Cơ quan hành chính nhà nước là gì? Những cơ quan nào có trách nhiệm trong nghĩa vụ quản lý nhà nước? Hành chính được xem là yếu tố cốt lõi của công tác quản lý quốc gia, thì những cơ quan quản lý hành chính lại chính là yếu tố góp quan trọng tạo nên hiệu quả quản lý hành chính ấy. Luận Văn Việt sẽ cùng các bạn tìm hiểu thêm sâu về kiến thức hành chính này nhé.
1. Khái niệm cơ quan hành chính nhà nước là gì?
Cơ quan hành chính nhà nước là một cơ cấu tổ chức nhất định với những quyền lực nhà nước nhất định được quy định rõ ràng bằng văn bản pháp luật. Cơ quan nhà nước được thành lập và hoạt động theo những nguyên tắc nhất định, và thực hiện một phần quyền hạn và nhiệm vụ của nhà nước.
Cơ quan hành chính nhà nước là một bộ phận của bộ máy nhà nước, được thành lập nhằm thực hiện các chức năng hành pháp. Quản lý hành chính nhà nước nhằm xác định vai trò của cơ quan hành chính nhà nước với hai vai trò là chủ thể pháp luật hành chính và chủ thể quan hệ pháp luật hành chính trong quản lý nhà nước.
Tùy vào từng trường hợp cụ thể mà cơ quan hành chính nhà nước sẽ đóng vai trò là chủ thể mang quyền lực nhà nước [chủ thể quản lý hành chính] hoặc là chủ thể không mang quyền lực nhà nước [đối tượng quản lý hành chính nhà nước]. Ở cả hai vai trò trên, cơ quan hành chính nhà nước là gì thì cũng đều thể hiện đầy đủ vai trò quan trọng nhất, chủ yếu trong quan hệ pháp luật hành chính.
2. Đặc điểm của cơ quan hành chính nhà nước là gì?
2.1. Những đặc điểm chung
Cơ quan hành chính nhà nước cơ quyền nhân danh Nhà nước khi tham gia vào các quan hệ pháp luật nhằm thực hiện các quyền và nghĩa vụ pháp lý với mục đích hướng tới lợi ích công. Biểu hiện của tính quyền lực nhà nước đó là: Cơ quan hành chính nhà nước có quyền ban hành các văn bản pháp luật như nghị định,quyết định, chỉ thị và có thể được áp dụng những biện pháp cưỡng chế hành chính nhà nước nhất định.
Hệ thống cơ quan hành chính nhà nước có cơ cấu tổ chức phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn do pháp luật quy định. Nói cách khác, cơ quan hành chính nhà nước có tính độc lập tương đối về cơ cấu – tổ chức [có cơ cấu bộ máy, và quan hệ công tác bên trong của cơ quan được quy định trước hết quy định trước hết nhiệm vụ, chức năng, thể hiện vai trò độc lập]…
Các cơ quan hành chính nhà nước được thành lập và hoạt động dựa trên quy định của pháp luật, có chức năng nhiệm vụ, thẩm quyền riêng và có những mối quan hệ phối hợp trong thực thi công việc được giao với các cơ quan khác trong bộ máy nhà nước mà quan hệ đó được quy định bởi thẩm quyền nhất định do pháp luật quy định – đó là tổng thể những quyền, nghĩa vụ chung và những quyền hạn cụ thể mang tính quyền lực – pháp lý mà nhà nước trao cho để thực hiện nhiệm vụ, chức năng của nhà nước.
Đây là đặc điểm cơ bản để phân biệt cơ quan nhà nước với cơ quan, nhà nước không phải của nhà nước, vì những cơ quan, tổ chức không phải của nhà nước, vì những cơ quan, tổ chức đó không có thẩm quyền được quy định trong pháp luật.
Nguồn nhân sự chính của cơ quan hành chính nhà nước là đội ngũ cán bộ, công chức, được hình thành từ tuyển dụng, bổ nhiệm hoặc bầu cử theo quy định của pháp lệnh cán bộ, công chức.
