Giáo dục giới tính cần được thực hiện càng sớm càng tốt
Đáng buồn hơn, nhiều nạn nhân vẫn đang trong độ tuổi mầm non và tiểu học. Vậy làm thế nào để trẻ ở độ tuổi này có kỹ năng tự vệ, cũng như kỹ năng phòng tránh xâm hại ?
Giáo dục giới tính không chỉ là bài học của người lớn
Đối với nhiều phụ huynh, giáo dục giới tính [GDGT] là chủ đề khá nhạy cảm, trẻ ở độ tuổi mầm non và tiểu học chưa thích hợp để tìm hiểu về chủ đề này. Tuy nhiên, các chuyên gia về giáo dục giới tính lại cho rằng, giáo dục giới tính cần được thực hiện càng sớm càng tốt. Tùy theo độ tuổi, trẻ sẽ được cung cấp những khái niệm, kiến thức khác nhau.
Theo Cory Silverberg [một nhà giáo dục và là tác giả nhiều quyển sách về giáo dục giới tính cho trẻ em như: What Makes A Baby, Sex Is A Funny Word], trẻ dưới 2 tuổi cần biết tên gọi chính xác của các bộ phận sinh dục, đâu là địa điểm thích hợp để chạm vào các vùng riêng tư; nhóm tuổi từ 2 - 5, trẻ cần được biết trẻ sơ sinh được tạo ra như thế nào, khi nào được phép chạm vào người khác và ngược lại; nhóm tuổi từ 6 - 8 tuổi cần được biết về những thay đổi của cơ thể khi dậy thì; 9 - 11 tuổi là thời điểm thích hợp để biết cụ thể hơn thế nào là tình dục và hoạt động tình dục an toàn.
Thực tế hiện nay ở Việt Nam, rất nhiều trường mầm non và tiểu học đã đưa chủ đề giáo dục giới tính vào chương trình giảng dạy.
Cô Kristin Wegner - cố vấn, điều phối viên Ban Hỗ trợ học sinh và trưởng Ban An toàn Học Đường trường Quốc Tế Saigon Pearl [ISSP] quận Bình Thạnh TP.HCM - cho biết: "Ở trường ISSP, mỗi độ tuổi nhà trường sẽ có những nội dung về giáo dục giới tính khác nhau. Không chỉ đề cập bằng lời nói, chúng tôi còn thiết lập những tình huống thực tế để tập cho trẻ cách tự phòng vệ. Đó có thể là cách thể hiện rõ thái độ không đồng ý hoặc hét lên cho người xung quanh biết khi có ai đó chạm vào trẻ.
Cô Kristin Wegner trong một buổi nói chuyện với học sinh
Dù là những kiến thức rất đơn giản, nhưng đó là nền tảng quan trọng cho các bài học chi tiết hơn về giáo dục giới tính về sau. Đồng thời, trong một số trường hợp trẻ cũng sẽ tự mình tránh được tình trạng bị lạm dụng khi không có bố mẹ bên cạnh."
Đề cao tính trung thực và đẩy mạnh tương tác hai chiều
Khi được hỏi "con sinh ra từ đâu", không ít trẻ đã nhận được những câu trả lời như từ nách, từ lỗ rốn, hay được nhặt ngoài đường,... Thậm chí có tình huống dở khóc, dở cười hơn như trường hợp gia đình anh Quân [quận 11 TP.HCM]. Anh kể, con gái 4 tuổi của anh nhất quyết không chịu đi vệ sinh ở trường chỉ vì bà cháu nói, trẻ em được tạo ra khi nước tiểu của hai người khác nhau trộn lẫn.
Một số phụ huynh vì tâm lý e ngại, thường né tránh việc gọi đúng tên các bộ phận sinh dục khi nói chuyện với trẻ. Cô Kristin giải thích, "gọi đúng tên các bộ phận sinh dục không chỉ giúp trẻ hiểu chính xác về cơ thể mình mà trong trường hợp trẻ bị lạm dụng, trẻ cũng có thể thuật lại một cách rõ ràng với cha mẹ và người thân.
Các bậc phụ huynh không nên né tránh, trường hợp gặp khó khăn trong việc gọi tên các thuật ngữ, phụ huynh có thể tham khảo thêm từ sách giáo dục giới tính cho trẻ hoặc hỏi ý kiến bác sĩ, chuyên viên tâm lý, giáo viên phụ trách môn học này."
Cha mẹ không nên né tránh, mà có thể tận dụng những khoảnh khắc hàng ngày để nói chuyện với con
Ngoài ra, ở độ tuổi mầm non và tiểu học, trẻ luôn tò mò về mọi thứ, các con có xu hướng đặt câu hỏi bất cứ lúc nào. Cha mẹ và thầy cô nên trả lời một cách trung thực câu hỏi của trẻ, có thể đơn giản hóa câu trả lời để phù hợp với lứa tuổi nhưng tuyệt đối phải tôn trọng sự thật để trẻ không hiểu sai thông tin.
