Ôn tập văn học dân gian Việt Nam lớp 10 Giáo án

Tóm tắt nội dung tài liệu

ÔN TẬP VĂN HỌC DÂN GIAN

I.MỤC TIÊU BÀI HỌC.

1. Kiến thức:

Giúp học sinh:

- Giúp học sinh củng cố hệ thống hoá kiến thức về văn học dân gian Việt Nam đã  học: Kiến thức chung, kiến thức về thể loại và kiến thức về tác phẩm [hoặc đoạn trích].

2. Kĩ năng:

- Biết vận dụng đặc trưng các thể loại của VHDG để phân tích các tác phẩm cụ thể.

3. Thái độ:

- Giáo dục các em có thái độ trân trọng đối với di sản tinh thần của dân tộc.

II. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS.

1. GV: SGK + SGV + TLTK + GA.

2. HS: Chuẩn bị bài theo câu hỏi hướng dẫn trong SGK.

3. Phương pháp: Gợi tìm, thảo luận, trả lời câu hỏi trong SGK.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC.

Hoạt động 1[ 5phút ]

1.Kiểm tra bài cũ:

* Câu hỏi:  Tâm trạng của chàng trai và cô gái trong đoạn trích “Lời tiễn dặn”.

* Đáp án:

- Cô gái: Đau khổ, nuối tiếc, mỗi bước đi là nỗi đau, cô gái trong hoàn cảnh và tâm trạng tuyệt vọng.        

- Chàng trai: Diễn biến tâm trạng từ xót xa đến khảng định tình yêu vượt qua mọi ngáng trở, động viên cô gái ước hẹn chờ đợi trong mọi thời gian, bộc lộ khát vọng tự do.

* Tên HS trả lời:

2. Bài mới: Giới thiệu bài mới: 

[1­]: Ngày hôm nay chúng ta sẽ ôn tập toàn bộ chương trình văn học dân gian đã học ở hai cấp THCS- THPT; ôn tập theo cách trả lời các câu hỏi ôn tập, hệ thống hoá và làm bài tập vận dụng.

Trên đây, Tài liệu.vn đã trích dẫn một phần giáo án bài học Ôn tập văn học dân gian Việt Nam, quý thầy cô vui lòng đăng nhập để tải toàn bộ giáo án trên và nhiều tài liệu có liên quan về máy. Hơn nữa, để quá trình soạn giáo án được thuận tiện hơn, quý thầy cô có thể tham khảo thêm:

Ngoài ra, để chuẩn bị cho giáo án bài học tiếp theo, quý thầy cô có thể tham khảo bài giảng Khái quát văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX. 

Chúc quý thầy cô có thêm nhiều tài liệu hay và có thêm những quá trình soạn giáo án thuận tiện.

Page 2

YOMEDIA

Mời quý thầy cô và các bạn tham khảo Giáo án Ngữ văn 10 tuần 10: Ôn tập văn học dân gian Việt Nam để nâng cao kĩ năng và kiến thức soạn giáo án theo chuẩn kiến thức, kỹ năng trong chương trình dạy học. Giáo án Ngữ văn 10 tuần 10: Ôn tập văn học dân gian Việt Nam được soạn với hình thức 3 cột phù hợp quy định bộ GD và nội dung súc tích giúp học sinh dễ dàng hiểu bài học hơn.

07-08-2014 1016 60

Download

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2009-2019 TaiLieu.VN. All rights reserved.

Tailieumoi.vn xin giới thiệu đến các quý thầy cô Giáo án ngữ văn lớp 10 Tiết 30: Ôn tập văn học dân gian Việt Nam mẫu Giáo án môn Ngữ văn chuẩn của Bộ Giáo dục. Hi vọng tài liệu này sẽ giúp thầy/cô dễ dàng biên soạn chi tiết Giáo án môn Ngữ văn học lớp 10. Chúng tôi rất mong sẽ được thầy/cô đón nhận và đóng góp những ý kiến quý báu của mình.
Mời các quý thầy cô cùng tham khảo và tải về chi tiết tài liệu dưới đây:

1. KẾT QUẢ CẦN ĐẠT.
2. Về kiến thức:

- Củng cố, hệ thống hoá các kiến thức về văn học dân gian Việt Nam đã học: kiến thức chung, kiến thức về thể loại và kiến thức về tác phẩm [ hoặc đoạn trích].

