3.3. Hiệu ứng siêu liên hợp
Đây là hiệu ứng đặc biệt, có thể nói là trường hợp riêng, trường hộp mở rộng của hệ liên hợp theo kiểu .
Hiệu ứng này chỉ cho trường hợp liên kết CH cách liên kết một liên kết [hiệu ứng cảm ứng - , liên hợp - , n - , siêu liên hợp - ].
Thí dụ:
Trường hợp các ion dương cũng cacboni cũng có tác dụng như nối đôi :
Ở đây chỉ có liên kết C H được viết tách rời ra như trên mớI tham gia tác dụng siêu liên hợp với điện tử pi. Obitan nguyên tử H cùng một lúc xen phủ vớI obitan của C liên kết và obitan pi. Các điện tử liên kết tương tác với điện tử pi gây ra hiệu ứng siêu liên hợp. Có thể biểu diễn sự tác dụng siêu liên hợp như sau:
Kết quả tương tác liên hợp này độ dài liên kết CC gần liên kết pi ngắn hơn trường hợp bình thường và đặc biệt là hiđro ở CH trở nên linh động thể hiện trong các phản ứng ancol hoá và các phản ứng khác.
Để chứng minh sự có mặt tương tác gây ra hiệu ứng siêu liên hợp chúng ta phân tích một số thí dụ sau:
CH3 CH = CH C2H5 + HCl
Theo hiệu ứng cảm ứng nhóm C2H5 cho hiệu ứng +I mạnh hơn nhóm CH3 vì vậy sản phẩm cộng hợp là:
CH3 CH = CH C2H5 + HCl CH3 CH2 CHCl C2H5
Nhưng thực nghiệm nhận được nhóm CH3 > C2H5 nên:
CH3 CH = CH C2H5 + HCl CH3 CHCl CH2 C2H5
Như vậy, các nhóm ankyl khi gần liên kết pi gây ra hiệu ứng siêu liên hợp ngược lại hiệu ứng cảm ứng.
-
Sự khác biệt giữa siêu liên hợp và hiệu ứng quy nạp