viết tiếp cách gọi tên khác của nhân vật chị dậu trong văn bản tức nước vỡ bờ.

Văn học hiện thực Việt Nam giai đoạn 1930-1945 nổi lên với nhiều tác phẩm nổi tiếng của các tác giả lớn như Nam Cao, Ngô Tất Tố, Vũ Trọng Phụng… Một trong những tác phẩm không thể không nhắc tới, với hình tượng người phụ nữ nông dân điển hình thời kỳ trước cách mạng – chị Dậu, đó là “Tắt đèn”. Và đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” gây nhiều ấn tượng hơn cả với người đọc. Phân tích nhân vật chị dậu trong đoạn trích tức nước vỡ bờ để thấy được cảnh khốn cùng của người nông dân nói chung, người phụ nữ Việt Nam trong giai đoạn 1930-1945.

Bối cảnh của tác phẩm “Tắt đèn” cũng như đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” là xã hội thực dân nửa phong kiến, giai đoạn mà người nông dân bị áp ức đến bần cùng, đói khổ. Và nhân vật chị Dậu trong tác phẩm của Ngô Tất Tố chính là sự đại diện tiêu biểu của hiện thực xã hội lúc bấy giờ. Phân tích nhân vật chị dậu trong đoạn trích tức nước vỡ bờ ta cũng thấy, nhân vật này thể hiện rõ tư tưởng nhân đạo sâu sắc của nhà văn.

Thân bài

Phân tích nhân vật chị dậu trong đoạn trích tức nước vỡ bờ theo luận điểm

Luận điểm 1: Phân tích số phận của chị Dâu qua đoạn trích “Tức nước vỡ bờ”

Trước khi đi vào phân tích nhân vật chị dậu trong đoạn trích tức nước vỡ bờ cần phải khẳng định rằng, đây quả thực là một đoạn trích đắt giá của tác phẩm “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố. Đây cũng là đoạn trích mà tác giả gửi gắm ý nghĩa nhân văn sâu sắc.

Trong đoạn trích này, chị Dậu trước hết hiện lên là một người phụ nữ Việt Nam giàu đức hi sinh, luôn hết lòng vì chồng con. Đặc biệt, ở chị Dậu ta không còn bắt gặp hình ảnh người phụ nữ yếu đuối, nhu nhược mà đã trở nên mạnh mẽ, biết đứng lên đấu tranh chống lại thế lực chèn ép, áp bức mình. Cũng chính nét tính cách này của chị Dậu đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả bao thế hệ.

Bối cảnh cụ thể của tác phẩm là làng Đông Xá thời điểm bị bọn cường hào dùng đủ mọi thủ đoạn để áp bức, thúc giục sưu thuế. Nhà chị Dậu là một gia đình khó khăn trong làng. Bọn lý chủ áp lên gia đình chị mức thuế cao và rất vô lý. Không thể trả nổi nên anh Dậu, chồng chị đã bị bọn quan tham bắt trói, đánh đập dã man đến thân tàn ma dại. Đến đây ta có thể thấy, ở chị Dậu đại diện cho hình ảnh người phụ nữ nông dân dù thất học, nghèo khổ nhưng luôn hết lòng vì chồng. Chị dù là một người phụ nữ nhưng cáng đáng mọi công việc gia đình, thay cho chồng.

Hình ảnh ở đầu đoạn trích là anh Dậu bị trói giữa sân đình, đang thở thoi thóp trong đau đớn, kiệt quệ, đến mức nếu không được cứu sẽ khó lòng chống đỡ. Chị Dậu phải bán cả đàn chó trong nhà, đến con gái cũng phải bán để có được chút nộp sưu cứu chồng. Thế nhưng, cái tàn nhẫn, độc ác của bọn cường hào, tay sai không lời nào diễn tả, khi chúng lôi anh Dậu ra sân, trao trả cho chị một người không còn chút sức lực. Và ác độc hơn cả, bọn “ông Lý” còn đòi chị phải nộp thêm thuế đinh cho người em chồng, vốn đã mất từ năm ngoái.

