Soạn văn 12 quá trình văn học và phong cách văn học Giáo án

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

- Gọi học sinh đọc mục I trong sách giáo khoa trang 178 và trả lời các câu hỏi.

- Văn học là gì?

- Lịch sử văn học khác so với quá trình văn học ra sao?

- Riêng văn học và toàn bộ đời sống văn học khác nhau ra sao?

- Giữa văn học và lịch sử có mối quan hệ ra sao?

- Mối quan hệ giữa các thời kỳ văn học như thế nào?

- Quy luật "bảo lưu" và "tiếp biến" là gì?

- Có nền văn học nào tồn tại và phát triển được mà không cần giao lưu? Vì sao?

- Trào lưu văn học là như thế nào?

- Mỗi trào lưu chỉ có 1 khuynh hướng, một trường phái có đúng không?

Hãy kể các trào lưu lớn trên thế giới?

* Thảo luận nhóm

* Nhóm 1:

- Văn hóa thời kì phục hưng

- Chủ nghĩa cổ điển

* Nhóm 2:

- Chủ nghĩa lãng mạn

* Nhóm 3:

- Chủ nghĩa hiện thực phê phán

- Chủ nghĩa hiện thực Xã hội chủ nghĩa

* Nhóm 4:

- Chủ nghĩa siêu thực

- Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo

Nhận xét chung các nhóm, kết luận

I. Quá trình văn học

1. Định nghĩa

Văn học là một loại hình nghệ thuật, một hình thái ý thức xã hội luôn vận động.

Quá trình phát triển của văn học nói chung với sự hình thành, tồn tại và biến đổi có mối quan hệ chặt chẽ với các giai đoạn lịch sử.

Quá trình văn học là quá trình diễn tiến, hình thành, tồn tại, phát triển và biến đổi của văn học qua các thời kỳ lịch sử.

* Các quy luật chung tác động đến quá trình văn học

+ Quy luật văn học gắn bó với đời sống xã hội: Bản chất của cuộc sống xã hội trong giai đoạn lịch sử nào sẽ quyết định nội dung và bản chất của văn học

+ Qui luật kế thừa và cách tân

• Kế thừa dựa trên truyền thống, là cơ sở tồn tại của văn học

• Đổi mới tạo ra cái mới, vận động luôn văn học và phát triển thay đổi để làm phong phú nền Văn học của mình

+ Qui luật bảo lưu và tiếp biến: Văn học mỗi dân tộc để tồn tại và phát triển phải giao lưu với văn học các nước khác đồng thời biết chọn lọc, cải biến để làm giàu cho văn học tộc mình.

2. Trào lưu văn học

Trào lưu văn học là một hiện tượng lịch sử. Đó là phong trào sáng tác tập hợp các tác giả, tác phẩm gần nhau về cảm hứng, ý tưởng và nguyên tắc. Các nguyên tắc thể hiện hiện thực tạo thành một dòng rộng lớn và có ảnh hưởng trong đời sống văn học của một quốc gia hay một thời đại.

* Các trào lưu văn học lớn trên thế giới:

a. Văn học thời phục hưng (ở Châu Âu vào TK XV- XVI)

- Đặc trưng: Tôn trọng con người, giải phóng được tín cách chống lại tư tưởng khắc nghiệt thời trung cổ.

- Nhà văn tiêu biểu: Sêch-xpia (Anh), Xec- van- tec (Tây Ban Nha).

b. Chủ nghĩa cổ điển (Pháp Vào Thế kỉ XVII)

- Đặc trưng: Xem Văn hóa cổ đại là khuôn mẫu lý tưởng, luôn đề cao lý trí, sáng tác theo các quy phạm chặt chẽ.

- Nhà văn tiêu biểu: Cooc - nây, Mô-p-e (Pháp)

c. Chủ nghĩa lãng mạn: (Ở những nước Tây Âu sau cách mạng tư sản Pháp 1789)

- Đặc trưng: Tôn trọng nguyên tắc chủ quan, coi chủ đề trong thế giới tưởng tượng và hình tượng của nhà văn. Nghệ thuật thường có một vẻ đẹp khác thường

- Tác giả tiêu biểu: V. Huygô (Pháp), F. Si-le (Đức)

d. Chủ nghĩa hiện thực phê phán : (Châu âu thế kỉ XIX)

- Đặc trưng: Nghiêng về các nguyên tắc sáng tác khách quan. Thường lấy chủ đề từ đời sống hiện thực, xây dựng các tính cách điển hình, vừa mang tính khái quát, vừa mang tính cụ thể.