2.2. Những đặc điểm riêng
Thứ nhất, cơ quan hành chính nhà nước là cơ quan quản lý hành chính nhà nước. Các cơ quan hành chính nhà nước thực hiện hoạt động chấp hành – điều hành [đó là những hoạt động được tiến hành trên cơ sở luật và để thi hành luật] nhằm thực hiện chức năng quản lý hành chính nhà nước.
Như vậy, hoạt động chấp hành – điều hành hay còn gọi là hoạt động quản lý hành chính nhà nước là phương diện hoạt động chủ yếu của cơ quan hành chính nhà nước.
Các cơ quan nhà nước khác cũng thực hiện những hoạt động quản lý hành chính nhà nước nhưng đó không phải là phương diện hoạt động chủ yếu mà chỉ là hoạt động được thực hiện nhằm hướng tới hoàn thành chức năng cơ bản của cơ quan nhà nước đó như:
- Chức năng lập pháp của Quốc hội
- Chức năng xét xử của tòa án nhân dân
- Chức năng kiểm sát của viện kiểm sát nhân dân.
Chỉ có cơ quan hành chính nhà nước mới thực hiện hoạt động quản lý hành chính nhà nước trên tất cả các lĩnh vực như kinh tế, văn hóa, xã hội…Việc thực hiện hoạt động quản lí hành chính nhà nước là nhằm hoàn thành chức năng quản lý hành chính nhà nước.
Thứ hai, hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước được thành lập từ Trung ương đến cơ sở, đứng đầu là Chính phủ, tạo thành một chỉnh thể thống nhất, được tổ chức theo hệ thống thứ bậc, có mối quan hệ mật thiết phụ thuộc nhau về tổ chức và hoạt động nhằm thực thi quyền quản lý hành chính nhà nước.
Thứ ba, các cơ quan hành chính nhà nước đều trực tiếp hay gián tiếp trực thuộc cơ quan quyền lực nhà nước cùng cấp, chịu sự giám sát và báo cáo công tác trước cơ quan quyền lực nhà nước.
Thứ tư, thẩm quyền của các cơ quan hành chính nhà nước được pháp luật quy định trên cơ sở lãnh thổ, ngành hoặc lĩnh vực chuyên môn mang tính tổng hợp. Đó là những quyền và nghĩa vụ pháp lý hành chính chỉ giới hạn trong phạm vi hoạt động chấp hành – điều hành.
Thứ năm, các cơ quan hành chính nhà nước có hệ thống đơn vị cơ sở trực thuộc. Các đơn vị cơ sở của bộ máy hành chính nhà nước là nơi trực tiếp tạo ra của cải vật chất và tinh thần cho xã hội. Hầu hết các cơ quan có chức năng quản lý hành chính đều có các đơn vị cơ sở trực thuộc.
HiNeus bạn đang gặp khó khăn trong quá trình làm bài luận văn về chuyên ngành quản lý nhà nước, hãy liên hệ ngay với dịch vụ hỗ trợ luận văn, dịch vụ xử lý số liệu spss để được hỗ trợ giải đáp thắc mắc từ các giảng viên đầu ngành giàu kinh nghiệm.
3. Phân loại cơ quan hành chính nhà nước
3.1. Căn cứ vào địa giới hoạt động
Có thể phân thành:
- Các cơ quan hành chính nhà nước trung ương gồm chính phủ, các bộ, các cơ quan ngang bộ quản lý nhà nước về ngành hay lĩnh vực công tác. Hoạt động quản lý của các cơ quan này bao trùm trong phạm vi toàn quốc.
- Các cơ quan hành chính nhà nước địa phương gồm uỷ ban nhân dân, các sở, phòng, ban thuộc uỷ ban nhân dân hoạt động quản lý trong phạm vi lãnh thổ địa phương.
3.2. Căn cứ theo cơ sở pháp lý của việc thành lập
Các cơ quan hành chính bao gồm:
Các cơ quan hành chính mà việc thành lập nó được hiến pháp quy định [cơ quan hiến định]:
- Chính phủ.