Trong trường hợp trẻ không đặt câu hỏi, cha mẹ, thầy cô cũng có thể đặt câu hỏi ngược lại để chắc chắn rằng những gì trẻ hiểu là đúng. Cha mẹ có thể tận dụng những khoảnh khắc hằng ngày để khơi gợi trí tò mò của trẻ, ví dụ như khi đi tắm, lúc thay đồ sẽ là thời điểm thích hợp để nói về các bộ phận trên cơ thể; nhìn thấy một phụ nữ mang thai trên tivi, có thể hỏi trẻ, một đứa bé được tạo ra như thế nào và cùng thảo luận,…
Sự cởi mở là chìa khóa
Trẻ không dám nói sự thật, đó là nguyên nhân chủ yếu nhiều trẻ bị lạm dụng tình dục rất lâu trước khi được phát hiện. Tâm lý này đến từ việc trẻ xem đây là vấn đề nhạy cảm, trẻ không dám nói và cũng không biết nói như thế nào với bố mẹ.
Đứng ở góc độ của một nhà giáo, cô Kristin cho biết, cách dễ nhất để nhận ra sự bất ổn của trẻ là để trẻ chủ động nói ra. "Cảm giác an toàn là yếu tố quan trọng quyết định việc trẻ có sẵn sàng chia sẻ hay không. Vì vậy, tại trường Quốc Tế Saigon Pearl [ISSP], giáo viên luôn nỗ lực giao tiếp cởi mở và kết thân với học sinh, điều này nhằm tạo cho trẻ cảm giác an toàn và tin tưởng khi trẻ muốn nói ra một điều gì đó." - cô Kristin nói thêm.
Cảm giác an toàn là yếu tố quan trọng để quyết định việc con có sẵn sàng chia sẻ hay không
Giáo dục giới tính là một quá trình lâu dài, cô Kristin nhấn mạnh, giữa gia đình và nhà trường phải có sự phối hợp chặt chẽ và thống nhất về mặt phương pháp. Thường xuyên cung cấp tài liệu cũng như tổ chức các buổi hội thảo, trong đó có hội thảo về chủ đề giáo dục giới tính là cách mà trường Mầm Non và Tiểu Học Quốc Tế Saigon Pearl [ISSP] đã làm nhằm theo sát phụ huynh trong việc giáo dục giới tính cho con trẻ.
P.Q
Giáo dục giới tính cho trẻ luôn là chủ đề nhận được nhiều sự quan tâm của toàn xã hội. Để làm được điều này, bên cạnh nhà trường, thì gia đình có vai trò rất quan trọng.
Phụ huynh đóng vai trò quan trọng trong việc tư vấn, giáo dục giới tính cho con trẻ.
Xã hội phát triển mạnh cả về thông tin lẫn công nghệ số, kéo theo cả một số hệ lụy tác động đến tâm lý, hành vi, lối sống của trẻ. Theo nhiều chuyên gia, khi trẻ biết đi và nói chuyện, phụ huynh nên bắt đầu giáo dục giới tính cho trẻ. Trước hết dạy cho trẻ nhận biết được cơ quan sinh dục trên cơ thể, sau đó có những hình thức, phương pháp giáo dục phù hợp với từng độ tuổi, giới tính.
Chị Lê Thị Hường, phường Đông Thọ [TP Thanh Hóa] đã bắt đầu giáo dục giới tính cho con gái chuẩn bị vào lớp 1. Thay vì giải thích theo kiểu trực tiếp, chị dạy con thông qua sách, báo, truyền hình, hoặc trong những lần tắm cho con. Qua đó giáo dục cho con những kỹ năng cơ bản về chăm sóc cơ thể, tránh nguy cơ bị xâm hại.
Chị Phạm Thị Thu Hoài, phường Đông Vệ [TP Thanh Hóa] cho rằng, giáo dục giới tính cho trẻ trước hết là vai trò, trách nhiệm từ bố mẹ, không nên trông chờ, ỷ lại từ phía nhà trường. Bố mẹ cần trang bị sẵn sàng những kiến thức tối thiểu về vấn đề này để giải đáp những tò mò, thắc mắc của con trẻ. Khi giáo dục giới tính, cha mẹ cũng cần giải đáp rõ ràng, không cười đùa, hời hợt với thắc mắc của con…
Cô giáo Dương Thị Thu Hà, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Hoàng Hoa Thám [TP Thanh Hóa] cho biết, việc giáo dục giới tính cho trẻ nhỏ là điều hết sức quan trọng, đòi hỏi cả sự chung tay, phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội. Ở độ tuổi bậc tiểu học, là giai đoạn trẻ tiếp thu mọi thứ từ bố mẹ, vì vậy phụ huynh cần thiết lập mối quan hệ tin tưởng với trẻ, đặc biệt trong vấn đề về giới tính.
