Viêm não Nhật Bản là bệnh nhiễm trùng cấp tính hệ thần kinh trung ương do virus viêm não Nhật Bản gây ra, nguy cơ tử vong và di chứng cao.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS.CK2 Nguyễn Minh Tiến, Phó giám đốc Bệnh viện Nhi Đồng Thành phố [TP HCM].
Nguồn gốc
- Viêm não Nhật Bản do một loại virus viêm não Nhật Bản [JEV] thuộc nhóm B gây ra.
- Bệnh được phát hiện lần đầu tiên ở Nhật Bản. Các nhà khoa học nước này đã phân lập được virus nên đặt tên là viêm não Nhật Bản.
Nguyên nhân gây bệnh
- Virus viêm não Nhật Bản thuộc nhóm Arbovirus, họ Togaviridae, giống Flavivirus, lây truyền qua trung gian truyền bệnh là muỗi Culex.
- Loại virus này thuộc họ flavivirus có liên quan đến bệnh sốt xuất huyết, sốt vàng da và nhiễm virus West Nile, lây lan qua đường muỗi đốt.
- Ở nước ta, loài muỗi này có nhiều ở miền Bắc, xuất hiện nhiều vào những tháng mùa nóng, ban ngày sống trong các bụi cây ngoài vườn, đêm bay vào nhà hút máu gia súc và đốt người, thường vào thời điểm từ 18 đến 22h. Muỗi thích đẻ trứng trong ruộng lúa, mương.
- Bệnh lưu hành ở hầu hết địa phương, thường gây dịch vào các tháng 5, 6, 7.
Ai có thể mắc bệnh?
- Mọi người, mọi lứa tuổi nếu chưa có miễn dịch với virus viêm não Nhật Bản đều có thể mắc bệnh.
- Trên thế giới, tại những vùng viêm não Nhật Bản lưu hành, bệnh thường gặp ở trẻ dưới 15 tuổi. Ở Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh cao nhất là nhóm trẻ 2-8 tuổi.
- Người lớn có nguy cơ bị lây nhiễm nếu chưa từng được tiêm ngừa, thường đi du lịch, hợp tác lao động hoặc công tác vào vùng bệnh viêm não Nhật Bản đang lưu hành.
Đường lây
- Loài động vật mang mầm bệnh viêm não Nhật Bản thường là gia súc như lợn, trâu bò, ngựa... và chim hoang dã.
- Bệnh lây theo đường máu, do muỗi đốt hút máu động vật nhiễm virus rồi đốt người. Virus được truyền qua vết đốt của muỗi cái, từ tuyến nước bọt có chứa virus.
- Bệnh không lây trực tiếp từ người sang người. Ăn uống chung, dùng chung đồ dùng hoặc tiếp xúc gần gũi với người bệnh cũng không làm lây nhiễm bệnh.
Triệu chứng
- Giai đoạn khởi phát:
+ Sốt: triệu chứng phổ biến, xảy ra đột ngột, sốt liên tục 39-40 độ C nhưng cũng có khi sốt không cao.
+ Nhức đầu, quấy khóc, kích thích, kém linh hoạt.
+ Buồn nôn, nôn.
- Giai đoạn toàn phát:
Sau giai đoạn khởi phát, các biểu hiện thần kinh sẽ nhanh chóng xuất hiện:
+ Rối loạn tri giác từ nhẹ đến nặng như ngủ gà, li bì, lơ mơ đến hôn mê.
+ Thường có co giật.
+ Có thể có các dấu hiệu thần kinh khác: dấu hiệu màng não, các dấu hiệu thần kinh khu trú [liệt nửa người hoặc tứ chi], tăng hoặc giảm trương lực cơ...
+ Có thể có suy hô hấp, sốc.
Các thể lâm sàng
- Thể nhẹ: rối loạn tri giác mức độ nhẹ và phục hồi nhanh chóng.
- Thể cấp tính: diễn biến cấp với các biểu hiện lâm sàng nặng, điển hình.
- Thể tối cấp: Sốt cao liên tục, co giật, hôn mê sâu, suy hô hấp, trụy mạch và dẫn đến tử vong nhanh.
Điều trị
- Hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu đối với bệnh viêm não do virus. Hiện đã có thuốc kháng virus nhưng thuốc chỉ có tác dụng với một số loại virus chứ không phải tất cả.
- Chủ yếu điều trị triệu chứng ở người bệnh, phối hợp hỗ trợ và nâng đỡ giúp nâng cao thể trạng và sức khỏe.