Phân tích nhân vật chị dậu trong đoạn trích tức nước vỡ bờ ta có thể thấy dù đó là một đòi hỏi không thể vô lý hơn, nhưng chị vẫn phải nhẫn nhục chịu đựng. Đau đớn khi phải bán con, lo lắng vì phải gánh thêm món thuế vô lý, nhưng chị vẫn cố dặn lòng chịu đựng. Dù mình chưa có gì ăn, chị vẫn đưa cho chồng bát cháo loãng, an ủi để chồng an tâm dưỡng bệnh. Dù bao nỗi đau lo, chị vẫn nhẹ nhàng nói với chồng: “Thầy em cố gắng dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột”. Ta có thể thấy, lời nói của chị Dậu, một người đàn bà nhà quê mộc mạc nhưng lại mang biết bao tình cảm, lòng thương yêu mà không phải ai cũng làm được trong hoàn cảnh như thế.

Rồi để yên tâm, chị còn bế con nhỏ ngồi cạnh để nhìn chồng ăn có ngon miệng, có ăn được hay không. Đến đây ta thấy ở chị sự son sắt, lòng hi sinh cao cả. Bởi trong hoàn cảnh trái ngang như thế, lòng người không phải ai cũng kiên định một lòng chịu vất vả, chịu gánh vác mọi điều. Và hơn hết, chính tình yêu thương bao la ấy đã mang đến cho chị sức mạnh phi thường, sức mạnh để chống lại bọn tay sai cưỡng ép chị và gia đình đến bước đường cùng.

Luận điểm 2: Phân tích nhân vật chị dậu trong đoạn trích tức nước vỡ bờ qua cảnh chống lại bọn cường hào

Khi bọn tay sai tiến vào nhà chị với gậy gộc, roi da để đòi sưu thuế; điều đầu tiên của chị không phải sợ hãi mà chỉ lo lắng chồng mình sẽ không thể chịu được bất cứ trận nào nữa. Bởi anh Dậu sau khi bị tra tấn đã hoàn toàn kiệt sức. Bởi vậy, để bảo đảm an nguy cho chồng, chị chỉ có thể cầu xin bọn cường hào bằng giọng nài nỉ, run run, đầy hèn mọn. Chị nói: “Hai ông làm phúc nói với ông Lý xin cho cháu khất”. Phân tích nhân vật chị dậu trong đoạn trích tức nước vỡ bờ có thể thấy, chị hoàn toàn nhận biết được hoàn cảnh hiện tại của mình. Chị biết mình chỉ là một người phụ nữ nông dân nghèo khổ. Ý nghĩ, khát khao thôi thúc chị lúc này là phải bảo vệ gia đình mình, bảo vệ người chồng đau yếu cùng những đứa con thơ dại.

Nhưng, những tên tay sai, dù cùng dòng máu nhưng bị tha hóa chẳng còn chút tình người. Mặc chị van xin thế nào, chúng cũng làm ngơ bỏ ngoài tai. Chúng nhất quyết gạt chị ra và xông vào bắt trói anh Dậu để dẫn đi. Lúc này chị chỉ biết quỳ xuống và cầu xin, bởi chồng chị còn nửa mê nửa tỉnh. Nhưng khoogn những không tha cho anh Dậu, hắn còn tát chị rồi một mực xống về phía anh Dậu để bắt trói.

Và đúng như cái tên đoạn trích “Tức nước vỡ bờ”, chị Dậu không thể tiếp tục nín nhịn được nữa. Đặc biệt, thông qua một loạt hành động của chị, ta thấy hành động phản kháng của chị có mức độ tăng dần. Ban đầu, khi bọn chúng xông vào, chị Dậu cố gắng ngăn lại và nói: “chồng tôi đau ốm, các ông không được phép hành hạ”. Ta thấy từ ngữ xưng hô của chị đã thay đổi, không còn gọi “ông” xưng “con”, mà là “các ông” và xưng “tôi”. Cách xưng hô này như một lời tuyên bố không còn muốn nhẫn nhịn và cũng mang ý nghĩa như một lời cảnh cáo bọn cường hào về hành động không có nhân tính của chúng.