- Biết vận dụng đặc trưng của thể loại văn học dân gian để phân tích các  tác phẩm cụ thể.

III. Thái độ:

- Trân trọng những giá trị văn hóa tinh thần của đất nước.

1. Định hướng năng lực, phẩm chất

- Năng lực đọc hiểu văn bản đặc biệt văn bản sử thi dân gian, năng lực hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, năng lực tự quản bản thân, năng lực công nghệ thông tin .

- Phẩm chất: Yêu gia đình, biết sống yêu thương, nhân ái, khoan dung, có trách nhiệm với bản thân cộng đồng, biết đấu tranh vì cái thiện, vì lẽ phải, công bằng xã hội, loại bỏ cái ác, cái xấu trong xã hội

1. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
2. Chuẩn bị của giáo viên:

- Giáo án/ Thiết kế bài học/ sgk

- Kế hoạch phân công nhiệm vụ theo nhóm

- Cách đặt câu hỏi và bài tập kiểm tra đánh giá mức độ hiểu bài của học sinh

- GV tổ chức dạy học theo PP dạy học dự án và trả lại tác phẩm về cho học sinh.

- Học bài cũ: Những đặc sắc về nội dung, nghệ thuật của chùm ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa

- Yêu cầu HS xem  trước kiến thức về bài ôn tập

- Soạn các câu hỏi trong từng phần và làm các bài trong phần luyện tập.

