Stft là gì

Trong việc phân tích dữ liệu động Live Data có 2 yếu tố rất quan trọng để nhận biết được tình trạng động cơ đang thiếu hay thừa nhiên liệu đó là dựa vào thông số Fuel Trim mà cụ thể là Short Term Fuel Trim [STFT] và Long Term Fuel Trim [LTFT]. Thế nhưng để hiểu được 2 thống số này quả không phải là điều dễ dàng, bài viết sau đây sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về điều đó:

1. Fuel Trim là gì?

Fuel Trim là sự điều chỉnh nhiên liệu bù thêm vào hoặc giảm bớt đi của ECM nhằm giữ cho tỉ lệ hòa khí luôn đạt được tỉ lệ tiêu chuẩn 14.7 /1.

Lý thuyết về tỉ lệ hòa khí tiêu chuẩn

Theo lý thuyết thì tỉ lệ hòa khí tối ưu hoàn hảo nhất khi động cơ hoạt động ở chế độ vòng lặp khép kín Close Loop [xem hình dưới] là 14.7/1 [14.7 thể tích không khí trên 1 thể tích nhiên liệu]. Nếu như tỉ lệ này nhỏ hơn 14.7 /1 ví dụ khoảng 12/1 có nghĩa ít không khí ít hơn tiêu chuẩn nên hỗn hợp giàu. Hỗn hợp giàu này giúp cho động cơ có thể sản sinh ra nhiều công suất hơn, mạnh hơn, bốc hơn nhưng cũng gây tiêu tốn nhiều nhiên liệu hơn và lượng khí thải sinh ra nhiều hơn.

Ngược lại nếu như tỉ lệ hòa khí lớn hơn 14.7/1 ví dụ khoảng 16/1, nghĩa là nhiều không khí hơn tiêu chuẩn nên hỗn hợp nghèo. Thường các bạn sẽ nghĩ là khi hỗn hợp nghèo thì động cơ sẽ tiết kiệm hơn vì tiêu tốn ít nhiên liệu hơn, nhưng sự thật không phải như vậy, động cơ cháy nghèo sẽ gây tình trạng quá nhiệt động cơ, quá nhiệt có thể dẫn đến kích nổ gây mất công suất động cơ, khi mất công suất [xe yếu và lì] người lái thường có thói quen đạp ga nhiều hơn, mà càng đạp ga thì xe cũng không cải thiện công suất được bao nhiêu do xe đang kích mà sẽ sẽ càng tiêu tốn nhiều nhiên liệu hơn

Như vậy hỗn hợp quá giàu hay quá nghèo đều không tốt đối với động cơ và gây tiêu hao nhiên liệu, và dĩ nhiên ECM sẽ điều chỉnh điều này nhờ vào tín hiệu của cảm biến A/F gửi về và Fuel Trim sẽ phản ánh điều đó cho chúng ta biết. Hiểu một cách đơn giản, Fuel Trim là thông số thể hiện sự phản ứng của ECM ngược lại đối với tình trạng hoạt động của động cơ, có nghĩa là khi động cơ đang nghèo, Fuel Trim sẽ thể hiện ECM đang bù nhiên liệu vào còn khi động cơ đang giàu, Fuel Trim sẽ thể hiện ECM đang cắt nhiên liệu đi.

Hình trên biểu thị rất rõ điều đó, nhìn kỹ vào biểu đồ trên bạn sẽ thấy rằng đồ thị của Short Term Fuel Trim dường như trái ngược với đồ thị tín hiệu cảm biến A/F: khi tín hiệu điện áp của cảm biến A/F vừa giảm đi thì đồ thị của STFT sẽ ngay lập tức đi lên chứng tỏ ECM đang bù nhiên liệu vào và ngược lại.