- Uỷ ban nhân dân các địa phương.
Các cơ quan hành chính Nhà nước được thành lập trên cơ sở các đạo luật các văn bản dưới luật:
- Các bộ, cơ quan ngang bộ.
- Các tổng cục, cục, vụ, các sở, ban thuộc các cơ quan hiến định.
- Các đơn vị hành chính sự nghiệp cơ sở trong các lĩnh vực văn hoá y tế giáo dục quốc phòng trật tự trị an…
3.3. Căn cứ theo phạm vi thẩm quyền
Các cơ quan hành chính nhà nước được chia thành:
- Cơ quan có thẩm quyền chung: gồm chính phủ và uỷ ban nhân các cấp. Những cơ quan này, theo quy định của hiến pháp, có thẩm quyền giải quyết mọi vấn đề thuộc các ngành, các lĩnh vực khác nhau trên toàn quốc hoặc trên từng địa phương.
- Cơ quan có thẩm quyền riêng: gồm các bộ, cơ quan ngang bộ, là những cơ quan quản lý theo ngành hoặc theo chức năng, trực tiếp quản lý một ngành, một lĩnh vực hoặc một số lĩnh vực trên phạm vi cả nước.
3.4. Căn cứ theo chế độ lãnh đạo
Các cơ quan hành chính nhà nước được chia thành:
- Các cơ quan được tổ chức và hoạt động theo chế độ lãnh đạo tập thể.
- Các cơ quan được tổ chức và hoạt động theo chế độ lãnh đạo một thủ trưởng.
Tham khảo: Chính sách công là gì? Đặc trưng, vai trò và ý nghĩa
4. Hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước tại nước CHXHCN Việt Nam
4.1. Chính phủ
Chính phủ và cơ cấu tổ chức của Chính phủ do Quốc hội quyết định, Quốc hội và Hội đồng Nhân dân các cấp đóng vai trò then chốt trong việc thành lập cơ quan hành chính nhà nước Việt Nam.
Theo quy định tại Điều 98 Hiến pháp 2013 và Điều 28 Luật tổ chức Chính phủ năm 2015 quy định nhiệm vụ và quyền hạn của Chính phủ thể hiện qua 11 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn.
Bên cạnh đó, Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền ban hành văn bản pháp luật theo thẩm quyền để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình, kiểm tra việc thi hành các văn bản đó và xử lý các văn bản trái Hiến pháp và pháp luật.
Thủ tướng Chính phủ thay mặt Chính phủ ký các văn bản của Chính phủ; ban hành quyết định, chỉ thị và hướng dẫn, kiểm tra việc thi hành các văn bản đó trong hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước từ trung ương đến địa phương.
Phó Thủ tướng Chính phủ
Phó Thủ tướng Chính phủ giúp Thủ tướng Chính phủ làm nhiệm vụ theo sự phân công của Thủ tướng Chính phủ và chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ về nhiệm vụ được phân công. Khi Thủ tướng Chính phủ vắng mặt, một Phó Thủ tướng Chính phủ được Thủ tướng Chính phủ ủy nhiệm thay mặt Thủ tướng Chính phủ lãnh đạo công tác của Chính phủ.
Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ
Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ là thành viên Chính phủ và là người đứng đầu bộ, cơ quan ngang bộ, lãnh đạo công tác của bộ, cơ quan ngang bộ; chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực được phân công; tổ chức thi hành và theo dõi việc thi hành pháp luật liên quan đến ngành, lĩnh vực trong phạm vi toàn quốc.
Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ báo cáo công tác trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; thực hiện chế độ báo cáo trước nhân dân về những vấn đề quan trọng thuộc trách nhiệm quản lý.
Bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ
Bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ được quy định cụ thể tại Chương V Luật tổ chức Chính phủ năm 2015.
Bộ, cơ quan ngang bộ là cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về một hoặc một số ngành, lĩnh vực và dịch vụ công thuộc ngành, lĩnh vực trong phạm vi toàn quốc. Các quy định liên quan đến tổ chức và hoạt động của mỗi bộ ngành đều được quy định tại các nghị định cụ thể của Chính phủ.
