Chị Hương, nhà ở Nhà Bè [TP.HCM] hốt hoảng, mấy hôm nay do thời tiết nắng nóng rồi đột ngột mưa lớn làm bé nhà chị sốt cao 39,5 độ C. Thấy vậy, chị cho bé uống gói thuốc hạ sốt 250mg, chừng 30 phút sau thấy bé vẫn chưa giảm nhiệt, chị lại nhét thêm một viên thuốc đặt hậu môn để hạ sốt.
Trong khi đó, bé nhà chị chỉ mới 15 tháng tuổi và nặng 14kg. Sau khi dùng liên tiếp như vậy thì hơn 2 tiếng sau bé có những biểu hiện co giật, nôn. Hoảng quá, gia đình chị vội đưa đến bệnh viện cấp cứu gấp. Chị bảo thật may vì bé đến bệnh viện kịp lúc, không gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe nếu không chắc chị sẽ hối hận cả đời.
Việc lạm dụng và cho con dùng thuốc quá liều như chị Hương không phải là hiếm và không ít trẻ gặp nguy vì các tác dụng phụ ở liều cao do paracetamol gây ra, nhất là sẽ gây hại gan, nặng hơn nữa có thể gây tổn hại đến sức khỏe lâu dài.
Vậy cha mẹ nên sử dụng thuốc hạ sốt cho trẻ như thế nào để không gây ra những hậu quả đáng tiếc?
Liều lượng thuốc hạ sốt cho trẻ cần theo đúng cân nặng
“Thông thường ở trẻ nhiệt độ từ 36-36,5 độ C là mức bình thường, trên 37 độ C sẽ được xem là sốt. Để kiểm tra thân nhiệt của trẻ, phụ huynh có thể đo nhiệt kế ở nách, hậu môn, ngậm miệng hay bắn vào da. Tuy nhiên, nếu cha mẹ nghi ngờ trẻ bị sốt thì nên cặp nhiệt kế ở nách. Bên cạnh đó, cặp hậu môn hay miệng phải cẩn thận, cần có nhiệt kế riêng cho trẻ và quan trọng nhất là bé phải chịu hợp tác” - BS Trương Hữu Khanh, Trưởng khoa Nhiễm, BV Nhi đồng 1 cho biết.
BS Khanh nhấn mạnh, nếu trẻ sốt dưới 38 độ C thì không cần phải dùng thuốc hạ sốt, vì đây chỉ là một phản ứng có lợi của cơ thể nhằm kìm hãm sự phát triển của vi khuẩn, siêu vi đang tấn công. Sốt nhẹ chỉ cần theo dõi, lúc này cha mẹ chỉ cần giữ cơ thể trẻ sạch sẽ, thoáng mát, ăn uống nghỉ ngơi đầy đủ và theo dõi nhiệt độ cơ thể trẻ.
Trong trường hợp trẻ sốt kéo dài và trên 38 độ C thì cha mẹ mới cho uống thuốc hạ sốt. Loại thuốc thường được sử dụng với trẻ nhất vẫn là paracetamol với liều 15mg/kg cân nặng. Loại thuốc này sau uống khoảng gần 1 tiếng thuốc mới bắt đầu phát huy tác dụng và hạ sốt dần.
Do đó, khi dùng thuốc đúng liều, cha mẹ cũng cần phải kiên nhẫn vì bất cứ điều gì cũng cần có thời gian, không nên sốt ruột. Khi con sốt mè nheo không cho chườm ấm, dùng một loại thuốc không thấy hạ là bồi tiếp thêm loại thuốc kia, rất nguy hiểm.
“Số lần sử dụng paracetamol tính cho cả ngày 24 giờ sẽ tùy thuộc vào lứa tuổi khác nhau. Như trẻ sơ sinh dùng liều 10-15mg/kg cho mỗi lần và cách 6-8 giờ dùng một lần, tức trong ngày dùng 3-4 lần. Còn trẻ lớn hơn cũng dùng liều như trẻ sơ sinh nhưng khoảng cách cho thuốc gần hơn, 4-6 giờ/lần, tức trong ngày dùng 4-6 lần nhưng không dùng quá năm lần trong vòng 24 giờ. Cần lưu ý với cha mẹ, nếu qua 48 giờ trẻ vẫn lừ đừ, nôn ói nhiều thì cần phải đi khám ngay” - BS Khanh đưa ra lời khuyên cho các bậc phụ huynh.
Làm gì khi trẻ co giật do sốt cao?
Khi trẻ sốt, nên cởi bỏ bớt quần áo, cho trẻ mặc đồ rộng, thoáng. Cho trẻ uống nhiều nước vì sốt thường làm mất nước, nằm nghỉ ở nơi thoáng mát, theo dõi nhiệt độ của trẻ bằng nhiệt kế.