2. Short Term Fuel Trim [STFT] và Long Term Fuel Trim [LTFT]

Thường thì trên dữ liệu máy chẩn đoán sẽ hiển thị cả 2 thông số này. Như ở trên thì chúng ta đã biết về Fuel Trim rồi, còn về Short Term và Long Term chỉ là 2 thuật ngữ chỉ về thời gian điều chỉnh nhiên liệu cụ thể như sau:

Short Term Fuel Trim [STFT] là thông số hiệu chỉnh nhiên liệu trong khoảng thời gian ngắn [Short Term] cập nhật thay đổi liên tục khoảng vài giây một lần cho nên khi nhìn vào nó ta sẽ thấy dữ liệu thay đổi lên xuống liên tục, nếu như biểu đồ của nó giống dạng hình SIN là tốt.

Long Term Fuel Trim [LTFT] là thông số hiệu chỉnh nhiên liệu trong khoảng thời gian dài [Long Term], về bản chất LTFT chính là giá trị trung bình trong một khoảng thời gian của STFT, vì vậy LTFT sẽ phụ thuộc vào STFT. Bởi sau một khoảng thời gian dài nó mới cập nhật cho nên nó sẽ rất ít thay đổi.

Thông thường người ta sẽ thường chú ý vào STFT hơn là LTFT vì LTFT rất ít khi thay đổi, đôi khi khoảng vài phút mới thay đổi một lần

3. Làm sao để xem thông số Fuel Trim

Thông số Fuel Trim chỉ có thể đọc được khi ta sử dụng máy chẩn đoán kết nối với xe và vào chức năng xem dữ liệu động Live Data để xem. Hình dưới đây biểu thị thông số Fuel Trim bằng dạng đồ thị khi xem bằng máy chẩn đoán Autel Maxidas DS708.

Lưu ý: Khi xem thông số Fuel Trim bạn cần nổ máy và để xem thông số này một cách chính xác, bạn cần cho động cơ nóng lên đạt đến nhiệt độ vận hành [chế độ vòng lặp kín Close Loop], còn nếu khi động cơ đang nguội [chế độ vòng lặp hở Open Loop], giá trị Fuel Trim sẽ chẳng có ý nghĩa gì.

Tùy thuộc vào dạng động cơ bạn sẽ có những thông số Fuel Trim khác nhau như sau:

Đối với động cơ 4 xy lanh hoặc 6 xy lanh thẳng hàng: bạn sẽ chỉ thấy 2 thông số Fuel Trim đó là STFT và LTFT hoặc đôi khi một số dòng xe để là STFT B1 và LTFT B1 [1 dãy thì chỉ có Bank 1]

Đối với động cơ hình chữ V [6 xy lanh hoặc 8 xy lanh] chúng ta sẽ có 4 giá trị

- STFT B1: Short Term Fuel Trim Bank 1

- STFT B2: Short Term Fuel Trim Bank 2

- LTFT B1: Long Term Fuel Trim Bank 1

- LTFT B2: Long Term Fuel Trim Bank 2

4. Hiểu về ý nghĩa của Fuel Trim

Khi Fuel Trim có giá trị dương nghĩa là ECU đang điều khiển tăng lượng nhiên liệu phun vào [tăng thời gian nhấc kim], nói một cách khác bởi vì hỗn hợp đang nghèo nên ECU tăng lượng phun nhiên liệu để bù vào phần nhiên liệu đã bị mất đi [vì một lý do nào đó] để cho hỗn hợp giàu lên.

Ngược lại khi Fuel Trim có giá trị âm nghĩa là ECU đang điều khiển giảm lượng nhiên liệu [giảm thời gian nhấc kim], có nghĩa là khi đó hỗn hợp đang quá giàu [vì một lý do nào đó] nên phải cắt giảm lượng nhiên liệu để cho hỗn hợp nghèo đi.

Vậy thì ECU dựa vào đâu để biết được nhiên liệu đang giàu hay đang nghèo? Câu trả lời đó chính là dựa vào cảm biến Oxy đầu tiên trước bầu lọc catalytic chính xác hơn là cảm biến tỉ lệ không khí/ nhiên liệu A/F sensor:

A/F báo nghèo → ECU điều khiển bù, A/F báo giàu → ECU điều khiển cắt giảm

5. Thông số Fuel Trim bao nhiêu thì chuẩn?

Nói nãy giờ chúng ta mới chỉ biết giá trị dương là đang nghèo còn âm là đang giàu vậy còn giá trị tiêu chuẩn của Fuel Trim là bao nhiêu? Thật ra cái gì cũng có độ dung sai cho phép của nó? Nếu theo dõi biểu đồ của nó ta sẽ nhận thấy nó cứ dao động lên xuống liên tục, kiểu gần giống như hình SIN, giá trị của nó càng gần bằng 0 thì xe hoạt động càng hoàn hảo, hai biên độ của nó từ -8% cho đến 8% là giá trị hoạt động bình thường.