Hiện nay, Chính phủ nước ta gồm có 18 bộ:
- Bộ Quốc phòng
- Bộ Công an
- Bộ Ngoại giao
- Bộ Nội vụ
- Bộ Tư pháp
- Bộ Kế hoạch – Đầu tư
- Bộ Tài chính
- Bộ Công Thương
- Bộ NN&PTNT
- Bộ Giao thông – Vận tải
- Bộ Xây dựng
- Bộ Tài nguyên – Môi trường
- Bộ Thông tin – Truyền thông
- Bộ LĐ-TB&XH
- Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch
- Bộ Khoa học – Công nghệ
- Bộ Giáo dục – Đào tạo
- Bộ Y tế
và 04 cơ quan ngang bộ gồm: Ủy ban Dân tộc, Ngân hàng Nhà nước, Thanh tra Chính phủ, Văn phòng Chính phủ.
Cơ cấu tổ chức của bộ, cơ quan ngang bộ gồm: Vụ, Văn phòng, Thanh tra, Cục, Tổng cục, Đơn vị sự nghiệp công lập.
4.2. Ủy ban nhân dân các cấp
Ủy ban nhân dân ở cấp chính quyền địa phương do Hội đồng nhân dân cùng cấp bầu là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm trước Hội đồng nhân dân và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên.
Ủy ban nhân dân tổ chức việc thi hành Hiến pháp và pháp luật ở địa phương; tổ chức thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân và thực hiện các nhiệm vụ do cơ quan nhà nước cấp trên giao.
Uỷ ban nhân dân – Cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương có hai tư cách:
Một là, cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân; chịu trách nhiệm thi hành các nghị quyết của Hội đồng nhân dân và báo cáo công việc trước Hội đồng nhân dân cùng cấp và Uỷ ban nhân dân cấp trên. Hội đồng nhân dân có quyền bãi miễn các thành viên của Uỷ ban nhân dân, giám sát các hoạt động và bãi bỏ những quyết định không thích. Uỷ ban nhân dân chịu sự giám sát của Hội đồng nhân dân và đôn đốc của Thường trực Hội đồng nhân dân.
Hai là, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương [Uỷ ban nhân dân] chịu trách nhiệm không chỉ chấp hành những nghị quyết của Hội đồng nhân dân cùng cấp mà các quyết định của các cơ quan chính quyền cấp trên, thi hành luật thống nhất trên cả nước.
Uỷ ban nhân dân các cấp chịu sự lãnh đạo thống nhất của Chính phủ là cơ quan hành chính cao nhất. Để tăng cường tính hệ thống thứ bậc của bộ máy hành chính nhà nước từ trung ương xuống địa phương, Thủ tướng Chính phủ phê chuẩn việc bầu cử, miễn nhiệm, điều động, cách chức Chủ tịch, các Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh, các thành phố trực thuộc trung ương.
Những kiến thức về cơ quan hành chính nhà nước là gì dường như là những kiến thức chính trị khô khan, nhưng tìm hiểu một chút thì nó thật hữu ích đúng không?
Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc gì khi tìm hiểu về các cơ quan hành chính nhà nước, bạn vui lòng liên hệ với trang Luận Văn Việt của chúng tôi qua số điện thoại: 0915 686 999 hoặc qua email: để được giải đáp chi tiết và nhanh chóng.
Chúc các bạn thành công và hạnh phúc!
Hiện tại tôi đang đảm nhiệm vị trí Content Leader tại Luận Văn Việt. Tất cả các nội dung đăng tải trên website của Luận Văn Việt đều được tôi kiểm duyệt và lên kế hoạch nội dung. Tôi rất yêu thích việc viết lách ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Và đến nay thì tôi đã có hơn 5 năm kinh nghiệm viết bài.
Hy vọng có thể mang đến cho bạn đọc thật nhiều thông tin bổ ích về tất cả các chuyên ngành, giúp bạn hoàn thành bài luận văn của mình một cách tốt nhất!