[VOV2] - Sáng nay 7/7, gần 1 triệu thí sinh làm bài thi môn Ngữ văn kỳ thi tốt nghiệp THPT. Tác phẩm nổi tiếng "Chiếc thuyền ngoài xa" của nhà văn Nguyễn Minh Châu đã được đưa vào đề thi Ngữ văn năm nay.
Đề thi Ngữ văn, Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2022 gồm 2 phần:
Đề thi môn Ngữ văn Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2022
PHẦN I: ĐỌC HIỂU [3 điểm]
Đọc đoạn trích:
Tuổi trẻ của tôi
mười tám, hai mươi
trong và tinh khiết như nước suối đá
khỏe và mơn mởn như mầm lá
rộng và dài như mơ ước, yêu thương
vươn lên và bền vững như con đường
gắn vào đất, tạc vào mặt đất
Tuổi trẻ như sao trời mát mắt
khi yên bình hạnh phúc ngước nhìn lên
và cháy bùng như lửa thiêng liêng
khi giặc giã đụng vào bờ cõi
dẫu rụng xuống, vẫn chói lên lần cuối
gọi dậy những lớp người
dẫu rụng xuống, bầu trời không trống trải
trong mắt người sao vẫn mọc khôn nguôi…
[Trích: Con đường của những vì sao, Nguyễn Trọng Tạo, Nguyễn Trọng Tạo tuyển tập – thơ và nhạc, Tập một, NXB Văn học, 2019, tr.549-550]
Thực hiện các yêu cầu sau:
Câu 1: Xác định thể thơ của đoạn trích.
Câu 2: Chỉ ra những tính từ miêu tả vẻ đẹp của tuổi trẻ trong đoạn thơ:
Tuổi trẻ của tôi
mười tám, hai mươi
trong và tinh khiết như nước suối đá
khỏe và mơn mởn như mầm lá
Câu 3: nêu tác dụng của biện pháp tu từ so sánh được sử dụng trong đoạn thơ:
Tuổi trẻ như sao trời mát mắt
khi yên bình hạnh phúc ngước nhìn lên
và cháy bùng như lửa thiêng liêng
khi giặc giã đụng vào bờ cõi
Câu 4: Nhận xét những suy ngẫm của tác giả về ý nghĩa sự hi sinh của tuổi trẻ được thể hiện trong đoạn trích.
PHẦN II. LÀM VĂN [7,0 điểm]
Câu 1 [2 điểm]
Từ nội dung đoạn trích ở phần Đọc hiểu, hãy viết một đoạn văn [khoảng 200 chữ] trình bày suy nghĩ của anh/chị về trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc tiếp bước các thế hệ đi trước.
Câu 2: [5 điểm]
Trong truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, nhà văn Nguyễn Minh Châu viết:
"Trời đầy mù từ ngoài biển bay vào. Lại lác đác mấy hạt mưa. Tôi rúc vào bên bánh xích của một chiếc xe tăng để tránh mưa, đang lúi húi thay phim, lúc ngẩng lên thấy một chuyện hơi lạ: một chiếc thuyền lưới vỏ nhỏ mà tôi đoán là trong nhóm đánh cả ban nãy đang chèo thẳng vào trước mặt tôi.
Có lẽ suốt một đời cầm máy ảnh chưa bao giờ tôi được thấy một cảnh "đắt" trời cho như vậy: trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. Mũi thuyền in một nét mơ hồ loè nhòe vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi, toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và hoàn bích khiến đứng trước nó tôi trở nên bối rối, trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào. Chẳng biết ai đó lần đầu đã phát hiện ra bản thân cái đẹp chính là đạo đức? Trong giây phút bối rối, tôi tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lý của sự hoàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn.
Chẳng phải lựa chọn xê dịch gì nữa, tôi gác máy lên bánh xích của chiếc xe tăng hỏng bấm "liên thanh" một hồi hết một phần tư cuốn phim, thu vào chiếc Pratica cái khoảnh khắc hạnh phúc tràn ngập tâm hồn mình do cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh vừa mang lại.
[Ngữ văn 12, Tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam, 2020, tr.70-71]
Anh/ chị hãy phân tích đoạn trích trên từ đó liên hệ hình ảnh chiếc thuyền trong đoạn trích với hình ảnh chiếc thuyền đang chống chọi với sóng gió giữa phá được miêu tả trong truyện để rút ra thông điệp về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống.
Dạng phân tích kết hợp nhận xét
Dạng phân tích kết hợp nhận xét là dạng đề quan trọng nhất lặp lại nhiều năm liền trong kỳ thi THPT Quốc gia. Có rất nhiều các đề minh họa ra gần đây cũng là dạng đề phân tích kết hợp nhận xét. Đề thi như vậy có sự phân hóa dễ khó dành cho học sinh.