- Tác giả tiêu biểu: H. Ban- dăc (Pháp) L. Tôn-tôi (Nga)

e. Chủ nghĩa hiện thực XHCN: (Thế kỉ XX sau Cách mạng tháng Mười Nga)

- Đặc trưng: Khắc họa cuộc sống trong quá trình phát triển cách mạng.

- Nhà văn tiêu biểu :M. Gooc-ki (Nga)

Giooc – giơ A-ma- đô (Braxin)

g. Chủ nghĩa siêu thực : (Pháp- 1922)

- Đặc trưng: Cho rằng thế giới trên hiện thực mới là vùng đất sáng tạo của người nghệ sĩ

- Tác giả tiêu biểu :A. Brơ- tôn (Pháp)

h. Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo: (Mỹ La tinh sau chiến tranh thế giới thứ 2)

- Đặc trưng: Xem hiện thực bao gồm cả đời sống tâm hồn, niềm tin tôn giáo, các huyền thoại, truyền thuyết

- Nhà văn tiêu biểu: G. Mac - ket.

* Ở Việt Nam:

- Trào lưu ra đời tại những năm 30 của Thế kỉ XX.

+ Trào lưu lãng mạn

+ Trào lưu hiện thực phê phán

+ Trào lưu hiện thực Xã hội chủ nghĩa

Download.vn sẽ cung cấp đến bạn đọc bài Soạn văn 12: Quá trình văn học và phong cách văn học.

Tài liệu này sẽ cung cấp những kiến thức hữu ích cho các bạn học sinh lớp 12 trong quá trình học tập.

Soạn văn 12: Quá trình văn học và phong cách văn học

1. Khái niệm quá trình văn học

- Văn học là một loại hình nghệ thuật, một hình thái ý thức xã hội đặc thù luôn vận động, biến chuyển.

- Quá trình văn học là sự vận động của văn học trong tổng thể.

- Quá trình văn học luôn tuân theo những quy luật chung: gắn với đời sống; phát triển trong sự kế thừa và cách tân; tông tại, vận động trong sự bảo lưu và tiếp biến.

2. Trào lưu văn học

- Hoạt động nổi bật trong văn học là trào lưu văn học, một hiện tượng có tính chất lịch sử và ra đời trong một khoảng thời gian nhất định.

- Đó là một phong trào sáng tác tập hợp những tác giả, tác phẩm gần gũi nhau về cảm hứng, tư tưởng, nguyên tắc miêu tả hiện thực, tạo thành một dòng rộng lớn có về thế trong đời sống văn học của một dân tộc hoặc của một thời đại.

1. Khái niệm phong cách văn học

Phong cách văn học: là những nét riêng biệt, độc đáo của một tác giả trong quá trình nhận thức và phản ánh cuộc sống, thể hiện trong các yếu tố nội dung và hình thức của từng tác phẩm.

2. Những biểu hiện của phong cách văn học

• Cách nhìn, cách cảm thụ có tính chất khám phá, giọng điệu riêng biệt của tác giả.
• Sự sáng tạo các yếu tố thuộc nội dung của tác phẩm.
• Phương thức biểu hiện, thủ pháp kĩ thuật lưu lại đậm cá tính sáng tạo của tác giả.
• Cái thống nhất trong sự đa dạng của sáng tác.
• Có phẩm chất thẩm mĩ cao, giàu tính nghệ thuật.

III. Trả lời câu hỏi

Câu 1. Quá trình văn học là gì? Nêu các quy luật chung của quá trình văn học?

• Quá trình văn học là sự vận động của văn học trong tổng thể.
• Các quy luật chung của quá trình văn học: gắn với đời sống; phát triển trong sự kế thừa và cách tân; tông tại, vận động trong sự bảo lưu và tiếp biến.

Câu 2. Xác định những đặc trưng cơ bản của văn học Phục hưng, chủ nghĩa cổ điển, chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa hiện thực phê phán, chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa. Nói vắn tắt về các trào lưu văn học hiện đại trên thế giới và các trào lưu văn học ở Việt Nam.