[1]Ngµy so¹n: 26/10/2009 Ngµy gi¶ng: 28/10/2009 TiÕt 32.Lµm v¨n «n tËp v¨n häc d©n gian viÖt nam A. Môc tiªu bµi häc: Gióp HS - Củng cố, hệ thống hoá kiến thức về VHDG Việt Nam đã học:kiến thức chung, kiÕn thøc vÒ thÓ lo¹i vµ kiÕn thøc vÒ t¸c phÈm. - Biết vận dụng đặc trưng các thể loại của VHDG để phân tích các tác phẩm cô thÓ. B. Phương pháp và phương tiện: 1. Phương pháp: Quy n¹p. 2. Phương tiện: Sgk.Sgv NV10[T1] + Gi¸o ¸n. C. TiÕn tr×nh lªn líp: 1. ổn định tổ chức: Kiểm tra sĩ số. 2. KiÓm tra bµi cò: CH: Miªu t¶ vµ biÓu c¶m cã vai trß nh thÕ nµo trong bµi v¨n tù sù? 3. Bµi míi: Giíi thiÖu bµi: Hoạt động của Thầy và Trò Gv nªu yªu cÇu: ? Tr×nh bµy các nét đặc trưng cơ bản của văn häc d©n gian? [Chøng minh b»ng những tác phẩm đã học]. Hs tr¶ lêi.. ? VHDG cã nh÷ng thÓ vlo¹i g×? Chỉ ra các đặc trưng chủ yêu của ¸c thÓ lo¹i: sö thi [sö thi anh hïng], truyÒn thuyÕt, cæ tÝch, truyện cười, ca dao và truyện th¬. Hs tù chØ ra.. Nội dung cần đạt I. Néi dung «n tËp. C©u 1. - Kh¸i niÖm: VHDG lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn miÖng ®­îc h×nh thµnh, tån t¹i, ph¸t triÓn nhê tËp thÓ vµ g¾n bã, phôc vụ trực tiếp cho các hoạt động khác nhau trong đời sống cộng đồng. - §Æc tr­ng: + Lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn miÖng. + §­îc tËp thÓ s¸ng t¹o. + Gắn với sinh hoạt văn hoá của cộng đồng. C©u 2: - VHDG ViÖt Nam gåm 3 thÓ lo¹i. + TruyÖn cæ d©n gian. + Th¬ ca d©n gian. + S©n khÊu d©n gian. Mçi thÓ lo¹i l¹ bao gåm nhiÒu thÓ loaÞ, - §Æc tr­ng cña thÓ lo¹i. + Sử thi anh hùng: Tự sự- kể về cuộc đời và sự. 97 Lop10.com. [2] nghiệp của các tù trưởng anh hùng. + TruyÒn thuyÕt: KÓ vÒ sù kiÖn vµ nh©n vËt cã liên quan đến lịch sử. Phản ánh quá trình dựng nước và lao động, sáng tạo văn hoá. Nhân vật thường nửa thần, nửa người, con người lí tưởng ho¸. + Cổ tích: miêu tả về cuộc đời, số phận bất hạnh của con người lương thiện -> thể hiện ước mơ đổi đời của họ. + Truyện cười: Có yếu tố gây cười, mục đích phª ph¸n, gi¶i trÝ. Gv yêu cầu Hs lập theo bảng + Ca dao: Văn vần thường có nhạc. + Truyện thơ: cấu trúc đồ sộ. Lời thơ kết hợp mÉu. giữa các phương thức tự sự. TruyÖn d©n gian. C©u nãi d©n gian. Th¬ ca d©n gian. ThÇn tho¹i, sö thi, - Tôc ng÷. truyÒn thuyết, - Câu đố. truyÖn cæ tÝch, ngô ngôn, truyện cười, truyÖn th¬.. - Ca dao. - VÌ.. S©n khÊu d©n gian - ChÌo - Tuång - Cải lương - Móa rèi.. Gv cho mçi tæ tr×nh bµy mét C©u 3. thÓ lo¹i theo b¶ng. ThÓ lo¹i. Sö thi [Anh hïng]. H×nh thøc Néi dung l­u ph¶n ¸nh truyÒn Ghi l¹i cuéc H¸t X· héi T©y sèng vµ m¬ ­íc KÓ Nguyªn cæ ph¸t triÓn céng đại đang ở đồng của người thêi c«ng x· d©n T©y thÞ téc. Nguyªn. Mục