“Đặc biệt, nhiều cha mẹ quan niệm rằng tắm hoặc lau bằng nước đá, đánh gió để trẻ mau hạ sốt, tuy nhiên điều này là sai lầm. Cách tốt nhất giúp trẻ hạ sốt là lau nhanh bằng nước mát, dùng nước thường thôi, không dùng nước quá nóng, nếu nước mà nhúng tay vào có cảm giác nóng thì lau không hiệu quả. Nhớ là đừng vắt khăn quá khô khi lau.
Trong trường hợp trẻ bị co giật do sốt cao, cha mẹ nên cho bé nằm nghiêng mặt 1 bên, nằm nơi thoáng mát, lau mát và nhét thuốc hạ thuốc, lưu ý không vắt chanh vào miệng. Nếu không cắn lưỡi thì đừng chèn gì vào miệng. Tình huống này có thể bị lại cho đến 7 tuổi.
Ngoài ra, trong tủ thuốc gia đình, cha mẹ cần lưu trữ thuốc hạ sốt kể cả loại uống và loại nhét hậu môn. Khi nghi ngờ trẻ sốt, cha mẹ nên cho trẻ cặp nhiệt, uống hạ sốt ngay khi bé sốt từ 38 độ C” - BS Khanh khuyến cáo.
Theo BS Khanh, trẻ bị sốt vẫn có thể nằm quạt, máy lạnh bình thường, khi trẻ đang bị sốt thì thời tiết mát và dễ chịu sẽ làm bé thoải mái hơn, nhưng phải để nhiệt độ ở mức vừa phải, không quá lạnh. Cha mẹ không nên để quạt hay điều hòa chiếu thẳng vào người, nhiệt độ tốt nhất cho bé là 27 độ C, khi sốt có thể tăng lên 28-29 độ C.
Hapacol 250 với hoạt chất chính là paracetamol có mùi cam, vị ngọt giúp bé giảm nhanh cơn sốt. Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng.
Thuốc hạ sốt trên thị trường rất nhiều loại với các dạng khác nhau. Tuy là loại thuốc thông thường có thể tự sử dụng nhưng đặc biệt cần lưu ý khi phải dùng thuốc cho trẻ nhỏ và người cao tuổi.
Đối với trẻ em, phụ huynh chỉ nên sử dụng thuốc hạ sốt cho trẻ bị sốt 38,5 độ C trở lên. [Ảnh minh họa]
Sốt thực chất là cơ chế miễn dịch chống lại sự xâm nhập của các loại virus, vi khuẩn. Khi cơ thể bị tấn công bởi các tác nhân như virus hay vi khuẩn, hệ miễn dịch sẽ đưa tín hiệu lên não, điều chỉnh tăng thân nhiệt để ngăn chặn những tác nhân này. Theo các chuyên gia, ở người trưởng thành, sốt được chia thành ba cấp độ khác nhau, bao gồm:
Sốt nhẹ: Nhiệt độ dao động trong khoảng 37 – 38°C.
Sốt mức độ trung bình: Thân nhiệt khoảng 39°C.
Sốt cao: Nhiệt độ cơ thể lên đến 39 – 40°C.
Lưu ý, khi thân nhiệt của người bệnh tăng cao đột ngột từ 40°C trở lên, lúc này người bệnh được xem là sốt rất cao, họ sẽ rơi vào tình trạng nguy hiểm, cần được cấp cứu ngay lập tức.
Thuốc hạ sốt trên thị trường rất nhiều loại với các dạng khác nhau. Câu hỏi đặt ra là chúng ta sẽ lựa chọn loại nào. Trên thị trường còn một loại thuốc hạ sốt nữa là aspirin nhưng loại này khó dùng hơn và có một số nhóm người chống chỉ định. Vì thế, tốt nhất nên chọn paracetamol [còn gọi là acetaminophen]. Ưu điểm của loại này là tác dụng nhanh, an toàn, ít có biến chứng, hiệu lực hạ sốt mạnh và dễ sử dụng.
Khi nào nên uống thuốc hạ sốt?
Cách dùng rất đơn giản nhưng phải tuân theo các quy tắc chặt chẽ. Khi trong gia đình có người trưởng thành sốt từ 39 độ C thì có thể cho dùng thuốc hạ sốt. Đối với trẻ em, phụ huynh chỉ nên sử dụng thuốc hạ sốt cho trẻ bị sốt 38,5 độ C trở lên vì tốc độ sốt của trẻ đến 39 độ C, 40 độ C rất nhanh. Đây là hai ngưỡng nhiệt độ nguy hiểm.
Làm gì khi sốt nhẹ?