- Những đặc trưng cơ bản của văn học Phục hưng, chủ nghĩa cổ điển, chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa hiện thực phê phán, chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa:

• Văn học Phục hưng: đề cao con người, giải phóng cá tính, chống lại tư tưởng khắc nghiệt thời Trung cổ.
• Chủ nghĩa cổ điển: coi văn hoá cổ đại là hình mẫu, lí tưởng, luôn đề cao lí trí, sáng tác theo quy luật chặt chẽ.
• Chủ nghĩa lãng mạn: đề cao những nguyên tắc chủ quân, thường lấy đề tài trong thế giới tưởng tượng của nhà văn, cố gắng xây dựng hình tượng nghệ thuật sao cho phù hợp.
• Chủ nghĩa hiện thực phê phán: thiên về những nguyên tắc tôn trọng khách quan, thường lấy đề tài từ cuộc sống hiện thực, xây dựng những tính cách điển hình vừa có tính khái quát vừa có tính cụ thể, tính cách phát triển hợp logic cuộc sống.

- Các trào lưu văn học hiện đại trên thế giới:

• Chủ nghĩa siêu thực: (Pháp - 1924): quan niệm về thế giới trên hiện thực mới là mảnh đất sáng tạo của nghệ sĩ.
• Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo (Mỹ La - Tinh, sau Thế chiến thứ hai): coi thực tại bao gồm cả thế giới tâm linh, niềm tin tôn giáo, các huyền thoại, truyền thuyết.
• Chủ nghĩa hiện sinh ra (Châu Âu - sau Thế chiến thứ hai): tập trung miêu tả con người như một sự huyền bí, xa lạ và phi lí.

- Các trào lưu văn học ở Việt Nam:

• Trào lưu lãng mạn: Thơ mới, tiểu thuyết lãng mạn. Tác giả tiêu biểu: Thế Lữ, Huy Cận, Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên, Nguyễn Tuân
• Trào lưu hiện thực phê phán: Các truyện ngắn, tiểu thuyết hiện thực phê phán). Tác giả tiêu biểu: Nam Cao, Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố...
• Trào lưu văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa: Nhiều thể loại với nhiều tác giả tiêu biểu như Hồ Chí Minh, Nguyễn Tuân, Tố Hữu, Xuân Diệu…

Câu 3. Thế nào là phong cách văn học?

Phong cách văn học: là những nét riêng biệt, độc đáo của một tác giả trong quá trình nhận thức và phản ánh cuộc sống, thể hiện trong các yếu tố nội dung và hình thức của từng tác phẩm.

Câu 4. Phân tích những biểu hiện của phong cách văn học?

• Cách nhìn, cách cảm thụ có tính chất khám phá, giọng điệu riêng biệt của tác giả.
• Sự sáng tạo các yếu tố thuộc nội dung của tác phẩm.
• Phương thức biểu hiện, thủ pháp kĩ thuật lưu lại đậm cá tính sáng tạo của tác giả.
• Cái thống nhất trong sự đa dạng của sáng tác.
• Có phẩm chất thẩm mĩ cao, giàu tính nghệ thuật.

Tổng kết: Quá trình văn học là diễn tiến hình thành, tồn tại, thay đổi, phát triển của văn học qua các thời kì lịch sử. Hành động nổi bật của quá trình văn học là các trào lưu văn học. Thành tựu chính của quá trình văn học kết tinh ở các phong cách văn học độc đáo.

IV. Luyện tập

Câu 1. Nhận xét vắn tắt sự khác biệt giữa trào lưu văn học lãng mạn và trào lưu văn học hiện thực phê phán qua truyện ngắn Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân với đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia (trích Số đỏ) của Vũ Trọng Phụng.

- Chữ người tử tù:

• Xây dựng nhân vật với vẻ đẹp tài hoa, nghệ sĩ.
• Nghệ thuật xây dựng nhân vật: thủ pháp tương phản, đối lập: đối lập giữa con người với hoàn cảnh, giữa ánh sáng và bóng tối, sử dụng nhiều từ Hán Việt, giọng ca ngợi.

- Hạnh phúc của một tang gia:

• Khắc họa một xã hội nhố nhăng, đồi bại.
• Nghệ thuật trào phúng: Thủ pháp cường điệu, nói ngược, được sử dụng một cách linh hoạt, giọng văn châm biếm.

Câu 2. Nêu những nét chính về phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân và Tố Hữu.

- Phong cách nghệ thuật của Tố Hữu:

• Thơ trữ tình - chính trị
• Dấu ấn sử thi và cảm hứng lãng mạn
• Giọng điệu tâm tình, ngọt ngào, đậm đà tính dân tộc

- Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân:

• Tài hoa, uyên bác
• Nhà văn của những tính cách độc đáo, của những tình cảm, cảm giác mãnh liệt, những phong cảnh tuyệt mĩ.
• Tự do, phóng khoáng và ý thức sâu sắc về cái tôi cá nhân.