Khớp vai là một khớp hình cầu được tạo bởi 3 xương: ổ chảo xương vai, xương đòn và chỏm xương cánh tay. Cấu trúc khớp vai rất phức tạp và tầm vận động rất lớn, bên cạnh đó diện khớp lại rất nhỏ, để đảm bảo cho sự linh hoạt khớp vai được tăng cường bằng hệ thống gân cơ chóp xoay. Chúng được tạo thành từ 4 gân cơ đi từ xương vai tụ lại bám vào mấu động lớn xương cánh tay tạo thành hình chóp nên người ta gọi là gân chóp xoay. Cấu tạo này giúp khớp vai di chuyển dễ dàng trong các động tác dạng vai và xoay vai. Tổn thương gân chóp xoay dẫn đến tình trạng đau, hạn chế tầm vận động của khớp, tổn thương cơ bản gồm viêm gân chóp xoay và rách gân chóp xoay.
Giải phẫu gân chóp xoay khớp vai
Tại Mỹ theo 1 thống kê gần đây, tỉ lệ người mắc bệnh lý chóp xoay trung bình gần 21 % các bệnh lý vùng vai, chủ yếu gặp ở người từ 40 tuổi trở lên, ở người già trên 80 tuổi tỉ lệ này lên tới 60 %. Tại Việt Nam, tỉ lệ viêm chóp xoay chiếm 2% dân số tức là khoảng 5 triệu người.
II. NGUYÊN NHÂN CỦA BỆNH
Vậy nguyên nhân dẫn đến tổn thương chóp xoay là gì ? Qua các nghiên cứu các nhà khoa học đã tìm ra 1 số nguyên nhân gây ra tổn thương gân chóp xoay như sau:
1. Nguyên nhân bên trong: hay gặp hàng đầu là do thoái hoá, tình trạng này liên quan mật thiết đến tuổi của người bệnh, tuổi càng cao tỉ lệ mắc càng tăng. Ngoài ra có thể gặp di thiếu máu nuôi dưỡng, vôi hoá gân .v.v.
2. Nhóm nguyên nhân bên ngoài: Hay gặp ở những người sử dụng nhiều các động tác đưa tay lên quá đầu hoặc các động tác ném như công nhân thợ sơn, giáo viên, thợ hồ hay các vận động viên bóng chuyền, bơi lội, ném bóng v.v.. Các động tác này lặp đi lặp lại nhiều lần dẫn đến những vi chấn thương ở chóp xoay. Ngoài ra tổn thương chóp xoay có thể gặp do các chấn thương cấp tính trong các tai nạn giao thông, tai nạn sinh hoạt v.v.
III. CÁC TRIỆU CHỨNG CỦA BỆNH
Tổn thương gân chóp xoay có triệu chứng lâm sàng không đặc trưng, có thể bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác vùng vai. Vì vậy, khi có dấu hiệu của bệnh, bạn cần đến các cơ sở chuyên khoa về cơ xương khớp để được thăm khám cụ thể. Các triệu chứng có thể gặp:
1. Đau vai là triệu chứng đầu tiên và hay gặp nhất. Người bệnh thường đau mặt ngoài vai, lan lên cổ, lan xuống cánh tay nhưng không quá khuỷu tay. Đau nhiều về đêm và không nằm nghiêng về bên bệnh được, đau tăng lên khi thực hiện các động tác như đưa tay qua đầu, chải tóc, gãi lưng .v.v. Đây cũng là triệu chứng người bệnh hay than phiền và ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống.
2. Một thời gian sau, người bệnh có thể thấy cảm giác cánh yếu cánh tay, teo cơ vai, khó thực hiện các động tác như chải đầu, cài cúc áo, đưa tay ra sau đầu. Thậm chí khi bệnh nặng người bệnh không thể nâng được cánh tay lên cao, hạn chế vận động khớp vai.
IV. CHẨN ĐOÁN
Để chẩn đoán bệnh lý chóp xoay, bạn cần đến khám tại các cơ sở chuyên khoa về cơ xương khớp. Tại đây các bác sĩ sẽ cho bạn thực hiện một số nghiệm pháp vận động [test] đặc trưng của bệnh lý chóp xoay như nghiệm pháp Cánh tay rơi [Drop arm sign], nghiệm pháp Jobe, nghiệm pháp Patte v.v. và các xét nghiệm cận lâm sàng khác như X quang khớp vai, siêu âm khớp vai, chụp cộng hưởng từ khớp vai. Trong đó, cộng hưởng từ khớp vai là cận lâm sàng có giá trị nhất giúp xác định chính xác vị trí, tính chất, mức độ tổn thương gân cơ của bạn.