đích sáng t¸c. ThÓ hiÖn th¸i độ và cách đánh gi¸ cña nh©n dân đối với các TruyÒn sù kiÖn vµ nh©n thuyÕt vËt lÞch sö.. KÓ, diÔn xướng [lÔ héi]. KÓ vÒ c¸c sù kiÖn lÞch sö vµ c¸c nh©n vËt lÞch sö cã thật nhưng đã ®­îc khóc x¹ qua mét cèt truyÖn h­ cÊu.. 98 Lop10.com. KiÓu nh©n vËt chÝnh. §Æc ®iÓm so s¸nh. Người anh hïng sö thi cao đẹp, kì vĩ [§¨m S¨n]. Sö dông biÖn ph¸p so s¸nh, phãng đại, trïng ®iÖp t¹o nªn nh÷ng h×nh tượng hoµnh tr¸ng, hµo hïng. Tõ “c¸i lâi sù thËt lÞch sö” đã được hư cÊu thµnh c©u chuyÖn mang yÕu tè k× ¶o, hoang ®­êng.. Nh©n vËt lÞch sö ®­îc truyÒn thuyÕt ho¸ [ADV, MÞ Ch©u, Träng Thuû]. [3] ThÓ hiÖn KÓ nguyÖn väng, ­íc m¬ cña nh©n d©n trong TruyÖn x· héi cã giai chÝnh cæ tÝch cÊp: nghÜa th¾ng gian tµ.. Xung đột xã hội, cuộc đấu tranh gi÷a ThiÖn vµ ¸c, chÝnh nghÜa vµ gian tµ.. Người con riªng [TÊm], người con út, người lao động nghèo khæ bÊt h¹nh, người lao động tài giỏi.. Mua vui, gi¶i KÓ trÝ; ch©m biÕm, phª ph¸n x· héi [gi¸o dôc trong TruyÖn néi bé nh©n d©n cười vµ lªn ¸n, tè c¸o giai cÊp thèng trÞ].. Nh÷ng ®iÒu tr¸i tù nhiªn, nh÷ng thãi h­ tật xấu đáng cười trong xã héi.. KiÓu nh©n vËt cã thãi h­ tËt xÊu [anh häc trß dÊu dèt, thÇy lÝ tham tiÒn].. ? Ca dao than thân thường là lời cña ai? V× sao? Th©n phËn cña những con người ấy hiện lên như thÕ nµo, b»ng nh÷ng so s¸nh Èn dô gì? Ca dao yêu thương tình nghĩa đề cập đến những tình cảm, phẩm chất gì của người lao động? Vì sao họ hay nhắc đến các biểu tượng? So sánh tiếng cười tự trào và tiếng cười phê phán trong ca dao hài hước? Hs tr¶ lêi.. ? Nªu nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuật thường được sử dụng trong ca dao? Hs tr¶ lêi. ? C¨n cø vµo tÊn bi kÞch cña MÞ C©u-Träng Thuû, h·y lËp b¶ng vµ. TruyÖn hoµn toµn h­ cÊu, kh«ng cã thËt. KÕt cÊu theo ®­êng th¼ng, nh©n vËt chÝnh tr¶i qua 3 chÆng trong cuéc đời. TruyÖn ng¾n gän, t¹o t×nh huèng bÊt ngê, m©u thuÉn ph¸t triÓn nhanh, kết thúc đột ngột để gây cười.. C©u 4. a. Néi dung: - Ca dao than thân: thường là lời người phụ n÷ trong XHPK. Th©n phËn cña hä bÞ phô thuộc vào những người khác trong xã hội, giá trị của họ không được biết đến. Thân phận ấy thường nói lên bằng những so sánh ẩn dụ như tấm lụa đào, củ ấu gai .. - Ca dao yêu thương tình nghĩa: đề cập đến những tình cảm, phẩm chất của người phụ nữ lao động như tình bạn cao đẹp, tình yêu tha thiết mặn nồng với nỗi thương nhớ da diết và ­íc muèn m·nh liÖt, t×nh nghÜa thuû chung của con người trong cuộc sống … thường nói lên bằng những biểu tượng như tấm khăn, ngọn đèn, cái cầu, con thuyền, bến nước … - Ca dao hài hước nói lên tâm hồn lạc quan yêu đời của nmgười lao động