Chủ tịch Công đoàn Trường THPT Mường Lát, chị Quách Thị Trang, cho biết: “Việc tuyên truyền, phổ biến giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản cho trẻ là điều hết sức cần thiết. Đây là biện pháp ngăn ngừa, giảm thiểu tình trạng hôn nhân cận huyết thống, kết hôn sớm hay tảo hôn ở huyện Mường Lát. Bên cạnh việc động viên, tuyên truyền cho phụ huynh, nhà trường thường xuyên tổ chức các buổi giáo dục sức khỏe sinh sản, giáo dục giới tính cho học sinh là con em vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Thông qua các buổi sinh hoạt ngoại khóa, sân khấu hóa, giáo dục ngoài giờ lên lớp, giáo viên có thể trực tiếp tư vấn, giáo dục các vấn đề về sức khỏe sinh sản vị thành niên, nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, giáo dục giới tính, tình dục… giúp các em hiểu và ý thức hơn trong cách chăm sóc, bảo vệ bản thân”.
Theo bà Phạm Thị Thu Hòa, Giảng viên khoa Tâm lý - Giáo dục, Trường Đại học Hồng Đức, mục đích của việc giáo dục giới tính giúp con trẻ nhận thức đúng đắn hơn về tình dục, đồng thời chuẩn bị cho trẻ hành trang kiến thức cơ bản nhằm tránh nguy cơ bị xâm hại, lợi dụng. Chỉ khi trẻ hiểu được giới tính thì mới hiểu được bộ phận trên cơ thể của mình. Hiện nay, có không ít thầy cô, cha mẹ ngại ngần khi nói chuyện về giáo dục giới tính cho con trẻ. Tuy vậy đây là vấn đề cần làm, nên làm và bắt buộc phải làm khi trẻ bắt đầu biết nhận thức, thấy được sự khác biệt cơ thể của mình so với các bạn khác giới. Ở lứa tuổi mầm non, phụ huynh nên giáo dục giới tính cho trẻ, bắt đầu từ việc nhận biết tên gọi của bộ phận sinh dục trên cơ thể, khi giáo dục giới tính bố mẹ cần thể hiện sự tế nhị, cởi mở đúng mực, tránh cho trẻ có sự nhìn nhận sai lệch về giới tính.
Cũng theo bà Phạm Thị Hòa, ở mỗi giai đoạn tuổi khác nhau, phụ huynh cần có nội dung, phương pháp giáo dục giới tính khác nhau. Khi trẻ bắt đầu vào độ tuổi dậy thì, cơ thể thay đổi rất nhiều, cha mẹ cần nắm bắt tâm sinh lý, trò chuyện cởi mở hơn trong vấn đề tình dục, sinh sản. Trên cơ sở giúp các con tự chăm sóc bản thân tốt hơn.
Trao đổi về vấn đề này, ông Nguyễn Đình Tuấn, Phó Chi Cục trưởng Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình [Sở Y tế] cho biết, trong những năm gần đây, tình trạng mang thai ngoài ý muốn, nạo phá thai ở lứa tuổi thanh thiếu niên ngày càng gia tăng. Các em còn khoảng trống rất lớn về kiến thức sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình… Đề án “Tăng cường tư vấn và cung cấp dịch vụ dân số - kế hoạch hóa gia đình cho thanh thiếu niên, giai đoạn 2017 - 2020” ra đời đã góp phần thay đổi nhận thức về giáo dục sức khỏe sinh sản và kế hoạch hóa gia đình cho lứa tuổi học đường.
Năm 2017, Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tiến hành tập huấn cho 148 giáo viên và học sinh, chủ yếu tư vấn và cung cấp dịch vụ, sinh hoạt ngoại khóa về chăm sóc sức khỏe sinh sản cho thanh thiếu niên… Trong giai đoạn 2018 – 2020, chi cục tổ chức được 534 cuộc sinh hoạt ngoại khóa cho học sinh các trường THCS, THPT, nhằm cung cấp kiến thức chăm sóc sức khỏe sinh sản, tâm sinh lý, tình bạn khác giới, tình dục an toàn, phòng tránh bệnh lây truyền qua đường tình dục, tránh thai an toàn… cho các em. Thông qua các buổi sinh hoạt, giúp cho trên 42.000 học sinh có thêm kiến thức bổ ích, giải quyết những băn khoăn, thắc mắc về những thầm kín của bản thân, đủ tự tin khi nói về vấn đề khác giới. Đồng thời, chi cục đã tổ chức 25 hội thi tìm hiểu về chăm sóc sức khỏe sinh sản tại 94 trường THCS, THPT của 15 huyện tham gia Đề án “Tăng cường tư vấn và cung cấp dịch vụ dân số - kế hoạch hóa gia đình cho thanh thiếu niên”, thu hút trên 12.840 học sinh và thầy cô giáo tham gia. Đồng thời, phối hợp với trung tâm y tế 15 huyện, thị xã, thành phố tổ chức 15 cuộc truyền thông chăm sóc sức khỏe sinh sản cho 960 bố mẹ có con trong độ tuổi vị thành niên, thiếu niên. Thông qua các hoạt động trên, giúp họ có phương pháp giáo dục giới tính cho con một cách phù hợp.
Bài và ảnh: TRUNG LÊ