Nhưng với mức độ phản kháng này, bọn chúng càng lấn tới. Bọn chúng quay sang đánh chị, “bịch luôn vào ngực chị mấy bịch” và “tát vào mặt chị một cái đánh bốp”, sau đó vẫn tiếp tục xông về trói bắt anh Dậu. Lúc này chị Dậu không còn giữ được bình tĩnh nữa, vì thế chị lao về phía bọn tay sai, gặt tay chúng ra và hai tay chống nạnh và hét lên:  “mày trói chồng bà đi, bà cho mày xem”.

Và quả thực, hành động của chị Dậu lúc này đúng như câu nói “tức nước vỡ bờ”. Chị Dậu ban đầu ý thức được thân phận của mình, dùng cách xưng hô hèn kém để cầu xin. Sau đó chuyển sang xưng “tôi”. Và lúc này, khả năng chịu đựng đã lên đến đỉnh điểm, nên chị đã phải hét lên bằng các từ xưng hô “bà – mày”. Qua đây ta thấy, hơn ai hết chị Dậu là người phụ nữ tháo vát, mạnh mẽ và làm mọi cách để bảo vệ chồng con. Mà trong xã hội người nông dân, đặc biệt là người phụ nữ nông dân bị áp bức xưa, không phải ai cũng làm được, cũng dám làm.

Ngay sau khi chống nạnh nói lớn, chị lao vào những tên tay sai không có tình người và đánh nhau với chúng. Phân tích nhân vật chị dậu trong đoạn trích tức nước vỡ bờ ta thấy, trong hoàn cảnh bị bức vào đường cùng, bắt buộc phải đấu tranh bảo vệ gia đình, những người thân yêu, chị đã không thể nín nhịn mà vùng lên chống lại.

Lòng yêu thương gia đình và căm hận bọn lý trưởng độc ác đã cho chị Dậu sức mạnh. Lúc này, dù anh Dậu có khuyên, chị vẫn một mực, một lòng làm theo bản năng mách bảo. Chị Dậu thà bị bắt ngồi tù, cũng đứng lên đấu tranh, quyết không để tiếp tục bị chà đạp, bị chèn ép thêm nữa. Như nhận định về tác phẩm “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố nói chung hay đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” nói riêng, Nguyễn Tuân từng nói: “Trên cái tối trời, tối đất của xã hội ngày xưa, hiện lên một chân dung lạc quan của chị Dậu. Bản chất của chị Dậu rất khỏe, cứ thấy lăn xả vào bóng tối mà phá ra…”. Như vậy qua đoạn trích, ta thấy ở chị Dậu tỏa ra thứ ánh sáng của tinh thần lạc quan, tinh thần đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác của xã hội thực dân nửa phong kiến thối nát.

Kết luận khi phân tích nhân vật chị dậu trong đoạn trích tức nước vỡ bờ

Trong đoạn trích “Tức nước vỡ bờ”, xã hội Việt Nam thời kỳ trước cách mạng tháng Tám được tái hiện vô cùng chân thực. Đồng thời, nhân vật chị Dậu được khắc họa rõ nét với hai nét tính cách khác nhau, biến đổi theo hoàn cảnh. Phân tích nhân vật chị dậu trong đoạn trích tức nước vỡ bờ ta thấy ở chị không chỉ là sự dịu dàng, quan tâm, chăm sóc và sẵn sàng hy sinh vì những người thân yêu; mà còn là hình ảnh một người phụ nữ mạnh mẽ, có thể gánh vác việc gia đình, có thể bất chấp tất cả đấu tranh để bảo vệ gia đình, chống lại cái ác xấu, cái ác. Điều này phản ánh một sự thay đổi lớn lao của hình ảnh người phụ nữ Việt Nam trong tính cách lẫn khí chất. Và cũng qua đó, tác giả gửi gắm tư tưởng nhân văn sâu sắc, phê phán hiện thực xã hội và để cao phẩm chất đáng quý của người nông dân, đặc biệt là người phụ nữ nông dân.

