Ngày đăng: 18/05/2021, 17:11
Sự phân loại hiện nay thường được nhiều người chấp nhận nhất là sự phân loại các ngôn ngữ trên thế giới thành 4 loại hình: • loại hình khuất chiết • loại hình chắp dính • loại hình đơn lập • loại hình lập khuôn 1. Loại hình khuất chiết. Loại hình này còn được gọi là ngôn ngữ hoà kết, ngôn ngữ hình thức, ngôn ngữ hữu cơ. Đặc điểm của loại hình này là: quan hệ ngữ pháp được diễn đạt ở ngay trong bản thân từ nhờ từ có biến hình ở trong câu nói... Phân loại loại hình ngơn ngữ* Sự phân loại thường nhiều người chấp nhận phân loại ngôn ngữ giới thành loại hình: • loại hình khuất chiết • loại hình chắp dính • loại hình đơn lập • loại hình lập khn Loại hình khuất chiết Loại hình cịn gọi ngơn ngữ hồ kết, ngơn ngữ hình thức, ngơn ngữ hữu Đặc điểm loại hình là: quan hệ ngữ pháp diễn đạt thân từ nhờ từ có biến hình câu nói [1] Trong từ – đơn vị ngôn ngữ loại hình – có đối lập tố với phụ tố: tố phụ tố [nói chung hình vị từ] kết hợp chặt chẽ với nhau, hoà làm khối: phụ tố ý nghĩa mà chúng diễn đạt tương ứng đơn giản kiểu đối [một phụ tố – ý nghĩa] Ngôn ngữ thuộc loại hình khuất chiết cịn chia nhỏ thành: a, Ngôn ngữ tổng hợp, tức ngôn ngữ có đầy đủ đặc điểm loại hình vừa nêu trên; b, Ngơn ngữ phân tích, ngơn ngữ tượng biến hình từ có phần giảm bớt đi, thay vào đó, người ta dùng hư từ, dùng trật tự từ, dùng ngữ điệu để diễn đạt quan hệ ngữ pháp Loại hình chắp dính Ngơn ngữ thuộc loại hình cịn gọi ngôn ngữ niêm kết Đặc điểm loại hình quan hệ ngữ pháp diễn đạt bên từ, từ có đối lập rõ rệt tố phụ tố; tố biến đổi tách dùng độc lập thành từ; cịn phụ tố kết hợp cách giới với tố, phụ tố thường diễn đạt ý nghĩa định [quan hệ 1–1] Loại hình khuất chiết loại hình chắp dính hai loại hình xác định từ lâu, từ hướng loại hình học bắt đầu hình thành Hiện khơng có nghi ngờ tồn hai loại hình khơng có phản bác ngơn ngữ quy vào hai loại hình Từ trước đến ai trí ngôn ngữ Ấn-Âu [như tiếng Phạn, tiếng Hi Lạp cổ, tiếng Latin, tiếng Xlavơ [Slavic languages], tiếng Giecmanh [Germanic languages], ngôn ngữ tiếng Semitic [như tiếng Do Thái cổ, tiếng Ảrập] thuộc loại hình khuất chiết Hầu hết dòng thuộc kiểu ngơn ngữ tổng hợp Thuộc kiểu phân tích, thường người ta dẫn tiếng Anh đại làm ví dụ Riêng đơi nhà nghiên cứu nhập ln tiếng Pháp vào kiểu phân tích nội hạt loại hình khuất chiết Cịn loại hình chắp dính người ta thường trí cho ví dụ điển hình ngơn ngữ Thổ Nhĩ Kì, ngơn ngữ Uran-Antai số ngôn ngữ châu Phi kiều ngôn ngữ Băngtu Loại hình đơn lập Những ngơn ngữ thuộc loại hình cịn gọi ngơn ngữ khơng có hình thái, ngơn ngữ khơng biến hình, ngơn ngữ đơn lập hai ngơn ngữ phân tiết Ở loại hình này, quan hệ ngữ pháp diễn đạt bằn trật tự trước sau từ và/hoặc hư từ Ở loại hình này, từ khơng có tượng biến hình Trong số ngơn ngữ thuộc loại hình này, đơn vị hình tiết: đơn vị có nghĩa, có vỏ ngữ âm thường trùng với âm tiết, có khả vừa dùng từ vừa dùng hình vị Ở loại hình này, người ta thường hay nói đến vấn đề khó xác định ranh giới từ, vấn đề khó phân biệt yếu tố hư với yếu tố thực vấn đề mặt cấu tạo từ phát triển Ngơn ngữ thuộc loại hình đơn lập chia nhỏ thành: a, ngơn ngữ vừa khơng có tượng biến hình từ vừa khơng có cấu tạo từ, tức ngơn ngữ có tố [Hán cổ]; b, ngơn ngữ khơng có biến hình từ có cấu tạo từ: trường hợp ngôn ngữ có thân từ [Indonesia] Loại hình đơn lập xác định sau hai loại hình khuất chiết chắp dính Người ta biết đến loại hình sau tiếp xúc với văn ngôn Trung