Tài sản và nguồn vốn là hai đối tượng của kế toán, nhưng hiện nay rất nhiều người vẫn nhầm lẫn giữa tài sản và nguồn vốn. Bài viết dưới đây của Trung tâm đào tạo kế toán NewTrain sẽ giúp các bạn phân biệt tài sản và nguồn vốn trong doanh nghiệp.
1. Tài sản của doanh nghiệp
1.1. Khái niệm
Tài sản của đơn vị là toàn bộ những nguồn lực kinh tế mà đơn vị đang nắm giữ, sử dụng cho hoạt động của đơn vị, thỏa mãn đồng thời các điều kiện:
- Đơn vị có quyền sở hữu hoặc quyền kiểm soát và sử dụng trong thời gian dài
- Có giá phí xác định
- Chắc chắn thu được lợi ích trong tương lai từ việc sử dụng nguồn lực này
1.2. Phân loại
Tài sản của đơn vị có thể phân loại như sau:
1/ Tài sản cố định: Nhà cửa, máy móc, thiết bị, kho tàng, phương tiện vận tải
2/ Các loại nguyên vật liệu [nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu]
3/ Công cụ, dụng cụ
4/ Hàng hoá, thành phẩm
5/ Tiền mặt
6/ Tiền gửi ngân hàng
7/ Các loại chứng khoán [cổ phiếu, trái phiếu]
8/ Các khoản nợ phải thu: Phải thu của khách hàng, tạm ứng, phải thu nội bộ, phải thu khác…
9/ Tài sản cố định vô hình khác: Quyền phát hành, bằng phát minh, sáng chế, nhãn hiệu, tên thương mại, chương trình phần mềm, quyền sử dụng đất,…
2. Nguồn vốn của doanh nghiệp
2.1. Khái niệm
Nguồn vốn là nguồn hình thành nên tài sản của doanh nghiệp. Nguồn vốn cho biết tài sản của doanh nghiệp do đâu mà có và doanh nghiệp phải có những trách nhiệm kinh tế, pháp lý đối với tài sản của mình.
2.2. Phân loại
Nguồn vốn của doanh nghiệp gồm 2 loại: Nguồn vốn chủ sở hữu và các khoản Nợ phải trả.
* Nguồn vốn chủ sở hữu: Là số vốn do các chủ sở hữa đóng góp tạo nên, đơn vị không phải cam kết trả nợ.
Tùy theo hình thức sở hữu mà nguồn vốn chủ sở hữu có thể do Nhà nước cấp, do cổ đông hoặc xã viên góp cổ phần, nhận vốn góp liên doanh, hoặc do chủ doanh nghiệp tư nhân, chủ công ty TNHH đầu tư vốn.
Nguồn vốn chủ sở hữu được phân chia thành các khoản sau:
1/ Nguồn vốn đầu tư của chủ sở hữu
2/ Lợi nhuận chưa phân phối
3/ Các loại quỹ chuyên dùng: Quỹ đầu tư phát triển; Quỹ khen thưởng và phúc lợi; Nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản…
* Nợ phải trả: Là số vốn vay, chiếm dụng của tổ chức cá nhân khác mà đơn vị có nghĩa vụ phải thanh toán [đơn vị phải cam kết trả nợ].
Nợ phải trả bao gồm các khoản:
1/ Phải trả người bán
2/ Thuế và các khoản phải nộp Nhà nước
3/ Phải trả người lao động
4/ Phải trả nội bộ
5/ Vay và nợ thuê tài chính
6/ Nhận ký quỹ, ký cược…
7/ Người mua ứng trước tiền hàng
8/ Phải trả phải nộp khác
Kết luận: Như vậy tài sản và nguồn vốn có mối quan hệ mật thiết với nhau, bất kỳ một loại tài sản nào cũng được hình thành từ một hoặc một số nguồn vốn nhất định hoặc ngược lại một nguồn vốn nào đó có thể tham gia hình thành nên một hay nhiều tài sản khác nhau. Tại một thời điểm mối quan hệ giữa giá trị tài sản và nguồn vốn kinh doanh được thể hiện qua các đẳng thức kinh tế cơ bản sau:
Tổng giá trị tài sản = Tổng các nguồn vốn
Tổng giá trị tài sản = Nguồn vốn chủ sở hữu + Nợ phải trả
Nguồn vốn chủ sở hữu = Tổng số nguồn vốn – Nợ phải trả
3. Cảm nhận của học viên học trực tiếp tại Trung tâm đào tạo NewTrain
4. Cảm nhận của học viên học trực tuyến [online] tại trung tâm đào tạo NewTrain
|
|
Các khóa học cần thiết giúp bạn nâng cao kiến thức:
Mọi thắc mắc các bạn xin để lại comment bên dưới bài viết hoặc liên hệ trực tiếp với Trung tâm đào tạo NewTrain theo Hotline/Zalo: 098.721.8822
Trung tâm đào tạo NewTrain chúc các bạn thành công!
