như ru tạo nên vẻ đẹp uyển chuyển, thướt tha của dòng sông. Phép so sánh dòng sông như một "áng tóc trữ tình" là một sáng tạo nghệ thuật độc đáo.
- Như người cố nhân lắm bệnh lắm chứng, "chốc dịu dàng đấy, rồi chốc lại bản tính và gắt gỏng ngay".
2. Trữ tình ở màu nước
- Mùa xuân, nước sông Đà "xanh ngọc bích" chứ không "xanh màu xanh canh hến như màu của sông Gâm, sông Lô".
- Mùa thu, nước "lừ lừ chín đỏ như da mặt một người bầm đi vì rượu bữa"
Liên hệ: màu nước sông Hương "sớm xanh, trưa vàng, chiều tím".
Hoặc màu nước đỏ nặng phù sa của sông Hồng.
- Chưa bao giờ màu đen như "thực dân Pháp đã đè ngửa con sông ra đổ mực Tây vào rồi gọi bằng một cái tên láo lếu'.
3. Trữ tình ở đôi bờ sông
- Đôi bờ sông lặng như tờ: "từ đời Lý, Trần, Lê, quãng sông này cũng lặng tờ đến thế mà thôi".
- "Bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử", "hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa".
- "Bờ sông Đà, bãi sông Đà, chuồn chuồn, bươm bướm trên sông Đà", đẹp thơ mộng "Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kỳ mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng".
- Dọc bờ sông: "tịnh không một bóng người; cỏ gianh đồi núi đang ra những nõn búp, một đàn hươu cúi đầu ngốn búp cỏ gianh đẫm sương đêm".
- Trên mặt nước "con cá dầm xanh quẫy vọt lên mặt sông bung trắng như bạc rơi thoi. Tiếng cá đập sông đuổi mất đàn hươu vụt mất".
- Sông Đà trong sự liên tưởng đến thơ Tản Đà "dải Đà bọt nước lênh đênh - Bao nhiêu cảnh bấy nhiêu tình" của một người tình nhân chưa quen biết.
III. Kết luận
Nêu cảm nghĩ về ý nghĩa của hình ảnh vẻ đẹp trữ tình của sông Đà
Phân tích hình tượng con sông Đà: Tính cách hung bạo
Mở đầu
Sông Đà là một con sông độc đáo. Sự độc đáo của dòng sông này được thể hiện qua hai câu thơ của Nguyễn Quang Bích mà Nguyễn Tuân trích dẫn ở phần đề từ của tác phẩm Người lái đò sông Đà.Đó là hai câu thơ: Chúng thủy giai đông tẩu Đà giang độc bắc lưu.Có nghĩa rằng: mọi dòng sông đều chảy về hướng Đông, chỉ có sông Đà chảy về hướng Bắc.
Dưới ngòi bút uyên bác và tài hoa của nhà văn Nguyễn Tuân, con sông Đà hiện lên như một nhân vật thực tế đầy sống động với hai nét tính cách hoàn toàn đối lập với nhau. Đó là sự hung bạo và nét trữ tình xuất hiện đồng thời trên dòng sông độc nhất vô nhị này
Tính cách hung bạo của con sông Đà
Ở phía thượng nguồn sông Đà có những quãng thật hiểm trở. Đó là cảnh đá bờ sông dựng vách thành, mặt sông chỗ ấy đúng ngọ mới có mặt trời, có những vách đá dựng đứng cao vút trên lòng sông như một cái yết hầu. Đứng bờ bên này nhẹ tay ném hòn đá sang bên kia bờ.Lại có quãng trên sông Đà dài hàng cây số nước xô đá, đá xô sóng.
Qua thủ pháp nghệ thuật trùng điệp, nhà văn Nguyễn Tuân đã giúp người đọc hình dung được sự hung bạo, dữ dội của sóng, nước, gió trên sông Đà. Đáng sợ nhất là những cái hút nước xoáy tít đáy giữa lòng sông Đà. Chính những cái hút nước này đã từng dìm xuống và xé tan xác nhiều bè gỗ, những con thuyền vô ý bị nó lôi tụt xuống.
Thác nước sông Đà
Sông Đà còn có những thác nước dữ dội, những thác nước ấy gầm réo với nhiều cung bậc: nghe như là oán trách, rồi lại như là van xin, rồi lại như là khiêu khích rồi nó rống lên như một ngàn con trâu mộng đang lồng lộn giữa rừng.Sông Đà còn có những quãng rất nhiều đá dữ Đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục, lập thành trùng vi thạch trận
Toàn khung cảnh hùng vĩ và tàn bạo của con sông Đà đã được nhân dân Tây Bắc nơi đây đúc kết thành một câu thần thoại kinh điển: Núi cao sông hãy còn dài/ Năm năm báo oán đời đời đánh ghen.