- Trẻ nhỏ cần được điều trị tại những bệnh viện chuyên khoa có đủ phương tiện theo dõi và can thiệp kịp thời những biến chứng nguy hiểm, giúp khỏi nguy kịch và giảm đến mức thấp nhất di chứng nặng nề có thể xảy ra sau khi khỏi bệnh.
Nguy cơ biến chứng, tử vong
- Bệnh nếu không phát hiện sớm và chữa trị kịp thời khả năng dẫn đến tử vong. Tỷ lệ tử vong của bệnh nhân chiếm khoảng 30%.
- Nếu may mắn giữ được tính mạng thì cũng khoảng 1/3 mang nhiều di chứng nặng nề về thần kinh như liệt, chậm phát triển tâm thần, co giật, động kinh.
- Một số trường hợp có thể bị mất khả năng ngôn ngữ hoặc không nói được, mất trí nhớ, cử động bất thường ngoài ý muốn như run rẩy, uốn éo, gồng cứng người...
Phòng ngừa
- Thực hiện tốt vệ sinh môi trường, giữ gìn nhà ở, chuồng gia súc sạch sẽ để hạn chế nơi trú đậu của muỗi.
- Nên dời chuồng gia súc xa nhà, xa nơi sinh hoạt của trẻ em, loại bỏ các ổ bọ gậy.
- Ngủ mùng để tránh muỗi đốt, thường xuyên sử dụng các biện pháp chống và diệt muỗi trong các hộ gia đình, không cho trẻ em chơi gần chuồng gia súc đề phòng muỗi đốt.
- Tiêm vaccine viêm não Nhật Bản đầy đủ và đúng lịch.
+ Tiêm dưới da.
+ Liều lượng: 0,5 ml cho trẻ dưới 5 tuổi; 1 ml cho trẻ trên 5 tuổi.
+ Lịch tiêm 3 liều cơ bản: Mũi thứ hai tiêm sau mũi thứ nhất 7 ngày. Mũi thứ 3 tiêm sau mũi thứ hai một năm.
Thời tiết mùa hè nắng nóng mưa ẩm là điều kiện thuận lợi cho các dịch bệnh phát triển đe dọa sức khỏe cộng đồng, trong đó có bệnh viêm não mô cầu.
Theo số liệu thống kê từ Cục Y tế dự phòng, tính từ năm 2011 đến nay, cả nước có 610 trường hợp viêm não mô cầu, trong đó có 25 trường hợp tử vong. Chỉ riêng trong 2 tháng đầu năm 2016 đã có 6 trường hợp mắc bệnh và 1 ca tử vong.
Mới nhất là trường hợp bé gái 5 tháng tuổi tại TP.HCM nhập viện trong tình trạng sốt cao, da tím tái, đã tử vong chỉ sau vài giờ được xác định là viêm não mô cầu. Được biết đây là ca bệnh viêm não mô cầu đầu tiên ở TP.HCM kể từ đầu năm đến nay.
Viêm não mô cầu là bệnh nguy hiểm với trẻ nhỏ
Viêm não mô cầu diễn tiến nặng nhanh và có thể gây tử vong trong 24 giờ
Cả 2 trường hợp tử vong được xác định do viêm não mô cầu trong năm nay đều có diễn tiến nặng nhanh và dẫn tới tử vong chỉ trong 48 giờ. Trường hợp đầu tiên của năm là nữ sinh ở Hải Dương đã tử vong chỉ sau 2 ngày sốt nhẹ đau đầu, và trường hợp thứ hai là bé gái 5 tháng tuổi tại TP.HCM được nhắc đến ở trên.
Theo các chuyên gia, mặc dù ít gặp nhưng bệnh viêm não mô cầu được đánh giá là rất nguy hiểm, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng 2 nhóm tuổi dễ bị lây nhiễm nhất là trẻ em từ 6 tháng đến 3 tuổi và thanh thiếu niên trong khoảng 14-20 tuổi.
Viêm não mô cầu có thể để lại di chứng nghiêm trọng
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, bệnh viêm não mô cầu có các triệu chứng xuất hiện đột ngột. Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, triệu chứng điển hình là sốt cao, cứng cổ, đau đầu, nôn mửa, biếng ăn và bỏ ăn. Ngoài ra, ở trẻ nhỏ có biểu hiện thóp phồng hoặc phản xạ bất thường và biểu hiện cứng gáy rõ hơn.
Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như tăng áp lực nội sọ, phù não gây tử vong, hay áp xe não khiến tình trạng nhiễm trùng có thể lan ra toàn bộ cơ thể gây nhiễm trùng huyết và tử vong.
Trẻ mắc bệnh có thể bị di chứng nặng nề
Những trường hợp may mắn sống sót có thể phải chịu di chứng nghiêm trọng như phù não, tổn thương thần kinh trung ương, cắt bỏ các chi, tổn thương thận và các vấn đề về tâm lý.
Viêm não mô cầu dễ lây qua tiếp xúc gần
Vi khuẩn não mô cầu khu trú trong dịch mũi họng, qua tiếp xúc thông thường chỉ cần dính chút dịch mũi họng như nước bọt, dịch tiết đường hô hấp của người đang ủ bệnh hoặc người phát bệnh là có thể bị nhiễm. Do vậy, khi phát hiện ra cần nhanh chóng cách ly người bệnh, đồng thời cách ly và theo dõi những người đã tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân. Luôn đeo khẩu trang khi tiếp xúc và không dùng chung vật dụng sinh hoạt hàng ngày với người bệnh.
Viêm não mô cầu là bệnh nguy hiểm bởi tỷ lệ tử vong cao
Các chuyên gia y tế cho biết, viêm não mô cầu là bệnh truyền nhiễm cấp nghiêm trọng, khó phát hiện sớm bởi các triệu chứng giống với các bệnh viêm màng não do nhiễm siêu vi thông thường, gây khó khăn trong chẩn đoán và điều trị kịp thời khiến tỷ lệ tử vong cao và bệnh dễ lây thành dịch. Nếu không điều trị kịp thời, ở thể tối cấp tỷ lệ tử vong của bệnh lên đến 60-70%, thể viêm màng não mủ tỷ lệ tử vong là 30-40%.
Cha mẹ cần để ý những dấu hiệu bất thường của trẻ
Với mức độ nguy hiểm và di chứng nghiêm trọng, bệnh viêm não mô cầu không chỉ là mối đe dọa tới sức khỏe cộng đồng mà còn là nỗi lo lớn của các bậc phụ huynh có con nhỏ. Để bảo vệ và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh cho trẻ, phụ huynh nên tránh cho trẻ đến nơi đông người, giữ vệ sinh cho trẻ và của chính bản thân mình, đảm bảo môi trường sống sạch sẽ thoáng mát, tăng cường sức đề kháng cho trẻ. Nếu nghi ngờ trẻ bị nhiễm bệnh với các triệu chứng điển hình, phụ huynh không nên tự ý điều trị mà tốt nhất nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Ai cũng có thể mắc bệnh viêm não nhưng nhiều nhất ở lứa tuổi?
Viêm não Nhật Bản là bệnh lý nguy hiểm có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng nhiều nhất ở trẻ em dưới 15 tuổi. Nếu người bệnh không được phát hiện sớm và chữa trị kịp thời, nhiều khả năng sẽ dẫn đến tử vong.
viêm não Nhật Bản nguy hiểm như thế não?
Bệnh viêm não Nhật Bản là một trong những bệnh có tỷ lệ tử vong cao, có thể lên đến 25% ở giai đoạn cấp tính trên những bệnh nhân có biểu hiện co giật, suy hô hấp và hôn mê. Cho dù được chữa khỏi, bệnh cũng để lại nhiều di chứng nặng nề về thần kinh- tâm thần và trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội.
viêm não Nhật Bản có từ khi não?
Bệnh được phát hiện lần đầu tiên ở Nhật Bản, các nhà khoa học Nhật Bản đã phân lập được virus này vào năm 1935, nên bệnh được đặt tên là viêm não Nhật Bản. Virus viêm não Nhật Bản thuộc nhóm Arbovirus, họ Togaviridae, giống Flavivirus, lây truyền qua trung gian truyền bệnh là muỗi Culex.
Bệnh viêm não Nhật Bản đồ gì gây ra?
Viêm não Nhật Bản là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, lây qua muỗi đốt. Nguồn gây bệnh chủ yếu từ các loài chim hoang dã và các loài gia súc. Chim và lợn là những ổ chứa nhiều virus viêm não Nhật Bản trong tự nhiên. Muỗi sẽ đốt lợn và chim hoang, mang máu chứa virus gây bệnh rồi truyền sang người.