Quốc Trong cách định nghĩa loại hình cịn có chỗ khác nhau, việc quy ngôn ngữ vào loại hình người ta lại tương đối thống Từ trước đến tiếng Hán quy vào loại hình này, đặc biệt Hán cổ đại Ngồi tiếng Hán, người ta cịn kể đến ngôn ngữ thuộc khu vực Đông Nam Á, ngôn ngữ Aranta châu Úc ngôn ngữ Eve, Ioruba châu Phi Điểm thường gây tranh luận nhiều loại hình việc quy ngơn ngữ vào kiểu nhỏ: chẳng hạn, đứng trước tiếng Việt đại, có người đem xếp tiếng Hán cổ đại coi ngơn ngữ tố; có người lại coi ngơn ngữ có thân từ Loại hình lập khn Ngơn ngữ thuộc loại hình đơi cịn gọi ngơn ngữ hỗn nhập hay đa tổng hợp Đặc điểm loại hình bên cạnh đơn vị từ lại có đơn vị nửa từ, nửa câu Loại đơn vị "nửa từ nửa câu" thường xây dựng sở dạng động từ bao gồm bổ ngữ, trạng ngữ đơi chủ ngữ Loại hình lập khn gần gũi với loại hình chắp dính ngun tắc chắp nối hình vị với hình vị; mặt khác lại gần gũi với loại hình khuất chiết điểm xảy tượng biến đổi vỏ ngữ âm hình vị hình vị kết hợp với Thơng thường người ta cho loại hình lập khn lại hình ngơn ngữ người da đỏ châu Mĩ, loại hình số ngơn ngữ Capcadơ loại hình ngơn ngữ Chukơt, Camchat Nhưng nhận định thường hay bị nhà chuyên nghiên cứu ngôn ngữ phản bác Thông thường người ta hay dẫn ba sở sau để phê phán việc tách ngôn ngữ lập khn thành loại hình riêng biệt: - Thứ nhất, việc tách ngôn ngữ lập khuôn thành loại hình riêng biẹt khơng logic, khơng có sở qn: loại hình khuất chiết, chắp dính đơn lập, tiêu chí dùng để phân loại "phương thức diễn đạt ý nghĩa ngữ pháp" đây, tiêu chí để xác định loại hình lập khn lại tiêu chí "có kiểu loại đơn vị đặc biệt nửa giống từ, nửa giống câu" Kể ra, vào đầu kỉ XIX, Humboldt tác loại hình thành loại hình riêng, Humboldt có sở logic mình: ơng xuất phát từ khái niệm từ, đối lạp lọi hình khơng có từ [loại hình đơn lập] với loại hình có từ [từ khuất chiết hay từ chắp dính], trường hợp có đơn vị nửa từ nửa câu nghĩa "đơn vị phá vỡ ranh giới từ, hồ từ vào câu" ơng phải tách riêng Nhưng nay, giới loại hình học đa số khơng xuất phát từ khái niệm từ cố nhiên việc tách ngôn ngữ lập khuôn thành loại hình riêng việc làm thiếu sở quán - Thứ hai, loại đơn vị nửa từ nửa câu gặp: chúng chiếm 2% đến 3% tổng số [trong văn 2000 từ có độ 40–60 đơn vị lập khn; đoạn ngữ bên cạnh 627 từ có đơn vị lập khuôn] Thế nghĩa ngôn ngữ lập khuôn phương thức cấu tạo dạng từ chủ yếu lại phương thức sử dụng phụ tố, theo lối hạn định - Thứ ba, đặc trưng đơn vị lập khuôn đặc trưng chưa xác định rõ: người ta cho nằm địa hạt cấu tạo từ [mặc dầu người ta thấy chức cú pháp thành tố bên đơn vị]; người ta lại cho nằm địa hạt cấu tạo từ tổ [mặc dù không phủ nhận nét gần gũi đơn vị lập khn với đơn vị từ]; chưa kể đến ý kiến cho đơn vị lập khn đơn vị đặc biệt, vừa có tính hình thái, vừa có tính cú pháp ... Băngtu Loại hình đơn lập Những ngơn ngữ thuộc loại hình cịn gọi ngơn ngữ khơng có hình thái, ngơn ngữ khơng biến hình, ngơn ngữ đơn lập hai ngơn ngữ phân tiết Ở loại hình này, quan hệ ngữ pháp diễn... kiểu phân tích nội hạt loại hình khuất chiết Cịn loại hình chắp dính người ta thường trí cho ví dụ điển hình ngơn ngữ Thổ Nhĩ Kì, ngơn ngữ Uran-Antai số ngôn ngữ châu Phi kiều ngôn ngữ Băngtu Loại. .. hư từ, dùng trật tự từ, dùng ngữ điệu để diễn đạt quan hệ ngữ pháp Loại hình chắp dính Ngơn ngữ thuộc loại hình cịn gọi ngôn ngữ niêm kết Đặc điểm loại hình quan hệ ngữ pháp diễn đạt bên từ, từ
- Xem thêm -
Xem thêm: Phân loại các loại hình ngôn ngữ,