trong cuộc sống cßn nhiÒu lo toan vÊt v¶ cña hä. b. NghÖ thuËt: ca dao sö dông nhiÒu biÖn ph¸p nghÖ thuËt mang tÝnh truyÒn thèng cña s¸ng t¸c d©n gian rÊt phong phó vµ s¸ng t¹o Ýt thÊy trong th¬ cña v¨n häc viÕt. II. Bµi tËp vËn dông. Bµi tËp 2. TÊn bi kÞch cña MÞ Ch©u – träng Thuû. 99 Lop10.com. [4] ghi néi dung tr¶ lêi theo mÉu? Hs tr¶ lêi. C¸i lâi sù thËt lÞch sö. Bi kÞch ®­îc h­ cÊu. Cuộc xung đột ADV -TriÖu §µ thêi k× ¢u Lạc ở đất nước ta.. Bi kÞch t×nh yªu [lång vµo bi kÞch gia đình, quèc gia].. Nh÷ng chi tiÕt hoang ®­êng, k× ¶o ThÇn Kim Quy, lÉy ná thÇn, ngäc traigiÕng nước, Rïa Vàng rẽ nước đến dẫ ADV xuèng biÓn.. KÕt côc cña bi Bµi häc rót ra kÞch MÊt tÊt c¶: - T×nh yªu - Gia đình - Đất nước. C¶nh gi¸c gi÷ nước, không chñ quan nh­ ADV; kh«ng c¶ tin, nhÑ d¹ nh­ MÞ Ch©u.. Bµi tËp 3. - Giai đoạn đầu: yếu đuối, thụ động; gặp khó kh¨n, TÊm chØ khãc, kh«ng biÕt lµm g×, chØ nhờ vào sự giúp đỡ của Bụt. - Giai đoạn sau: kiên quyết đấu tranh giành l¹i cuéc sèng vµ h¹nh phóc; kh«ng cßn cã sù giúp đỡ của Bụt, Tấm đã hoá kiếp nhiều lần để sống và cuối cùng trở về với kiếp người để giµnh l¹i h¹nh phóc cho m×nh. => Do : Ban ®Çu ch­a ý thøc râ vÒ th©n phËn m×nh, m©u thuÉn ch­a c¨ng th¼ng, l¹i ®­îc Bụt giúp đỡ nên Tấm còn ít nhều thụ động; nh­ng cµng vÒ sau m©u thuÉn cµng quyÕt liÖt đến mức một mất một còn buộc Tấm phải kiên quyết đấu tranh để giành lại cuộc sống vµ h¹nh phóc cho m×nh. §ã chÝnh lµ søc sống, sức trỗi dậy mãnh liệt của con người bị trï dËp, lµ søc m¹nh cña thiÖn th¾ng ¸c, lµ cuộc đấu tranh đến cùng cho cái thiện. Hành động của Tấm có sự tiến triển hợp lí đã làm cho c©u chuyÖn thªm hÊp dÉn vµ t¹o ®­îc sù đồng cảm, yêu mến của nhân dân ta từ xưa đến nay. ? Căn cứ vào hai truyện cười đã Bài tập 4. häc, lËp b¶ng vµ ghi néi dung tr¶ lêi theo mÉu? Hs tr¶ lêi. ? Ph©n tÝch truyÖn cæ tÝch “TÊm Cám” để làm sáng tỏ: “Đặc sắc nghÖ thuËt cña truyÖn thÓ hiÖn ë sù chuyển biến của hình tượng nhân vật: từ yếu đuối, thụ đuối, thụ động đến kiên quyết đấu tranh giành lại sù sèng vµ h¹nh phóc cho m×nh”. Hs phân tích theo sự hướng dẫn cña Gv.. Tªn truyÖn. Đối tượng cười [Ai]. Nội dung cười [c¸i g×]. 100 Lop10.com. T×nh huèng gây cười. Cao trào để tiếng cười bật ra. [5] Thầy đồ “đốt Sự giấu dốt Luống cuống Khi thầy đồ của con người khi không biết nói câu “Dủ dỉ Tam đại con hay nói chữ” ch÷ “kª” lµ chÞ con gµ c«ng …” Thầy Lí và Cải Tấn bi kịch Đã đút lót tiền Khi thầy lí nói cña viÖc hèi lé hèi lé mµ vÉn “..Nh­ng nã Nh­ng nã ph¶i vµ ¨n hèi lé bị đánh [Cải] ph¶i b»ng hai b»ng hai mµy mµy” ? §iÒn tiÕp vµo sau c¸c tõ më ®Çu “Th©n em nh­ ….” Vµ “Chiều chiều …” để thành những bµi