Tóm lại nếu gọi giá trị Fuel Trim là x thì: -8% ≤ x ≤ 8% là giá trị bình thường, còn ngoài khoảng này là đang có vấn đề

Ví dụ: LTFT hoặc STFT có giá trị từ âm 20 – 25% sẽ set nên mã lỗi P0172 hoặc P0175

LTFT hoặc STFT có giá trị từ dương 20 – 25% thì sẽ set nên lỗi P0171 hoặc P0174.

Như hình dưới đây giá trị Fuel Trim đang bằng 25% chứng tỏ động cơ đang quá nghèo.

6. Phân tích nguyên nhân dẫn đến giá trị Fuel Trim bất thường.

Chúng ta biết được Fuel Trim là gì rồi, thông số chuẩn của nó và ý nghĩa của nó rồi vậy thì nó có ứng dụng như thế nào để chúng ta sửa chữa được xe?

Một khi đã xác định hỗn hợp nhiên liệu đang bị nghèo nhờ phân tích thông số Fuel Trim, chúng ta sẽ phân tích ra các nguyên nhân nào dẫn đến hiện tượng hỗn hợp nghèo [Fuel Trim dương]

- Rò rỉ khí nạp hoặc rò rỉ chân không đường ống nạp, khu vực gần bướm ga hoặc các ống chân không

- Bơm xăng yếu không đủ áp

- Đường ống nhiên liệu bị kẹt [thường do tắt lọc xăng]

- Bộ điều áp nhiên liệu yếu không giữ được áp xăng

- Rò rỉ không khí trong van PCV [Positive Crankcase Valve: van thông hơi hộp trục khuỷu]

- Dơ cảm biến đo gió MAF [trường hơp này thường hay gặp]

- Dơ, nghẹt hoặc chết kim phun

- Bỏ máy [nhiều lượng oxy chưa cháy hết]

- Rò rỉ trong buồng đốt [do hở, đội xupap…]

- Đường ống xả bị rò rỉ - Cảm biến oxy hay A/F hỏng → báo sai hoặc bị chạm dây tín hiệu theo kiểu Short to Ground

Trái ngược lại với trường hợp hỗn hợp nghèo, những nguyên nhân sau đây gây ra tình trạng hỗn hợp giàu [Fuel Trim âm]

- Kim phun bị đái

- Hệ thống nhiên liệu bị quá áp có thể do hư bộ điều áp, nghẹt đường ống hồi nhiên liệu…

- Nghẹt hoặc lọc gió bị dơ hoặc tắc hệ thống nạp khí

- Ống xả bị nghẹt [nghẹt bầu xúc tác hoặc ống pô]

- Cảm biến oxy hay A/F hỏng → báo sai hoặc bị chạm dây tín hiệu theo kiểu Short to Voltage

→ Tuy nhiên trên thực tế các bạn sẽ thường gặp trường hợp hỗn hợp nghèo hơn hỗn hợp giàu

7. Ứng dụng Fuel Trim vào chẩn đoán như thế nào?

• Xác định tình trạng kim phun qua Fuel Trim

Nếu giá trị LTFT có xu hướng tăng cao, điều đó có nghĩa là hỗn hợp nhiên liệu đang nghèo và buộc ECM phải bù nhiên liệu vào, khả năng có thể do kim phun bị dơ, nghẹt, đường ống phân phối nhiên liệu có thể bị hạn chế bởi sự tích tụ của các lớp vecni trong kim phun. Cách đơn giản chỉ cần vệ sinh kim phun là được, nếu như giá trị Fuel Trim trở về bình thường sau khi vệ sinh kim phun thì coi như vấn đề đã được giải quyết còn nếu nư Fuel Trim vẫn không thay đổi sau khi vệ sinh kim phun thì nguyên nhân có thể do áp suất nhiên liệu thấp gây ra hoặc do rò rỉ không khí nạp hoặc rò rỉ chân không.

