Xem thêm các sách tham khảo liên quan:
Trả lời:
– Các nhân vật có mặt trong đoạn văn là: Dế Mèn, Dế Choắt, chị Cốc, mấy chị Cào Cào, anh Gọng Vó, những anh Cò, chim Cắt.
– Các nhân vật tham gia vào câu chuyện là: Dế Mèn, Dế Choắt, chị Cốc.
– Dế Mèn xưng “tôi” có tác dụng: làm câu chuyện được kể trở nên chân thực hơn, tăng độ tin cậy cho bạn đọc.
a, Ghi lại các chi tiết miêu tả ngoại hình và hành động của Dế Mèn. Nhận xét về trình tự và cách miêu tả trong đoạn văn.
b, Tìm những tính từ miêu tả hình dáng và tính cách Dế Mèn trong đoạn văn. Thay thế một số từ ấy bằng những từ đồng nghĩa hoặc gần nghĩa rồi rút ra nhận xét về cách dùng từ ấy của tác giả.
c, Nhận xét về tính cách của Dế Mèn trong đoạn văn này.
Trả lời:
a, – Các từ miêu tả ngoại hình và hành động của Dế Mèn là:
Một chàng dế thanh niên cường tráng, đôi càng mẫm bóng, vuốt ở chân và khoeo cứng dần và nhọn hoắt, tôi đạp phanh phách vào các ngọn cỏ, tôi vũ cánh nghe tiếng phành phạch giòn giã, tôi bước đi bách bộ, đôi cánh bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi, người tôi rung rinh một màu bóng mỡ soi gương được, cái đầu to ra và nổi từng tảng, cái răng đen nhánh, sợi râu dài và uốn cong, tôi cà khịa bà con trong xóm, tôi quát mấy chị Cào Cào, đá ghẹo anh Gọng Vó.
– Trình tự miêu tả đúng với đoạn văn được xác nhận trong các trường hợp sau là: Miêu tả ngoại hình và hành động xen kẽ nhau.
– Cách miêu tả được xác nhận đúng với đoạn văn trong các trường hợp sau là: Miêu tả hình dáng chung trước, miêu tả từng chi tiết của thân thể sau.
b, Những từ đồng nghĩa hoặc gần nghĩa với các từ miêu tả hình dáng tính cách của DM trong đoạn văn là:
| cường tráng | khỏe mạnh | tợn | liều lĩnh |
| mẫm bóng | bóng loáng | xốc nổi | bốc đồng |
| cứng | cứng cáp | hung hăng | hung bạo |
| nhọn hoắt | nhọn | hống hách | ngông cuồng |
| ngắn hủn hoẳn | ngắn cũn | ||
| đen nhánh | đen láy | ||
| hùng dũng | dũng mãnh |
– Cách dùng từ của tác giả đã thể hiện được: sự quan sát tinh tế, trí tưởng tượng phong phú và khả năng dùng từ đạt hiệu quả cao, khó có thể thay thế được.
c, – Những từ được đánh dấu sau đây phù hợp với tính cách của Dế Mèn trong đoạn văn: hung hăng, xốc nổi, tự phụ, coi thường mọi người.
Tính cách của Dế Mèn là hung hăng, xốc nổi, luôn coi thường mọi người, kiêu căng, tự phụ, luôn cho mình là nhất.
Trả lời:
– Đặt tên cho người hàng xóm của mình là Dế Choắt, Dế Mèn đã thể hiện thái độ khinh thường , chế giễu.
– Dế Mèn chê Dế Choắt những điểm sau: ngoại hình ốm yếu, gầy gò, ốm yếu, tính nết thì ăn xổi ở thì.
– Dế Mèn xưng hô với Dế Choắt là: xưng ta, gọi Dế Choắt là chú mày
Qua sự việc ấy, Dế Mèn đã rút ra được bài học đường đời đầu tiên cho mình. Bài học ấy là gì?
Trả lời:
– Thái độ của Dế Mèn đối với chị Cốc diễn biến như sau: Khi thấy chị Cốc thì Dế Mèn kiêu căng, hung hăng bày trò trêu chọc, không biết sợ là gì nhưng khi nghe thấy tiếng chị Cốc mổ Dế Choắt thì khiếp vía, nằm im thin thít.
– Thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt là: thương xót, hối hận vì đã gây họa cho Dế Choắt
– Bài học đường đời đầu tiên mà Dế Mèn rút ra cho mình là: không nên hung hăng bậy bạ, hành động thiếu suy nghĩ.
Trả lời:
– Mức độ giống với thực tế của những con vật được miêu tả trong truyện:
+ Có nhiều chi tiết giống với thực tế
+ Có một số ít chi tiết không giống với thực tế
– Những đặc điểm của con người được gán cho các con vật trong truyện là: biết nói năng, suy nghĩ, mỗi con vật có tính cách riêng.
– Những điểm giống và khác nhau trong việc miêu tả nhân vật là những con vật giữa truyện này với truyện ngụ ngôn đã học là:
+ Giống nhau: đều gán cho con vật những đặc điểm của con người.
+ Khác nhau: trong truyện này con vật còn được miêu tả ở cả ngoại hình.
Trả lời:
Câu chuyện này nằm ở phần đầu Dế Mèn phiêu lưu kí, khi mà Dế Mèn chưa bắt đầu cuộc phiêu lưu của mình. Vì thế bài học này là bài học đầu tiên của Dế Mèn, nó giúp cho Dế Mèn thay đổi tính cách hung hăng, khinh người, giúp Dế Mèn cẩn thận hơn trong những hành động sau này trong cuộc đời phiêu lưu của mình.
Trả lời:
+ Giống nhau: Đều thông qua chuyện của loài vật để nói về chuyện con người, từ đó nêu ra những bài học mang tính răn dạy, giáo dục.
+ Khác nhau: Ở truyện này, bài học do chính nhân vật trong truyện nói ra và tự nhân vật cũng rút ra bài học cho chính mình.
Dế Mèn là một chàng dế thanh niên cường tráng, tính tình kiêu căng, xốc nổi.
Hàng xóm có chàng Dế Choắt ốm yếu, gầy gò. Dế Mèn đã coi thường Dế Choắt, không giúp đỡ Dế Choắt, lại còn bày trò nghịch ranh trêu chị Cốc. Dế Choắt bị chết oan vì trò nghịch đó. Trước khi chết, Dế Choắt khuyên nhủ Dế Mèn. Dế Mèn vô cùng ân hận và cảm kích, suy nghĩ về bài học đường đời đầu tiên đó.
I. Đọc - Hiểu văn bản
Câu 1 : Kể tóm tắt đoạn trích và cho biết :
a] Truyện được kể bằng lời của nhân vật nào ?
b] Bài văn có thể chia làm mấy đoạn, nội dung chính của mỗi đoạn ?
Trả lời :
Tóm tắt đoạn trích :
Dế Mèn là một chàng dế thanh niên cường tráng, tính tình kiêu căng, xốc nổi.
Hàng xóm có chàng Dế Choắt ốm yếu, gầy gò. Dế Mèn đã coi thường Dế Choắt, không giúp đỡ Dế Choắt, lại còn bày trò nghịch ranh trêu chị Cốc. Dế Choắt bị chết oan vì trò nghịch đó. Trước khi chết, Dế Choắt khuyên nhủ Dế Mèn. Dế Mèn vô cùng ân hận và cảm kích, suy nghĩ về bài học đường đời đầu tiên đó.
a] Truyện được kể ở ngôi thứ nhất, lời kể chính là nhân vật Dế Mèn.
b] Bài văn có thể chia làm 2 đoạn :
- Đoạn 1 : Từ đầu đến không thể làm lại được : Dế Mèn tự giới thiệu và miêu tả về mình.
- Đoạn 2 : Còn lại : Dế Mèn kể việc ngỗ nghịch trêu chọc chị Cốc gây nên cái chết thảm thương cho Dế Choắt khiến chú ta ân hận suốt cuộc đời.
Câu 2 : Hãy đọc kĩ đoạn văn từ đầu bài đến sắp đứng đầu thiên hạ rồi, sau đó :
a] Ghi lại các chi tiết miêu tả ngoại hình và hành động của Dế Mèn. Nhận xét về trình tự và cách miêu tả trong đoạn văn.
b] Tìm những tính từ miêu tả hình dáng và tính cách Dế Mèn trong đoạn văn. Thay thế một số từ ấy bằng những từ đồng nghĩa hoặc gần nghĩa rồi rút ra nhận xét về cách dùng từ của tác giả.
c] Nhận xét về tính cách của Dế Mèn trong đoạn văn này.
Trả lời :
a] Các chi tiết miêu tả ngoại hình và hành động của Dế Mèn :
- Ngoại hình :
+ Đôi càng mẫm bóng
+ Những cái vuốt ... nhọn hoắt.
+ Đôi cánh ... xuống tận chấm đuôi.
+ Đầu ... rất bướng.
+ Hai cái răng ... máy làm việc.
+ Sợi râu ... rất đỗi hùng dũng.
- Hành động của Dế Mèn :
+ Muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ.\
+ Chốc chốc lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.
+ Đi đứng oai vệ.
+ Cà khịa với tất cả mọi người trong xóm.
Cách miêu tả của tác giả là chọn lọc những chi tiết tiêu biểu làm nổi bật ngoại hình của một chú dế thanh niên cường tráng. Tác giả vừa miêu tả ngoại hình kết hợp với miêu tả hành động để làm bộc lộ tính cách của Dế Mèn : kiêu căng, xốc nổi, điệu đàng.
b] Những tính từ miêu tả hình dáng và tích cách của Dế Mèn trong đoạn trích : Cường tráng, mẫm bóng, cứng, nhọn hoắt, hủn hoẳn, dài, giòn giã, nâu bóng, bướng, đen nhánh, ngoàm ngoạp, cong, hùng dũng, trịnh trọng , khoan thai.
- Có thể thay:
+ “hủn hoẳn” bằng “ngắn tủn”.
+ “trịnh trọng” bằng “oai vệ”.
Tuy nhiên các từ được thay không diễn tả được sinh động, gợi cảm về anh chàng Dế Mèn. Nhà văn đã lựa chọn từ ngữ một cách chính xác để miêu tả nhân vật Dế Mèn.
c] Tính cách của Dế Mèn trong đoạn văn : Qua những tính từ chỉ tính cách và một số hành động của Dế Mèn, có thể nói Dế Mèn là chàng dế cường tráng, trẻ trung nhưng điệu đáng, kiêu căng, xốc nổi, hung hăng, ngộ nhận về sức mạnh của mình.
Câu 3 : Nhận xét về thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt [ biểu hiện qua lời lẽ, cách xưng hô, giọng điệu,…].
Thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt bộc lộ rõ tính cách của Dế Mèn
- Nhìn Dế Choắt bằng con mắt khinh thường, giễu cợt
+ Đặt tên cho người bạn đồng lứa là Choắt
+ Miêu tả Choắt rất xấu xí [người dài lêu nghêu, cánh ngắn ngủn,...]
- Nói năng với Choắt bằng giọng kẻ cả, trịnh thượng :
+ Gọi "chú mày" dù cùng tuổi
+ Lên mặt dạy đời : "Chú mày có lớn mà chẳng có khôn."
- Cư xử ích kỉ lỗ mãng :
+ Choắt muốn thông nghách thì Mèn mắng nhiếc.
+ Không hề cảm thông với sự ốm yếu của Dế Choắt.
+ Bỏ ra về không chứt bận lòng.
Câu 4 : Nêu diễn biến tâm lí về thái độ của Dế Mèn trong việc true Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt.
Qua sự việc ấy, Dế Mèn đã rút ra được bài học đường đời đầu tiên cho mình. Bài học ấy là gì ?
- Dế Mèn là kẻ tinh ranh. Lúc đầu thì huyeneh hoang : "Sợ gì ? Mày bảo tao còn sợ ai hơn tao nữa ? Giương mắt ra xem tao trêu mụ Cốc đây này !".