Để làm rõ hơn tính cách hung bạo của con sông Đà, Nguyễn Tuân còn miêu tả một trận thủy chiến sinh tử giữa người lái đò và dòng sông. Trong cuộc chiến ấy, sông Đà giống như một loài thủy quái hung ác, nham hiểm.
Phân tích hình tượng con sông Đà: Tính chất trữ tình
Từ góc nhìn của một du khách, trong tác phẩm Người lái đò sông Đà Nguyễn Tuân đãđi khám phá cái đẹp khi ông được ngồi trên máy bay. Qua máy bay, Nguyễn Tuân đã nhìn xuống sông Đà và ví von giống như cái dây thừng ngoằn ngoèo.
Nguyễn Tuân còn hình dung sông Đà như một thiếu nữ Tây Bắc kiều diễm, dịu dàng trong xuân sắc Sông Đà tuôn dài tuôn dài áng tóc trữ tìnhđốt nương xuân.
Sông Đà có những quãng chảy thật hiền hòa chứ không hề tàn bạo. Cảnh vật ở hai bên bờ sông Đà vừa hoang sơ nhuốm màu cổ tích, vừa trù phú thơ mộng tràn trề sức sống.
+ Nhà văn đã tưởng tượng Bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử, hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa. Đó là những hình ảnh đậm chất trữ tình, gợi nhiều liên tưởng.
+ Vẻ đẹp trữ tình của sông Đà còn được nhà văn gợi lên qua những hình ảnh rất nên thơ Cảnh ven sông ở đây lặng tờ Thuyền tôi trôi qua một nương ngô nhú lên mấy lá ngô non đầu mùamột đàn hươu cúi đầu ngốn cỏ gianh đẫm sương đêm.
Vẻ đẹp trữ tình của bức tranh sông Đà còn được Nguyễn Tuân miêu tả thật sinh động, gợi cảm qua ngòi bút tài hoa Đàn cá dầm xanh quẫy vọt lên mặt sông bụng trắng như bạc rơi thoi.
Sông Đà thơ mộng gợi cho Nguyễn Tuân nhớ đến những câu thơ Đường cổ kính Dải sông Đà bọt nước lênh đênh/ Bao nhiêu cảnh bấy nhiêu tình
Con sông Đà như một cố nhân
Nguyễn Tuân đã nhìn con sông Đà trong tác phẩm Người lái đò sông Đà như một cố nhân. Ta có thể thấy được, tình cảm giữa nhà văn với dòng sông thật thân thiết, khi xa thì nhớ mà gặp rồi thì lại thấy thân thương
Trông con sông vui như thấy nắng giòn tan sau kỳ mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng. Đi rừng dài ngày rồi lại bắt ra sông Đà, đúng thế, nó đằm thắm ấm ấm như gặp lại cố nhân.
Phân tích nghệ thuật trong tác phẩm Người lái đò sông Đà
Nguyễn Tuân đã vận dụng vốn tri thức phong phú về nhiều mặt để miêu tả con sông Đà đem đến cho người đọc những trang viết hấp dẫn, lý thú.
Miêu tả con sông Đà, Nguyễn Tuân sử dụng những ví von, so sánh, liên tưởng, tưởng tượng độc đáo, bất ngờ và thú vị.
Khi miêu tả sông Đà, Nguyễn Tuân sử dụng vốn từ ngữ phong phú, sống động, giàu hình ảnh và có sức gợi cao. Câu văn đa dạng, giàu nhịp điệu, co duỗi nhịp nhàng, có lúc hối hả, gân guốc, có lúc chậm rãi trữ tình.
Qua hình tượng con sông Đà trong tác phẩm Người lái đò sông Đà, nhà văn Nguyễn Tuân đã thể hiện một trái tim tràn đầy tình yêu mến đối với thiên nhiên Tây Bắc nói riêng cũng như tình yêu đất nước. Với nhà văn Nguyễn Tuân, vẻ đẹp của thiên nhiên chính là một tác phẩm nghệ thuật hoàn mĩ vô cùng tuyệt vời của tạo hóa. Cảm nhận và miêu tả con sông Đà bằng trái tim đầy rung cảm, Nguyễn Tuân đã chứng tỏ sự tài hoa, uyên bác và lịch lãm của mình.