I. Ôn tập về miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự :
GV đặt ra các câu hỏi để HS nhớ lại những kiến thức đã học trong chương trình Ngữ văn THCS.
1. Thế nào là miêu tả? VD: Chi tiết, hình ảnh Xita bước lên giàn hoả
thiêu Rama buộc tội Chi tiết Tấm 4 lần hoá thân chống lại quyết liệt
đ với mẹ con Cám để giành lại hp. 2. Thế nào là biểu cảm?
Có 2 hình thức biểu cảm: + Trực tiếp
+ Gián tiếp. VD: GV yêu cầu HS lấy 2 VD tương ứng với
2 hình thức biểu cảm. Nhật mộ hương quan hà xứ thị
Yên ba giang thượng sử nhân sầu. Q hương khuất bóng hồng hơn
Trên sơng khói sóng cho buồn lòng ai. Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu
Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều Nắng xuống trời lên sâu chót vót
Sơng dài trời rộng bến cô liêu. ?. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự có
gì giống và khác trong văn bản miêu tả và biểu cảm?
- Giống : Về cách thức tiến hành. - Khác: + Miêu tả trong tự sự không chi tiết,
cụ thể mà là miêu tả khái quát của sự vật, sự việc, con người cho truyện có sức hấp dẫn.
+ Biểu cảm trong văn tự sự chỉ là những cảm xúc xen vào trước những sự việc, chi
tiết có tác động mạnh mẽ về tư tưởng, tình cảm với người đọc, người nghe.
3. Căn cứ vào đâu để đánh giá hiệu quả của miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự ?
Có 2 căn cứ:
- Sự hấp dẫn qua hình ảnh miêu tả để liên tưởng tới yếu tố bất ngờ trong truyện.
- Sự truyền cảm mạnh mẽ qua cách trực tiếp hoặc gián tiếp bày tỏ tư tưởng tình cảm của tác
giả.
GV có thể yêu cầu HS tự đưa ra VD và phân
tích.
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự.
1. Miêu tả :dùng các chi tiết, hình ảnh giúp người đọc, người nghe như hình
dung thấy đối tượng nói đến hiện ra trước mắt.
2. Biểu cảm :sự bày tỏ trực tiếp hay gián tiếp thái độ, cảm xúc , của
người viết về đối tượng nói đến.
- Miêu tả,biểu cảm trong văn bản tự sự và miêu tả,biểu cảm trong văn bản miêu
tả và biểu cảm. Giống: Cách thức tiến hành
Khác: Mức độ và mục đích sư ûdụng.
3. Những căn cứ để đánh giá hiệu quả của miêu tả và biểu cảm:
47
VD: Xe tôi chạy trên lớp sương bồng bềnh. Mảnh trăng khuyết đứng yên ở cuối trời sáng
trong như một mảnh bạc. Khung cửa xe nơi cô gái ngồi lồng đầy bóng trăng Mảnh trăng cuối
rừng Nguyễn Minh Châu
Ánh trăng tươi tắn, trong trẻo như mối tình
rất đẹp của đơi nam nữ thanh niên trên hành trình cứu nước.
Cơ gái tên Nguyệt gợi liên tưởng về trăng. Và
từ chỗ Nguyệt tỏa ra ánh trăng trong trẻo, thuần khiết ấy.
Ánh trăng dẫn đường ra trận
- Ánh trăng hoà trong ý nghĩ lãng mạn của chàng trai về cơ gái.
- Ánh trăng hồ với hình ảnh gợi cảm của người thiếu nữ tạo nên vẻ đẹp huyền ảo.
Cách miêu tả tạo màu sắc riêng hấp dẫn
cho đoạn văn. HĐ2: GV yêu cầu HS đọc đoạn văn ở câu hỏi 4
-SGK tr.73,74. ? Đánh giá và phân tích hiệu quả của việc sử
dụng các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn văn này?
- Miêu tả :+ Suối reo đang mọc + Một lần ánh
sáng + Nàng .nhà trời
Không gian yên tĩnh của một đêm đầy sao thơ
mộng. - Biểu cảm: + Tơi cảm thấy vai tơi
+ Còn tơi .. cao đẹp + Tôi tưởng . ngủ
Làm nổi rõ tâm trạng bâng khuâng xao
xuyến trong trẻo của chàng trai trước cô chủ. Anh tưởng cô gái là vẻ đẹp của ngơi sao lạc
đường đậu xuống vai mình.
Yếu tố miêu tả và biểu cảm làm tăng vẻ
đẹp hồn nhiên của cảnh vật và lòng người. HĐ3: GV yêu cầu HS: Điền từ vào chỗ trống,
từ đó hồn chỉnh các câu văn thể hiện những khái niệm.
4. Đánh giá hiệu quả của việc sử dụng các yếu tố miêu tả và biểu cảm:
II.Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng đối với việc miêu tả và biểu cảm
trong bài văn tự sự
48
1. Liên tưởng 2. Quan sát
3. Tưởng tượng
?. Để làm tốt việc miêu tả trong văn tự sự, người viết chỉ cần quan sát đối tượng một cách
kĩ càng mà không cần liên tưởng,tưởng tượng? Đúng hay sai?
- Quan sát : để phát hiện chính xác đặc điểm của đối tượng.
- Nhưng phải sử dụng kết hợp thao tác liên tưởng, tưởng tượng để văn bản gây được cảm
xúc với người đọc, người nghe. HĐ4: GV yêu cầu HS :
+ Tìm ra những chi tiết nào trong đoạn văn I.4 tr. 73, 74 sử dụng thao tác quan sát, liên
tưởng, tưởng tượng. + Đánh giá hiệu quả diễn đạt của những chi
tiết đó? 3. Sự biểu cảm nảy sinh từ đâu?
GV cho HS trả lời câu hỏi trắcnghiệm II.3 tr.75
a. Đúng b. Đúng
c. Đúng d. Khơng chính xác.
Đánh giá: Chỉ có tiếng nói của trái tim mang tính chủ quan là chưa đủ. Những suy nghĩ sâu sắc chỉ
có thể là kết quả của sự quan sát kỹ càng kết hợp với liên tưởng và tưởng tượng với các sự vật, sự
việc quanh nó. HĐ 5: GV gọi HS đọc ghi nhớ
HĐ 6: HS luyện tập -Trong miêu tả khơng chỉ quan sát để
phát hiện chính xác đặc điểm đối tượng mà phải kết hợp liên tưởng và tưởng
tượng để gây được cảm xúc.
- Biểu cảm trong văn tự sự chỉ thực sự chân thành, sâu sắc khi kết hợp được sự
quan sát với liên tưởng, tưởng tượng
III. GHI NHỚ: IV. LUYỆN TẬP: