Trong xu thế hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, ngoài các chủ thể tham gia vào các quan hệ ngoại giao chủ yếu như cơ quan ngoại giao, cơ quan lãnh sự thì các chủ thể khác như Nhà nước, cơ quan nhà nước, các công ty, doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp tư nhân, công ty đa quốc gia, v.v. sẽ tham gia ngày càng nhiều vào các giao dịch kinh tế, dân sự, thương mại ở nước ngoài. Do đó, tất yếu sẽ phát sinh những tranh chấp dân sự, kinh tế, thương mại có yếu tố nước ngoài cần phải được giải quyết bởi cơ quan tài phán có thẩm quyền. Về nguyên tắc, phán quyết đó phải được tôn trọng và bảo đảm thi hành, trừ trường hợp được miễn trừ nghĩa vụ thi hành theo quy định của pháp luật quốc tế và pháp luật quốc gia. Thực tế ở Việt Nam trong thời gian qua cũng đã xuất hiện nhiều vụ án kinh tế, thương mại liên quan đến các chủ thể này trong lĩnh vực tư pháp quốc tế,…Việc thi hành phán quyết của Tòa án trong những trường hợp này luôn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, đặc biệt là từ thể chế. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp một cái nhìn tổng thể quy định của pháp luật Việt Nam cũng như các quy định của pháp luật quốc tế có liên quan đến quyền miễn trừ đối với các biện pháp cưỡng chế bảo đảm thi hành phán quyết của Tòa án.
Ưu đãi và miễn trừ ngoại giao vừa là sự cần thiết bảo đảm một cách có hiệu quả sự hoạt động của các Cơ quan ngoại giao, vừa là sự cần thiết phải đảm báo tính chất đại diện quốc gia của các cơ quan đó.
Phần mở đầu Công ước Vienna 1961 có đoạn viết "Các quốc gia tham gia Công ước này nhận thức rằng mục đích của các quyền ưu đãi và miễn trừ không phải để làm lợi cho cá nhân mà để bảo đảm cho các Cơ quan đại diện ngoại giao thực hiện có hiệu quả các chức năng của họ, với tư cách họ là đại diện của quốc gia".
Như vậy, cơ sở của đặc quyền ưu đãi và miễn trừ ngoại giao vừa là sự cần thiết bảo đảm một cách có hiệu quả sự hoạt động của các Cơ quan ngoại giao, vừa là sự cần thiết phải đảm báo tính chất đại diện quốc gia của các cơ quan đó. Tất nhiên, quan niệm sự cần thiết phải bảo đảm sự hoạt động có hiệu quả của Cơ quan ngoại giao là điều xuất phát để thừa nhận những đặc quyền ưu đãi, miễn trừ ngoại giao nhưng quan niệm này không nói lên một cách đầy đủ tính chất đặc biệt của Cơ quan ngoại giao là một cơ quan Nhà nước của một quốc gia ở nước ngoài để tiến hành công tác trong lĩnh vực đối ngoại, vì vậy cần phải nêu bật tính chất đại diện của Cơ quan đại diện ngoại giao.
Công ước Vienna 1961 đã dành 12 Điều [từ Điều 29 đến Điều 41] để quy định về đặc quyền ưu đãi miễn trừ ngoại giao, tập trung vào 3 nội dung chính:
- Quyền bất khả xâm phạm [về con người, về trụ sở, tài liệu...];
- Quyền không bị xét xử [về hình sự, dân sự];
- Các ưu đãi về xã giao.
Những đặc quyền rộng rãi nhất được dành cho các viên chức ngoại giao và thành viên gia đình họ. Nhiều đặc quyền cũng được dành cho nhân viên hành chính, kỹ thuật và thành viên gia đình họ, có phân biệt ở chỗ quyền miễn trừ xét xử về dân sự và hành chính [đối với luật pháp nước tiếp nhận] chỉ được áp dụng cho những trường hợp họ thừa hành công vụ. Thực tế những năm gần đây chứng minh sự phân biệt đó cũng đang dần dần được xóa bỏ.
Anh Toàn - Tổng hợp
Tin khác
Cơ sở cho đặc quyền ưu đãi miễn trừ ngoại giao? [03/09/2020 09:14]
Văn phòng đại diện quyền lợi hay Văn phòng liên lạc có phải là hình thức công nhận thực tế đối với một quốc gia? [01/09/2020 09:44]
Thiết lập, cắt đứt và nối lại quan hệ ngoại giao tiến hành như thế nào? [31/08/2020 08:57]
Thủ tục công nhận pháp lý một quốc gia như thế nào? [27/08/2020 07:46]
Ý nghĩa chính trị của việc công nhận các quốc gia mới như thế nào? [26/08/2020 08:03]
Cuốn Danh sách Đoàn Ngoại giao được biên tập theo nguyên tắc nào? [25/08/2020 08:08]
Đoàn Ngoại giao và Trưởng đoàn Ngoại giao có chức năng như thế nào? [21/08/2020 07:53]
Trưởng Đoàn Ngoại giao được lựa chọn theo nguyên tắc nào? [20/08/2020 11:06]
Đại biện lâm thời và Đại sứ lưu động xuất hiện trong trường hợp nào? [19/08/2020 08:10]
Quan hệ ngoại giao giữa các nước có còn áp dụng hình thức cử Đại biện? [18/08/2020 09:37]