👉 Có thể bạn quan tâm: Lớp học kế toán tổng hợp tại TPHCM
|
|
Để hạch toán các nghiệp vụ kinh tế [NVKT] cần nắm vững phương pháp ghi kép và sự thay đổi nguồn vốn và tài sản [vốn] trên các tài khoản [TK] kế toán. Hiện nay còn có nhiều ý kiến khác nhau về mối quan hệ thay đổi của tài sản [vốn] và nguồn vốn trên các TK.
Theo ý kiến của TS. Lê Thị Hồng Phương - Viện đại học mở Hà Nội đăng trên Tạp chí Kế toán số 45, tháng 12/2003 phân tích về vấn đề này như sau:
Loại I: Loại NVKT làm tăng tài sản [TS] này, đồng thời làm giảm tương ứng TS khác;
Loại II: Loại NVKT làm tăng loại nguồn vốn này, đồng thời làm giảm tương ứng loại nguồn vốn khác;
Loại III: Loại NVKT làm tăng TS này đồng thời làm tăng tương ứng nguồn vốn khác;
Loại IV: Loại NVKT làm giảm loại TS này, đồng thời làm giảm tương ứng nguồn vốn khác.
Việc khái quát hoá bốn mối quan hệ trên sẽ là đủ nếu như mọi NVKT làm biến động TS, nguồn vốn nào đều được ghi trực tiếp tăng giảm TS, nguồn vốn đó. Tuy nhiên, do kế toán còn có nhiệm vụ tính toán kết quả SXKD cho đơn vị kế toán. Mặt khác, công việc tính toán này tương đối phức tạp, trong nhiều trường hợp không thể tính được ngay khi NVKT phát sinh nên kế toán chỉ có thể tính toán kết quả SXKD cho một kỳ [tháng, quý, năm]. Để phục vụ cho công việc tính toán này, kế toán hệ thống các khoản chi phí, thu nhập của một kỳ bằng cách mở các TK phản ánh từng loại chi phí, thu nhập. Từ đó có thể thấy rằng tham gia vào các mối quan hệ đối ứng TK còn có các TK phản ánh chi phí và thu nhập. Số loại NVKT và tương ứng các mối quan hệ đối ứng TK sẽ không chỉ giới hạn ở con số 4 mà nhiều hơn. Bài viết này xin đề cập thêm các mối quan hệ đối ứng TK có thể có và logic của vấn đề. Trước tiên, cần bàn thêm về khái niệm chi phí, thu nhập. Chi phí hiểu theo nghĩa chung nhất là sự ghi nhận trên góc độ chủ sở hữu [CSH] những gì đã bỏ ra với mục đích sẽ thu được lợi ích lớn hơn trong tương lai. Chi phí có thể hiểu như là một sự giảm tạm thời nguồn vốn CSH, giảm để mà tăng. Sẽ là không đầy đủ nếu tách khái niệm chi phí ra khỏi khái niệm thu nhập. Chi phí là biểu hiện bằng tiền của sự tiêu hao nguồn lực của CSH nhưng không phải là sự tiêu hao thông thường mà là một sự tiêu hao để tạo ra thu nhập và sẽ được bù lại bằng thu nhập do nó tạo ra. Do đó, khi phát sinh chi phí mà thường biểu hiện bằng sự tiêu hao các nguồn lực cho hoạt động kinh doanh, kế toán chưa ghi ngay giảm nguồn vốn CSH mà thay vào đó ghi tăng chi phí.