1. Phân tích tình thế của gia đình chị Dậu trước và trong đoạn trích này.

Trả lời:

   Muốn phân tích tình thế của gia đình chị Dậu trước và trong đoạn trích này, cần tóm tắt được nội dung tác phẩm Tắt đèn và đặt đoạn trích trong mạch cốt truyện của tác phẩm.

   Nhà chị Dậu rất nghèo, nghèo "nhất nhì trong hạng cùng đinh" ở làng Đông Xá. Kì sưu thuế đến giữa lúc anh Dậu đang ốm. Vì chưa chạy đâu ra tiền để nộp sưu, anh Dậu vẫn bị đánh, trói và cùm kẹp ở đình làng. Chị Dậu đành cắn răng đem cái Tí - đứa con gái 7 tuổi và ổ chó con mới mở mắt, tài sản duy nhất của gia đình, bán cho nhà Nghị Quế. Chị những tưởng đã có thể nộp sưu cho chồng để anh được tha về, nào ngờ bọn hào lí còn bắt chị phải nộp cả suất sưu của người em chồng đã chết từ năm ngoái ! Anh Dậu vì bị cùm trói hành hạ giữa lúc đang ốm nặng, đã ngất xỉu và rũ rượi như một xác chết. Bọn hào lí sai người khiêng trả anh về nhà ; lay gọi mãi anh vẫn không tỉnh, chị Dậu vô cùng hoảng hốt, đau đớn. May sao nhờ bà con hàng xóm xúm đến cứu giúp, anh dần dần hồi lại. Một bà lão hàng xóm tốt bụng ái ngại trước cảnh cả nhà chị Dậu nhịn đói suốt ngày hôm qua, đã mang đến bát gạo cho chị nấu cháo... Cháo chín, chị Dậu dỗ chồng cô" húp lấy ngụm cháo cho lại sức, nhưng anh vừa lẩy bẩy bưng bát cháo đưa lên miệng thì hai tên tay sai đã sầm sập tiến vào, quát thét đòi trói anh…

   Lúc này, mạng sống của anh Dậu rất mong manh. Tất cả tâm trí của chị Dậu khi đó chỉ là phải bảo vệ chồng bằng mọi cách. Đó là một tình thế rất hiểm nghèo của gia đình chị.

2. Nhận xét về sự thay đổi cách xưng hô của chị Dậu với tên cai lệ. Trong tình thế cụ thể lúc ấy, sự "vỡ bờ" ở chị Dậu là lẽ tất yếu. Hãy chứng minh.

Trả lời:

   Nhận xét về sự thay đổi cách xưng hô của chị Dậu với tên cai lệ trong đoạn trích, có thể thấy :

   - Chỉ trong một đoạn văn ngắn, ta thấy chị Dậu ba lần xưng hô khác nhau với tên cai lệ : ban đầu, chị xưng cháu (và nhà cháu), gọi tên cai lệ bằng ông (cháu - ông), sau chị chuyển sang xưng tôi (tôi - ông) và cuối cùng, chị xưng là bà, gọi tên cai lệ bằng mày (bà - mày) !...

   Sự thay đổi cách xưng hô đó phản ánh sự thay đổi thái độ và cách đối phó của chị Dậụ đối với tên cai lệ để bảo vệ anh Dậu :

   + Ban đầu, chị Dậu quá lo sợ (vì chúng bât ngờ ập đến với điệu bộ hung dử, quyết bắt trói chồng chị, điều mà chị lo nhất ; dù sao, lúc này tên cai lệ cũng là “người nhà nước" đang đi nã thuế theo lệnh trên, còn chồng chị thì... vẫn chưa có tiền nộp thuê nên đang là kẻ có tội ! Vì vậy, chị Dậu phải lễ phép van xin thiết tha, nên chị lễ phép xưng cháu với hắn và gọi hắn bằng ông.