X-quang khớp vai
MRI khớp vai
V. PHÂN LOẠI VÀ MỨC ĐỘ
Tổn thương chóp xoay được chia ra viêm gân chóp xoay và rách gân chóp. Rách gân chóp xoay được chia làm nhiều mức độ: rách bán phần và rách hoàn toàn gân chóp xoay. Tuỳ vào từng loại tổn thương sẽ có từng phương pháp điều trị phù hợp.
Rách gân chóp xoay khớp vai
VI. TIẾN TRIỂN VÀ BIẾN CHỨNG
1. Viêm gân chóp xoay nếu không điều trị kịp thời sẽ dẫn đến viêm gân mạn tính, lâu dần có thể dẫn đến đứt gân chóp xoay.
2. Rách gân chóp xoay không được điều trị lâu ngày vết rách sẽ lớn dần và không có khả năng liền lại được, lâu dần sẽ dẫn đến rách gân hoàn toàn.
3. Tổn thương gân chóp xoay lâu ngày sẽ dẫn đến teo cơ vùng vai, giảm tầm vận động khớp vai, cứng khớp, thoái hoá khớp.
VII. ĐIỀU TRỊ
Hiện nay, có 2 phương pháp điều trị chính cho bệnh lý chóp xoay đó là điều trị bảo tồn và điều trị phẫu thuật.
1. Điều trị bảo tồn: được áp dụng cho các trường hợp viêm gân chóp xoay mới, các trường hợp rách bán phần gân chóp xoay. Các phương pháp điều trị bao gồm:
- Ở giai đoạn cấp người bệnh cần được nghỉ ngơi, hạn chế tối đa các động tác gây đau, chườm mát tích cực vùng vai bằng đá lạnh nhiều lần trong ngày mỗi lần từ 10-15 phút. Mang đai cố định khớp vai hoặc túi treo tay từ 2-3 tuần đối với các chấn thương vùng vai do tai nạn. Bên cạnh đó, thuộc giảm đau chống viêm cũng rất cần thiết cho giai đoạn này, bạn không cần quá lo lắng về tác dụng phụ của thuốc giảm đau khi sử dụng trong thời gian ngắn. Ngoài ra, việc tập phục hồi chức năng và vật lý trị liệu cũng mang lại hiệu quả rất tốt cho người bệnh ở giai đoạn này.
Tập phục hồi chức năng khớp vai
- Ở giai đoạn mạn tính cần áp dụng các biện pháp bao gồm chườm nóng giúp tăng cường tuần hoàn đến vị trí tổn thương. Dùng các thuốc giảm đau chống viêm theo chỉ định của bác sĩ. Tiếp theo, việc tập phục hồi chức năng và vật lý trị liệu rất cần thiết trong giai đoạn này vì người bệnh thường có teo cơ, hạn chế vận động khớp vai. Khi các phương pháp trên không có hiệu quả các bác sĩ sẽ tiến hành tiêm tại chỗ vùng gân tổn thương bằng các thuốc điều trị như PRP [huyết tương giàu tiểu cầu], corticoid .v.v.
2. Điều trị phẫu thuật: được đặt ra khi người bệnh có tổn thương gân chóp xoay hoàn toàn, rách gân lớn hoặc viêm gân chóp xoay đã điều trị bảo tồn không có kết quả.
Phương pháp phẫu thuật hiện nay có nhiều phương pháp như mổ mở kinh điển, mổ mở qua đường mổ mini-open, mổ nội soi điều trị tổn thương chóp xoay. Trong các phương pháp trên thì phẫu thuật nội soi là phương pháp mới và ưu việt nhất.
Các bác sĩ sẽ sử dụng các thiết bị đi vào khớp vai qua các đường mổ rất nhỏ để xử trí các tổn thương của gân mà không làm tổn thương nhiều đến mô mềm cũng như các gân cơ khác ở vùng vai.
Rách gân chóp xoay quan sát qua nội soi
Chóp xoay được khâu qua nội soi khớp vai
Tình trạng đau của người bệnh được cải thiện ngay và rõ rệt ở ngay ngày đầu tiên sau mổ. Hiện tại, khoa CTCH-YHTT bệnh viện 199 đã triển khai thường xuyên kỹ thuật mổ nội soi điều trị các bệnh lý chóp xoay. Với kinh nghiệm nhiều năm thực hiện phương pháp này đã điều trị thành công cho rất nhiều bệnh nhân mắc bệnh lý về chóp xoay, được người bệnh ở Đà Nẵng và khu vực miền Trung – Tây Nguyên tin tưởng và đánh giá rất cao.