Prothrombin vitamin k tại sao

     Thiếu vitamin K khá phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, là nguyên nhân chủ yếu gây bệnh xuất huyết ở trẻ, do giảm các yếu tố đông máu phụ thuộc vitamin K ( yếu tố  II, VII, IX và X ). Khi không được phát hiện và xử trí kịp thời sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng cho trẻ.

1. Vitamin K là gì?

     Vitamin K là một nhóm hợp chất gồm :

     Vitamin K1 hay phylloquinon, phytomenadion, nguồn cung cấp chính cho cơ thể từ thức ăn.

     Vitamin K2 hay menaquinon, menatetrenon, được tổng hợp từ vi khuẩn đường ruột.

     Vitamin K3 hay menadion, là sản phẩm tổng hợp.

     Cơ thể được cung cấp vitamin K từ 2 nguồn:

     Thực phẩm trong chế độ ăn.

     Vi khuẩn đường ruột.

2. Nguyên nhân thiếu vitamin K

     Do nguồn cung cấp từ chế độ ăn thiếu vitamin K.  Trẻ sơ sinh không có dự trữ đủ vitamin K vì lượng vitamin k chuyển từ mẹ qua rau thai sang thai nhi rất ít, lượng vitamin K có trong sữa mẹ chỉ từ 2-15 microgam/ lít. Trẻ bú mẹ, nhất là trẻ đẻ non, có tỷ lệ xuất huyết do thiếu vitamin K nhiều hơn. Trẻ được nuôi bằng sữa mẹ của người ăn kiêng khem cũng dễ bị thiếu vitamin K, hoặc một chế độ ăn không hợp lý, thiếu thành phần dinh dưỡng giàu vitamin K cũng là một nguyên nhân.

     Vitamin K được tổng hợp nhiều từ vi khuẩn đường ruột, trẻ sơ sinh vi khuẩn chí của đường ruột chưa đầy đủ, và trẻ nhỏ  sử dụng nhiều kháng sinh phổ rộng cũng là một trong những nguyên nhân gây thiếu vitamin K nội sinh.

     Vitamin K được hấp thu ở đường ruột, các tình trạng kém hấp thu, tiêu chảy kéo dài, tắc mật, xơ hóa nang tụy, bệnh chảy máu đường tiêu hóa, đều làm giảm hấp thu vitamin K.

     Mẹ dùng một số thuốc có tác dụng kháng đông và chống co giật như phenytoin, primidon, phenobarbital có thể gây giảm protheomnin máu và giảm các yếu tố đông máu VII, IX, và X ở huyết tương trẻ sơ sinh.

3. Hậu quả của thiếu vitamin K ở trẻ em

     Thiếu vitamin K sẽ giảm hoạt tính của các yếu tố đông máu phụ thuộc vitamin K ( yếu tố II, VII, IX, X ). Ở trẻ sơ sinh, các yếu tố đông máu này chỉ bằng 30%-60% ở người khỏe mạnh. Khoảng 50% trẻ sơ sinh lúc 5 ngày tuổi có thiếu vitamin K qua phát hiện xét nghiệm  thời gian prothrombin kéo dài.

     Tùy nguyên nhân gây thiếu vitamin k mà có thể dẫn đến những biểu hiện lâm sàng khác nhau như:

     Bệnh xuất huyết sớm ở trẻ sơ sinh ( 0-24 giờ tuổi ): xuất huyết phổi, xuất huyết nội sọ, xuất huyết tiêu hóa.

     Bệnh xuất huyết sơ sinh kinh điển ( 1-7 ngày tuổi ): xuất huyết tiêu hóa, xuất huyết dưới da…

     Bệnh xuất huyết muộn ( ở trẻ nhỏ 7 ngày -3 tháng, kinh điển là 30-45 ngày, hoặc có thể muộn hơn đến 12 tháng ): xuất huyết nội sọ , xuất huyết dưới da, xuất huyết tiêu hóa…

4. Chẩn đoán và điều trị

4.1. Chẩn đoán

     Dựa vào lâm sàng: Trẻ sơ sinh có thể bỏ bú, tình trạng lơ mơ hoặc kích thích, khóc thét, co giật, có thể có xuất huyết dưới da, chảy máu rốn, da xanh, nhợt nhạt, thóp phồng…

     Xét nghiệm đông máu:

     PT, APTT kéo dài. Có thể điều chỉnh PT và APTT bằng cách trộn với huyết tương bình thường hoặc tiêm Vitamin K thì PT, APTT trở về bình thường.

     Xét nghiệm các yếu tố đông máu phụ thuộc vitamin K (II, V, VII, X) giảm.

4.2. Điều trị

     Tiêm vitamin K  trong những trường hợp trẻ có thiếu vitamin K đơn thuần.

     Truyền huyết tương tươi đông lạnh trong những trường hợp nặng hoặc trẻ cần phẫu thuật mà có rối loạn đông máu do thiếu vitamin K.

     Dự phòng thiếu hụt vitamin K cho trẻ

     Trong thời gian mang thai và cho con bú, bà mẹ nên được ăn uống đầy đủ: thịt, cá, tôm, cua, ốc, ếch, hoa quả, rau xanh các loại…Đối với trẻ trong giai đoạn ăn dặm cũng cần có chế độ ăn cân bằng dinh dưỡng, giàu vitamin K.

     Bệnh xuất huyết do thiếu vitamin K phổ biến ở trẻ sơ sinh và có thể gây hậu quả nghiêm trọng như xuất huyết não, nên khuyến cáo tiêm vitamin K1- liều 1mg tiêm bắp 1 lần hoặc uống vitamin K 3 lần cho tất cả trẻ mới sinh để dự phòng xuất huyết cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

     Các trẻ bị xuất huyết não dù được điều trị tích cực nhưng tỉ lệ tử vong hoặc để lại di chứng vẫn còn cao (tỉ lệ tử vong là 25-40%, di chứng là 40-50%). Các di chứng hay gặp nhất gồm có: teo não, não úng thủy, não bé, động kinh, bại não hoặc dị tật về phát triển tâm thần vận động…

     Khi thấy trẻ có biểu hiện nghi ngờ thiếu vitamin K, gia đình không được tự ý bổ sung vitamin K cho trẻ, cần đến ngay bệnh viện chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Tại bệnh viện Trẻ em Hải Phòng luôn có các xét nghiệm chuyên sâu về Huyết học, Đông máu để chẩn đoán rối loạn đông máu do thiếu vitamin K,cũng như các nguyên nhân gây bệnh thiếu vitamin K,  điều trị sớm, tư vấn dinh dưỡng và phòng bệnh cho trẻ nhỏ.

Khoa Huyết học