   - Đến khi tên cai lệ hung hãn đó đáp lại chị rất phũ và cứ sân đến để trói anh Dậu” thì chị “tức quá không thế chịu được” đã “liều mạng cự lại”. Chị đã vụt đứng dậy như một người ngang hàng, xưng tôi chứ không tự hạ xưng cháu như trước. Chú ý: chị vần gọi cai lệ bằng ông nhưng lần này, ông (trong tôi - ông) không còn được coi là người bề trên đáng tôn kính (như ông trong cháu - ông) mà chỉ là kẻ ngang hàng.

   + Cuối cùng, trước sự hung ác, đểu cáng tột cùng của tên cai lệ (hắn tát vào mặt chị “đánh bốp” và “cứ nhảy vào cạnh anh Dậu”), thì chị ngùn ngụt phần nộ, đã “nghiến hai hàm răng” xưng bà với tên tay sai mât hết tính người đó và gọi hắn bằng mày (bà - mày). Đây là cách xưng hô hết sức “đanh đá” của người phụ nữ khi căm giận cao độ. Chẳng những hoàn toàn không còn tư thế cúi đầu van xin, cũng không chỉ là tư thế đĩnh đạc của người ngang hàng, mà đây là tư thế “đứng trên đầu thù”, đè bẹp hoàn toàn uy thế của đối phương. Cùng với cách xưng hô ngỗ ngược ấy là động tác quật tên tay sai ngã chỏng quèo hết sức dữ dội, bất ngờ...

   Như vậy, sự thay đổi cách xưng hô của chị Dậu đối với tên cai lệ phản ánh sự thay đổi rất nhanh vả hợp lí, trong thái độ và trong cách đối phó của chị Dậu đốí với tên tay sai hung ác đó. Sự thay đổi đó cũng phản ánh sự phát triển (cũng rất hợp lí) của tình huống truyện, làm toát lên cái chân lí, cái quy luật lớn của hiện thực:  “tức nước vỡ bờ”.

3. Qua đoạn văn, em có nhận xét gì về tính cách của chị Dậu ?

Trả lời:

   Chị Dậu là điển hình cho sự chân thật, khỏe khoắn với những phẩm chất tốt đẹp. Khi anh Dậu bị bọn tay chân cai lý đánh, chị đã hạ mình van xin, nài nỉ. để cứu chồng chị phải đợ con, bán chó, làm được như vậy chị Dậu ray rứt từng khúc ruột. Chị sẵn sàng vùng dậy đánh nhau với người nhà lý trưởng để đỡ đòn cho chồng. Người đàn bà mà Ngô Tất Tố gọi là “chị chàng nhà quê” ấy đã không ngần ngại làm tất cả để bảo vệ cài gia đình khốn khổ của chị. Với cá tính mạnh mẽ, lúc cứng lúc mềm. Ở con người ấy đã hội tụ đần đủ bản chất của người phụ nữ đôn hậu, đảm đang và thủy chung. . Bên cạnh sự “cạn tàu ráo máng” của bọn quan lại và tay sai thì vẫn còn có những trái tim nhân hậu, biết đùm bọc chở che cho nhau. Hình ảnh bà lão, người đàn bà luôn đứng ra giúp đỡ gia đình chị Dậu, chị đã nói: “đó là ân nhân số một trong cuộc đời mình”. Ở đây tác giả cũng muốn nói với người đọc trong cái khổ đau ta vẫn tìm thấy hạnh phúc dù cho nó có ít ỏi đi chăng nữa. Tình người quan tâm đến nhau trong cuộc sống lam lũ khó khăn là điều quý giá nhất.