Uống nhiều nước hơn
Duy trì mật độ chất lỏng trong cơ thể là điều cần thiết, đặc biệt khi bị sốt. Thân nhiệt cao sẽ khiến quá trình hao hụt nước diễn ra nhanh hơn. Do đó, bổ sung nhiều nước cho cơ thể không chỉ làm dịu thân nhiệt, mà còn bù đắp lại lượng chất lỏng đã mất đi.
Chườm khăn mát lên trán
Một kỹ thuật dùng để hạ nhiệt độ cơ thể trong thời gian ngắn là chườm khăn mát lên trán. Cách hạ sốt nhanh này thường áp dụng khi sốt vì những yếu tố bên ngoài, ví dụ như ở ngoài nắng quá lâu, sốc nhiệt do thay đổi nhiệt độ môi trường bất ngờ,…
Bổ sung Vitamin C
Nên bổ sung các loại nước trái cây giàu vitamin C như bưởi, quýt… Đây là những thức uống tốt giúp tăng sức đề kháng, tăng cường hệ miễn dịch để có thể chống lại các tác nhân gây bệnh.
Tắm bằng nước ấm
Một trong những cách giảm đau hạ sốt nhanh cho người lớn là tắm rửa. Điều này không chỉ làm mát cơ thể mà còn giúp cơ thể cảm thấy sạch sẽ và thoải mái hơn. Tuy nhiên, cần lưu ý nên tắm với nước ấm, thay vì nước lạnh. Nhiệt độ thấp của nước có nguy cơ khiến tình trạng sốt trở nên tệ hơn.
Sai lầm phổ biến khi hạ sốt nhanh tại nhà
Tự ý kết hợp nhiều loại thuốc hạ sốt giảm nhau với nhau có thể dẫn đến sử dụng thuốc quá liều và gây ra nhiều tác dụng phụ với sức khỏe.
Đắp chăn ấm, mặc nhiều áo khi bị sốt cao dễ khiến nhiệt độ cơ thể tăng cao và càng rét run. Do đó, tuyệt đối không nên đắp chăn khi sốt, phải mở cửa thoáng phòng cửa hoặc sử dụng quạt thoáng người [không thốc quạt vào người] và uống thuốc hạ sốt để hạ nhiệt độ xuống.
Thuốc hạ sốt nhanh bằng cách kết hợp cùng lúc nhiều cách hạ sốt như uống thuốc, dùng thuốc kết hợp, ngâm người vào bồn nước ấm…có thể khiến nhiệt độ cơ thể giảm đột ngột, rất nguy hiểm. Vì vậy, tốt nhất, người bệnh chỉ nên áp dụng các phương pháp hạ sốt từ từ.
Chườm lạnh bằng túi nước đá là quan niệm sai lầm của nhiều người khi tìm cách hạ sốt nhanh cho người lớn. Cách làm này sẽ làm co mạch khiến nhiệt không thể thoát ra ngoài qua lỗ chân lông. Ngoài ra, chườm lạnh còn dễ khiến người bệnh bị bỏng lạnh, do đó tuyệt đối không nên dùng biện pháp này để hạ sốt.
Bao nhiêu độ thì cho trẻ uống hạ sốt?
Như vậy, trẻ bị sốt 38 độ C mới thật sự cần đến điều trị y khoa. Ngoài ra, thân nhiệt con người còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khách quan, chẳng hạn như vận động, thời tiết, quần áo và cả vị trí đo nhiệt độ.
Trẻ bị sốt bao nhiêu độ thì cho uống hạ sốt?
Thuốc hạ sốt được dùng không phải để làm mát mà là để giúp trẻ cải thiện sự khó chịu. Về cơ bản, trẻ nhỏ sốt dưới 38.5 độ C chưa cần dùng tới thuốc hạ sốt mà chỉ nên dùng khi trẻ sốt trên 38.5 độ C.
Bao lâu cho trẻ uống hạ sốt 1 lần?
Paracetamol [còn gọi là acetaminophen] đây là loại thuốc hạ sốt an toàn và hiệu quả dành cho trẻ em được hầu hết các bác sĩ Nhi khoa khuyên dùng cho trẻ em. Khoảng cách giữa 2 liều dùng thông thường là mỗi 4 giờ, tuy nhiên trường hợp trẻ bị suy thận, khoảng cách giữa các lần dùng thuốc tối thiểu phải là 8 giờ.
Trẻ 23kg uống thuốc hạ sốt bao nhiêu?
Theo đó, trẻ 1-5 tháng tuổi có cân nặng từ 4-6kg sử dụng dạng 80mg. Trẻ 6-12 tháng nặng 7-12kg dùng dạng 150mg. Trẻ 2-9 tuổi nặng 12-24kg đặt dạng viên đạn 300mg. “Các trường hợp cần phải cho đi viện là trẻ sốt kéo dài quá 3 ngày, dùng thuốc hạ sốt không có tác dụng, hoặc bị dị ứng với thuốc.