• Xác định rò rỉ chân không và đường ống phân phối nhiên liệu

Khi bạn đã xác định được xe của bạn đang bị tình trạng nghèo nhiên liệu, vì nhìn vào giá trị STFT và LTFT cao hơn dương 10, khi đó để xác định chính xác nguyên nhân gây ra hỗn hợp nghèo là do đâu bạn làm như sau:

Động cơ đang không tải, chú ý vào giá trị STFT và LTFT. Đạp ga lên đến tốc độ từ 1500 đến 2000 vòng/phút và giữ khoảng nửa phút. Nếu như Fuel Trim giảm xuống về mức bình thường, điều đó chứng tỏ động cơ đang bị rò rỉ chân không bởi vì rò rỉ chân không sẽ ít bị ảnh hưởng đến hỗn hợp hoà khí khi tốc độ và tải động cơ tăng lên

Nếu như giá trị Fuel Trim không thay đổi nhiều, tình trạng hỗn hợp nghèo phần lớn là do lỗi phân phối đường ống nhiên liệu [bơm yếu, tắc lọc, nghẹt kim phun hoặc hỏng bộ điều áp nhiên liệu]

Giá trị LTFT có xu hướng tăng cao thường là do xe bị bỏ máy nhẹ, bỏ máy nhẹ có nghĩa là chưa tới mức độ set lỗi bỏ máy nhưng đã ảnh hưởng đến tính kinh tế nhiên liệu, tình trạng này thường do Bugi yếu đã đến thời kỳ phải thay hoặc bô bin yếu [vẫn có đánh lửa nhưng tia lửa rất yếu]

• Kiểm tra cảm biến A/F

Bạn có thể dùng Fuel Trim để kiểm tra sự phản hồi của cảm biến oxy và của ECM

- Kiểm tra phản hồi ở chế độ giàu

Khi động cơ đang nổ không tải, bạn kiểm tra phản hồi ở chế độ giàu bằng cách xịt một ít RP7 vào bướm ga hoặc vào đường ống nạp. Ngay lập tức bạn sẽ thấy thông số STFT rơi xuống rất nhanh, xuống giá trị âm thậm chí rất âm, LTFT cũng theo đó mà từ từ thay đổi theo STFT. Đó là do khi bạn xịt RP7 vào, vì RP7 là chất dễ cháy nên gây tình trạng hỗn hợp giàu, ECM phải điều khiển cắt bớt nhiên liệu phun vào. Nếu như giá trị STFT thay đổi ngay lập tức chứng tỏ cảm biến A/F và ECM đang hoạt động tốt vì phản hồi nhanh, nếu như phản hồi chậm hoặc không phản hồi thì nên kiểm tra lại cảm biến A/F hoặc ECM

- Kiểm tra phản hồi ở chế độ nghèo

Ngược lại với kiểm tra phản hồi ở chế độ giàu, khi động cơ đang nổ không tải, rút bất kỳ một đường ống chân không ra, bạn sẽ thấy giá trị của STFT sẽ nhảy lên giá trị dương và dương cao ngay lập tức, giá trị của LTFT cũng từ từ lên cao theo sự thay đổi của STFT. Đó là do khi bạn rút đường ống chân không, không khí vào nhiều hơn gây tình trạng hỗn hợp nghèo, ECM phải điều khiển bù nhiên liệu phun vào. Nếu như giá trị STFT thay đổi ngay lập tức chứng tỏ cảm biến A/F và ECM đang hoạt động tốt vì phản hồi nhanh, nếu như phản hồi chậm hoặc không phản hồi thì nên kiểm tra lại cảm biến A/F hoặc ECM

Lưu ý: Tất cả các bài kiểm tra có sử dụng Fuel Trim đều phải được thực hiện khi động cơ đang trong chế độ vòng lặp kín Close Loop, còn nếu đang trong chế độ vòng lặp hở Open Loop sẽ chẳng có ý nghĩa gì.

Theo: Greencar