Ví dụ: Cảm nhận của anh chị về hình tượng sông Hương trong đoạn trích trên từ đó nhận xét cách nhìn mang tính phát hiện về dòng sông Hương của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường.
Ví dụ: Phân tích đoạn thơ trên trong bài sóng từ đó nhận xét về vẻ đẹp nữ tính trong thơ Xuân Quỳnh.
Cách làm dạng bài này, trước hết học sinh phải xác định được chủ đề, nội dung và những đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích. Sau đó, xây dựng thành các luận điểm tương ứng để triển khai phân tích, cảm nhận. Nếu đề thi có thêm vế thứ 2 [vế phụ], thì sau khi phân tích và đánh giá khái quát, học sinh phải có phần nhận xét, bình luận theo đúng yêu cầu của vế phụ.
Dạng phân tích kết hợp nhận xét
Dạng phân tích kết hợp nhận xét
2. Dạng nghị luận văn học kết hợp liên hệ vấn đề xã hội
Từ một vấn đề trong tác phẩm đề bài có thể yêu cầu liên hệ đến vấn đề đã đang xảy ra trong đời sống để rút ra những bài học và những thông điệp trong cuộc sống.
Ví dụ: Phân tích vẻ đẹp đoạn thơ sau trong bài Đất Nước - Nguyễn Khoa Điềm từ đó liên hệ đến vai trò trách nhiệm của tuổi trẻ đối với quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc.
Ví dụ: Cảm nhận sức sống mãnh liệt nhân vật Mị qua đoạn văn chấm chấm chấm từ đó anh chị có suy nghĩ gì về tầm quan trọng của ý chí trước nghịch cảnh
Với cách làm dạng bài này, các em trước hết phải nắm được nội dung tác phẩm, giải thích phân tích được từ khóa đề cập trong đề, sau đó khái quát cách hiểu chung. Sau khi giải thích xong phải bám vào nội dung để xây dựng các luận điểm và lấy dẫn chứng để phân tích, liên hệ rút ra các bài học hay thông điệp trong cuộc sống.
Dạng nghị luận văn học kết hợp liên hệ vấn đề xã hội
Dạng nghị luận văn học kết hợp liên hệ vấn đề xã hội
3. Dạng so sánh
Vấn đề về so sánh khá đa dạng có thể đối chiếu hai đoạn thơ hai nhân vật hai yếu tố giữa hai hoặc trong cùng một tác phẩm.
Ví dụ: Phân tích sự đối lập giữa vẻ đẹp của hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa và cảnh bạo lực ở gia đình hàng chài [Chiếc thuyền ngoài xa - Nguyễn Minh Châu] từ đó anh chị hãy liên hệ với sự đối lập giữa cảnh phố huyện lúc đêm khuya và hình ảnh đoàn tàu [Hai đứa trẻ - Thạch Lam] để nhận xét về cách nhìn hiện thực của hai tác giả.
Đưa ra cách làm với dạng đề này, các bạn học sinh phải xác định đây là dạng đề liên hệ để so sánh không phải là so sánh hai đối tượng song song. Phần thân bài cần tập trung làm rõ đối tượng thứ nhất. Đơn cử như với đề nêu trên là phân tích sự đối lập giữa vẻ đẹp của hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa và cảnh bạo lực gia đình hàng chài rồi sau đó mới liên hệ đến đối tượng thứ hai là sự đối lập giữa thành cảnh phố huyện lúc đêm khuya và hình ảnh đoàn tàu. Sau khi phân tích xong phải có phần nhận xét đánh giá chung về cách nhìn của tác giả.
Dạng so sánh
Dạng so sánh
4. Dạng nhận định - ý kiến
Đề bài sẽ cho một câu nói, một nhận định nào đó về tác giả, tác phẩm hoặc giai đoạn văn học. Từ đó phân tích và chứng minh làm sáng tỏ ý kiến của mình.
Ví dụ: Nhận định về đóng góp của Nguyễn Minh Châu đối với nền văn học mới, nhà văn Nguyễn Ngọc cho rằng: "ông là người mở đường tinh anh và tài năng nhất" hãy làm sáng tỏ qua tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa"
Ví dụ: Thơ Tố Hữu mang đậm khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn điều đó được thể hiện như thế nào qua bài thơ Việt Bắc.
Với dạng đề này, các bạn cần dẫn dắt đúng hướng vấn đề. Trước khi làm bài, cần tìm hiểu về nội dung, yêu cầu của đề bài, định hướng xây dựng văn bản. Bước định hướng là khâu rất quan trọng trong bài văn nghị luận văn học. Định hướng đúng sẽ tránh viết sai thể loại, lạc đề. Vì thế cần phải đọc kỹ để và xác định đề bài cần gì, hỏi gì. Sau đó, giải thích cắt nghĩa các cụm từ, lí giải tại sao lại có những nhận định đấy, khẳng định tính đúng đắn thông qua việc phân tích tác phẩm.