Ngược lại với khái niệm chi phí, thu nhập là sự ghi nhận trên góc độ CSH đã thu được gì do các hoạt động của doanh nghiệp [DN] đưa lại. Mặc dù toàn bộ thu nhập thực hiện trong kỳ thuộc sở hữu của ông chủ nhưng kế toán chưa thể ghi tăng ngay nguồn vốn CSH. Sở dĩ như vậy là vì để có được thu nhập thì trước đó đã phải bỏ ra chi phí và để cho quá trình kinh doanh có thể tiếp tục thì thu nhập phải bù lại chi phí đã tạo ra nó. Do đó, thu nhập dưới góc độ của kế toán chỉ là sự tăng tạm thời nguồn vốn CSH nên thay vào ghi tăng nguồn vốn CSH kế toán ghi tăng thu nhập. Cuối kỳ, kế toán cộng dồn từng loại chi phí, từng loại thu nhập, tính ra tổng chi phí, tổng thu nhập, so sánh và tính ra kết quả kinh doanh theo nguyên tắc phù hợp của kế toán: Kết quả kinh doanh một kỳ = Tổng thu nhập thuần thực hiện trong kỳ - Tổng chi phí tạo ra thu nhập đó.
Sau khi hoàn thành sứ mệnh của mình, những TK này được khoá lại vào cuối kỳ bằng bút toán kết chuyển. TK chi phí điều chỉnh giảm nên được quy ước ghi tăng giảm ngược bên với TK nguồn vốn. TK thu nhập điều chỉnh tăng nên được quy ước ghi tăng giảm cùng bên với TK nguồn vốn. Từ đó với các NVKT có liên quan đến tăng giảm nguồn vốn, CSH có tính chất tạm thời có thể thêm các loại NVKT và các mối quan hệ đối ứng TK sau:
Loại V: Loại NVKT làm tăng nguồn vốn này đồng thời làm tăng tương ứng khoản chi phí khác. Với NVKT này ta ghi Nợ TK phản ánh chi phí, ghi Có TK phản ánh nguồn vốn.
Loại VI: Loại NVKT làm tăng thu nhập này đồng thời làm giảm tương ứng nguồn vốn khác. Với NVKT này ta ghi Nợ TK phản ánh nguồn vốn giảm, ghi Có TK phản ánh thu nhập.
Loại VII: Loại NVKT làm một khoản thu nhập tăng, đồng thời một khoản chi phí khác cũng tăng tương ứng. Ghi Nợ TK phản ánh chi phí tăng, ghi Có TK phản ánh thu nhập tăng.
Loại VIII: Loại NVKT làm cho TS tăng, đồng thời làm cho một thu nhập khác cũng tăng tương ứng. Ta ghi Nợ TK phản ánh TS tăng, ghi Có TK phản ánh thu nhập tăng.
Loại IX: Loại NVKT làm cho một TS giảm, đồng thời làm tăng tương ứng một khoản chi phí khác. Ta ghi Nợ TK phản ánh chi phí tăng, ghi Có TK phản ánh TS giảm.
Như vậy, thực chất ta có tất cả 9 loại NVKT, tương ứng là 9 mối quan hệ đối ứng TK. Có thể hiểu NVKT loại 5, 6, 7 như là mô phỏng của NVKT loại 2, NVKT loại 8 như là mô phỏng NVKT loại 3 và NVKT loại 9 như là mô phỏng của NVKT loại 4 bằng cách thay vào ghi tăng nguồn vốn, ghi tăng thu nhập, thay vào ghi giảm nguồn vốn ghi tăng chi phí. Từ đó, sơ đồ ghi kép còn có thể bổ sung thêm với các NVKT loại 5,6,7,8,9.
Theo cuốn giáo trình lý thuyết hạch toán kế toán của Học viện Tài chính, NXB Tài chính năm 2004, ở Chương 3- Phương pháp TK kế toán [từ trang 77 đến trang 80] có nêu:
Bất kỳ NVKT nào phát sinh tác động đến TS [vốn kinh doanh và nguồn vốn kinh doanh] ở DN đều được ghi Nợ vào TK kế toán này, ghi Có vào một hoặc nhiều TK kế toán khác, và ngược lại. Điều đó có thể chứng minh được như sau:
Trước hết có thể khái quát hoá toàn bộ NVKT, tài chính phát sinh tác động đến vốn kinh doanh và nguồn vốn kinh doanh của DN chỉ rơi vào các trường hợp sau:
a] NVKT phát sinh tác động làm tăng một loại vốn này và làm giảm một loại vốn khác.