ca dao trän vÑn. Më ®Çu c¸c bµi ca dao nh­ vËy có tác dụng gì đối với người nghe [đọc]? Hs lµm viÖc c¸ nh©n.. ? H·y thèng kª h×nh ¶nh so s¸nh Èn dô trong nh÷ng bµi ca dao đã học và cho biết người bình dân lấy các hình ảnh đó từ ®©u? Hs ph©n tÝch. ? T×m thªm mét sè c©u ca dao nãi vÒ: + ChiÕc kh¨n, chiÕc ¸o. + Nỗi nhớ của đôi lứa đang yªu. + Biểu tượng cây đa, bến nướccon thuyền, gừng cay-muối mặn.. ? T×m thªm mét sè c©u ca dao. C©u 5. a. + Th©n em nh­ h¹t m­a rµo Hạt rơi xuống giếng hạt vào vườn hoa + Th©n em nh­ tr¸i bÇn tr«i Giã dËp sãng dåi biÕt tÊp vµo ®©u + Th©n em nh­ tr¸i qu¶ xoµi trªn c©y Gió đông, gió tây, gió nam, gió bắc Nó đánh lúc la lúc lắc trên cành + Chiều chiều ra đứng ngõ sau Tr«ng vÒ quª mÑ ruét ®au chÝn chiÒu + ChiÒu chiÒu m©y phñ S¬n Trµ Lòng ta thương bạn nước mắt và lộn cơm + ChiÒu chiÒu l¹i nhí chiÒu chiÒu Nhớ người yếm thắm dải điều thắt lưng -> C¸ch më ®Çu nh­ vËy cã t¸c dông nhÊn mạnh để tăng thêm màu sắc cho người đọc, người nghe. b. C¸c h×nh ¶nh so s¸nh, Èn dô trong c¸c bµi ca dao đã học: tâm lụa đào, củ ấu gai, tấm khăn, ngọn đèn, trăng sao, mặt trời … Người bình dân lấy các hình ảnh đó trong cuộc sống đời thường trong thiên nhiên, vũ trụ n©ng lªn thµnh h×nh ¶nh Èn dô nªn c¶m nhËn. c. Ca dao vÒ: + ChiÕc kh¨n, c¸i ¸o: [Xem bµi tù chän]. + Cây đa, bến nước, con thuyền. - ThuyÒn vÒ cã nhí bÕn ch¨ng Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền - Cây đa cũ, bến đò xưa Bé hµnh cã nghÜa, n¾ng m­a vÉn chê - Trăm năm đành lỗi hẹn hò Cây đa bến cũ, con đò khác đưa + Gõng cay, muèi mÆn: Tay nâng chén muối đĩa gừng Gừng cay, muối mặn xin đừng quen nhau d. Ca dao hài hước:. 101 Lop10.com. [6] hài hước mang lại tiếng cười giải trí, mua vui cho con người trong cuéc sèng. Hs t×m thªm.. ? T×m mét sè bµi th¬[c©u th¬] của các nhà thơ trung đại và hiện đại có sử dụng chất liệu VHDG? Hs t×m thªm.. - Xắn quần bắt kiến cưỡi chơi Trèo cây rau má đánh rơi mất quần - Ngồi buồn đốt một đống rơm Khãi lªn nghi ngót ch¼ng th¬m chót nµo Khói lên đến tận Thiên Tào, Ngọc Hoàng phán hỏi: Thằng nào đốt rơm? 6. C©u 6: - Thơ Hồ Xuân Hương: bài Bánh trôi nước, Mêi trÇu,... - Th¬ NguyÔn Du: TruyÖn KiÒu VD: Ca dao cã c©u: Vầng trăng ai xẻ làm đôi, Đường trần ai vẽ ngược xuôi hỡi chàng? TruyÖn KiÒu: Vầng trăng ai xẻ làm đôi, Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường. - Th¬ NguyÔn Khoa §iÒm: “Đất nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm”[ Trường ca Mặt đường kh¸t väng].... 4. Cñng cè - NhËn xÐt: - HÖ thèng l¹i néi dung: Theo yªu cÇu bµi häc. - NhËn xÐt chung vÒ giê häc. 5. DÆn dß: Häc bµi, lµm bµi tËp cßn l¹i.. 102 Lop10.com. [7]