4. Đọc Tắt đèn, nhà nghiên cứu phê bình văn học Vũ Ngọc Phan nhận xét : "Cái đoạn chị Dậu đánh nhau với tên cai lệ là một đoạn tuyệt khéo". Em hiểu ý kiến đó như thế nào ? Hãy phân tích những nét đặc sắc nghệ thuật của đoạn văn để chứng minh.

Trả lời:

   Để chứng minh sự “vỡ bờ” (hành động quật lại quyết liệt của chị Dậu) ở đây là tất yêu, phải bám sát văn bản, theo dõi sự diễn biến của tình huống truyện, cần đặc biệt chú ý :

   + Ban đầu, chị Dậu hoàn toàn không có ý chống lại “người nhà nước”, đúng là chị đâu “dám bỏ bễ tiền sưu của nhà nước”. Dù quá túng bấn, chị đã chạy vạy xoay xoả đủ cách, phải bán cả con và đáng lè đã đủ tiền nộp sưu thì chị lại bị buộc phải nộp cả suất sưu của người đã chết một cách hết sức vô lí nên mới bị coi là kẻ thiếu sưu ! Chị “run run”, cố thiết tha” van xin tên cai lệ cho khất, nhưng tên tay sai không chút tình người đó không thèm nghe chị lấy nửa lời, đã đáp lại chị

   - Trong tình huống ấy, tính cách các nhân vật được khắc hoạ thật rõ nét, nổi bật. Đó là tính cách thô lỗ, đểu cáng, hung ác, không chút tình người của tên cai lệ ; tính cách đó thể hiện nhất quán từ giọng điệu, ngôn ngữ đến mọi cử chỉ, hành động của hắn. Còn chị Dậu, khi thì mềm mỏng, thiết tha, khi thì “đanh đá”, dữ dội… đều rất thật, rất “chị Dậu”. Đặc biệt, diễn biến tâm lí của chị bất ngờ mà tất yếu, được miêu tả rất tự nhiên, hợp lí.

   Đoạn văn tuy ngắn mà đầy ắp chi tiết, động tác dồn dập, nhưng tất cả đều rõ nét, không bị rối, người đọc có thể hình dung rõ trước mắt.

   Cảnh chị Dậu vụt đứng đậy với tư thế ngang tảng, ngạo nghễ đối lập với hình ảnh hai tên cai lệ bị chị thẳng tay trừng trị hết sức thảm hại (đứa thì ngã chỏng quèo, đứa thì bị túm tóc lắng cho một cái ngã nhào ra thềm,..) thật sống động, rất thú vị, nhiều ý nghĩa (nhà phê bình Vũ Ngọc Phan còn nhận xét : “Đoạn ấy làm cho độc giả hả hê một chút sau khi đọc những trang rất buồn thảm”).

   Ngôn ngữ được sử dụng trong đoạn văn cũng rất đặc sắc. Đây là lời ăn tiếng nói hằng ngày của quần chúng được tác giả sử dụng một cách tự nhiên, nhuần nhuyễn,, đầy gợi cảm. Nhà văn khai thác triệt để những từ ngữ, cách nói thông tục mà có sức biểu hiện cao của khẩu ngữ nông thôn ( bịch, tát đánh bốp, lẻo khoẻo, chỏng quèo, làm tình làm tội..). Ngôn ngừ nhân vật rất “sống” : nhân vật nào có lời lẽ, khẩu khí cùa hạng nhân vật ấy. Chính ngôn ngừ nhân vật đã góp phần quan trọng trong việc thể hiện tính cách nhân vật.

   Quả thực, đây là một đoạn văn “tuyệt khéo”, tất cả đều chân thực, sống động, rất hấp dẫn. 

Sachbaitap.com

>> Học trực tuyến lớp 9 và luyện vào lớp 10 tại Tuyensinh247.com. , cam kết giúp học sinh lớp 9 học tốt, hoàn trả học phí nếu học không hiệu quả.