b] NVKT phát sinh tác động làm tăng một loại nguồn vốn này và làm giảm một loại nguồn vốn khác.
c] NVKT phát sinh tác động làm tăng một loại vốn, đồng thời làm tăng một nguồn vốn cụ thể.
d] NVKT phát sinh làm giảm một loại vốn, đồng thời làm giảm một nguồn vốn cụ thể.
e] NVKT phát sinh làm giảm một loại vốn đồng thời phát sinh chi phí.
f] NVKT phát sinh làm tăng một loại vốn đồng thời phát sinh thu nhập.
g] NVKT phát sinh làm giảm nguồn vốn đồng thời phát sinh thu nhập.
h] NVKT phát sinh làm tăng một nguồn vốn đồng thời phát sinh chi phí.
Tuy nhiên cũng cuốn giáo trình trên từ trang 157 đến trang 159 lại được viết như sau:
Tính chất quan trọng nhất của bảng cân đối kế toán [CĐKT] là tính cân đối: Tổng số tiền phần Tài sản và tổng số tiền phần NGUồN VốN của bảng CĐKT lập ở bất cứ thời điểm nào cũng luôn luôn bằng nhau. Đây là tất yếu khách quan vì bảng CĐKT phản ánh mối quan hệ cân đối tổng thể, cân đối chung vốn có giữa Tài sản [vốn] và nguồn vốn. Mỗi loại Tài sản đều được hình thành từ những NGUồN VốN nhất định và mỗi NGUồN VốN đều hình thành nên những Tài sản nhất định.
Tổng số tiền phần Tài sản và tổng số tiền phần NGUồN VốN chính là 2 mặt biểu hiện khác nhau của trị giá TS hiện có của đơn vị tại thời điểm lập bảng CĐKT.
Tính cân đối của bảng CĐKT cho phép kiểm tra tính đúng đắn, chính xác trong việc tổng hợp số liệu khi lập bảng CĐKT và trong việc ghi sổ kế toán.
Trong quá trình hoạt động của đơn vị, các hoạt động kinh tế tài chính [HĐKTTC] diễn ra thường xuyên, liên tục, đa dạng và phong phú gây nên sự biến động, thay đổi và chuyển hoá hình thái của TS và nguồn vốn nhưng vẫn không làm mất tính cân đối của bảng CĐKT của đơn vị được lập ở bất kỳ thời điểm nào. Có thể chứng minh tính cân đối của bảng CĐKT luôn bền vững.
Các HĐKTTC diễn ra thường xuyên, liên tục, đa dạng nhưng xét về mức độ ảnh hưởng của các HĐKTTC đến Tài sản và NGUồN VốN của đơn vị thì chỉ có 4 loại hoạt động:
Loại I: HĐKTTC ảnh hưởng riêng đến các loại Tài sản sẽ làm cho loại TS này tăng, TS khác giảm với trị giá tương ứng.
Loại II: HĐKTTC ảnh hưởng riêng đến các loại NGUồN VốN, làm cho nguồn vốn này tăng, nguồn vốn khác giảm với trị giá tương ứng.
Loại III: HĐKTTC ảnh hưởng đến TS, NGUồN VốN sẽ làm cho loại Tài sản nào đó tăng thêm, đồng thời làm cho loại nguồn vốn nào đó cũng tăng thêm với trị giá tương ứng.
Loại IV: HĐKTTC diễn ra gây ảnh hướng riêng đến các loại Tài sản và các loại NGUồN VốN nhưng làm cho loại Tài sản nào đó giảm, nguồn vốn nào đó cũng giảm bớt với trị giá tướng ứng.
Như vậy, việc tổng hợp, khái quát các trường hợp thay đổi vốn, nguồn vốn trên các TK kế toán là chưa thống nhất. Theo chúng tôi, thực chất sự vận động của vốn và nguồn vốn kinh doanh trên TK kế toán, suy cho cùng chỉ xoay quanh 4 trường hợp./.
Theo Tạp chí Kế toán & Kiểm toán – Bài của TS. Dương Xuân Thao, Đại học Kinh tế Nghệ An.