- Hát trêu chị Cốc xong, Dế Mèn chui tọt vào hang nằm khểnh đắc ý và yên tâm về sự an toàn của mình.
- Khi Dế Choắt bị mổ đau quá kêu váng lên thì Dế Mèn sợ hãi nằm im thin thít. Thì ra Dế Mèn cũng chẳng anh hùng gì.
- Khi chị Cốc bay đi rồi, Dế Mèn mới "mon men bò lên". Thấy Dế Choắt nằm thoi thóp, Dế Mèn mới thấy hối hận vâ nhận ra cái tội ngông cuồng dại dột của mình gây nên cái chết oan cho Dế Choắt. Lời nói của Dế Choắt chính là bài học đường đời đầu tiên cho Dế Mèn :
"Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy !".
Câu 5 : Hình ảnh những con vật được miêu tả trong truyện có giống với chúng trong thực tế không? Có đặc điểm nào của con người được gắn cho chúng? Em có biết tác phẩm nào viết về loài vật có cách viết tương tự như truyện này ?
- Hình ảnh những con vật được miêu tả trong truyện ngắn rất giống với chúng trong thực tế. Dế Mèn và Dế Choắt, mỗi con một vẻ. Một bên cường tráng, khỏe mạnh, một bên bệnh tật, ốm yếu.
- Tuy nhiên viết về Dế Mèn và thế giới loài vật cũng là viết về thế giới con người. Cho nên Tô Hoài đã nhân hóa con vật, gắn cho chúng những đặc điểm của con người.
- Những câu chuyện như Ếch ngồi đáy giếng ; Đeo nhạc cho mèo ; Con hổ có nghĩa ... đều dúng lối nhân hóa để viết về loài vật.
II. Luyện tập
Câu 1 : Ở đoạn cuối truyện, sau khi chon cất Dế Choắt, Dế Mèn đứng lặng hồi lâu trước nấm mồ của người bạn xấu số. Em thử hình dung tâm trạng của Dế Mèn và viết một đoạn văn diễn tả tâm trạng ấy theo lời của Dế Mèn.
Trả lời :
Có thể tham khảo đoạn văn sau :
Tôi đem xác Dế Choắt đến chôn vào một vùng cỏ um tùm. Tôi đắp thành một nấm mộ to. Tôi đứng lặng giờ lâu nghĩ về người bạn hàng xóm xấu số bị chết trong một cái hang nông choèn. Phải chi cái hôm nọ đến chơi và dạy cho Dế Choắt phải làm hang thế này, thế nọ, mình chỉ cần cho Choắt đào một đoạn hầm sang nhà mình là đủ cho cậu ta thoát hiểm. Phải chi mình không chọc giận chị Cốc to lớn lênh khênh. Chao ôi, cứ nghĩ đến cái mỏ khổng lồ của chị Cốc bổ xuống những cú như trời giáng ! Dế Choắt chắc là kiệt sức nhảy né tránh để rồi tuyệt vọng nhận cái mổ oan nghiệt...
Tôi đã không cầm nổi nước mắt khi đắp những viên đất cuối cùng cho người dưới mộ lúc ánh hoàng hôn rưới máu xuống những ngọn cỏ so le vàng. Tôi òa lên nức nở : Dế Choắt ơi ! cậu sống khôn thác thiêng, cậu đừng trách móc gì mình nữa. Kể từ nay mình sẽ sống tất cả vì mọi người. Mình sẽ đi khắp bốn phương trời để kết nghĩa huynh đệ với tất cả, mong làm điều thiện diệt trừ cái ác... Mình sẽ hi sinh cá nhân để chuộc cái lỗi hôm nay.
Tôi thất thểu bò vào nhà mình. Tất cả tối om, trống trải. Ngày mai tôi quyết định đi thực hiện lời hứa với người bạn đã khuất của mình.
Câu 2 : Chia mỗi nhóm ba học sinh theo vai Dế Mèn, Dế Choắt, Cốc. Đọc phân vai đoạn Dế Mèn trêu Cốc gây ra cái chết thảm thương của Dế Choắt.
Học sinh tự thực hiện.