Bạn đang tìm hiểu về những vấn đề trong sinh học 9 như: Ưu thế lai là gì? Phương pháp tạo ưu thế lai? Công thức tính ưu thế lai?… Hãy cùng tham khảo bài viết này để được giải đáp cụ thể những thắc mắc trên đây giúp bạn có được những thông tin hữu ích nhất về ưu thế lai!
Để hiểu rõ về ưu thế lai chúng ta cùng đi tìm hiểu khái niệm ưu thế lai. Vậy cụ thể ưu thế lai là gì?
Theo định nghĩa, ưu thế lai là một hiện tượng cơ thể lai F1 có khả năng sinh trưởng, cũng như sức sống cao hơn. Các dòng này tốc độ phát triển nhanh hơn, cho năng suất cao hơn và khả năng chống chịu tốt hơn.
Thông thường các dòng thực vật hay động vật được lai theo phương pháp ưu thế lai sẽ có năng suất cao hơn bình thường. Không những vậy chúng còn có năng suất cao hơn trung bình hoặc cao vượt trội hơn cả dòng bố mẹ.
Khi tiến hành lai 1 dòng thuần mang 1 gen trội với 2 dòng thuần mang một gen trội sẽ tạo ra con lai F1 mang 3 gen trội.
Đối với vật nuôi để tạo ra ưu thế lai người ta chủ yếu dựa trên phương pháp lai kinh tế nhằm tạo ra giống thương phẩm. Đối với thực vật người ta tạo ra ưu thế lai thông qua quá trình tự thụ phấn và cho chúng giao với nhau. Thông thường phương pháp này được ứng dụng rộng rãi cho các loại thực vật như ngô, lúa,…
Ưu thế lai có được thông qua giả thiết siêu trội. Cụ thể hơn thể dị hợp về nhiều cặp gen khác nhau sẽ sinh ra con lai vượt trội hơn. Các dòng con lai sẽ có năng suất và tốc độ sinh trưởng cao hơn bố mẹ rất nhiều. Thông thường các nhà chọn giống sẽ duy trì các dòng bố mẹ và sử dụng ưu thế lai nhằm tạo ra các giống lai thương phẩm.
Cơ sở di truyền của ưu thế lai là gì?
Cơ sở di truyền của ưu thế lai: Về phương diện di truyền sẽ do tính trạng do gen trội quy định về số lượng. Khi tiến hành lai giữa hai dòng thuần có kiểu gen khác nhau sẽ tạo ra con lai F1.
Mà cụ thể hơn các dòng gen lặn có một số biểu hiện với các đặc điểm xấu sẽ bị lấn át bởi các đặc tính tốt của gen trội. Ở con lai F1 chỉ có các gen trội mới được biểu hiện còn các đặc tính xấu sẽ không được biểu hiện. Cũng chính vì vậy mà con lai F1 mới mang đến nhiều đặc điểm tốt như mong muốn.
Dưới đây là công thức tính ưu thế lai:
AabbCC x aaBBcc => F1: AaBbCc
Thông thường trong ưu thế lai con lai F1 sẽ không được nhân giống. Ở các thế hệ sau gen đồng hợp tăng cũng như tỉ lệ gen dị hợp giảm nên không nên sử dụng được.
Bên cạnh đó gen đồng hợp lặn là gen bệnh tật và dẫn đến các hiện tượng dị tật nên không thể sử dụng lai giống với các thế hệ sau. Nếu tiếp tục lai giống các thế hệ bố mẹ là F1 sẽ dẫn đến sức sống của con lai giảm dần. Từ đây các thế hệ ưu thế lai cũng giảm theo.
Để duy trì ưu thế lai bạn có thể áp dụng phương pháp nhân giống vô tính bằng các phương pháp như chiết ghép, giâm cành hoặc vi nhân giống. Để tạo ra ưu thế lai người ta tiến hành lai khác dòng. Cụ thể hơn người ta sẽ tạo ra dòng thuần chủng khác nhau bằng phương pháp tự thụ phấn. Sau đó người ta cho lai các dòng thuần chủng với nhau để tìm ra tổ hợp lai có ưu thế lai cao hơn.
Bên cạnh đó cũng cần tiến hành lai nghịch và thuần để tìm tổ hợp lai cho ưu thế lai bởi đặc tính của tế bào chất sẽ quyết định đến ưu thế lai. Có một số trường hợp con lai khác dòng sẽ không tạo ra ưu thế lai. Tuy nhiên nếu đem con lai này lai cùng với các dòng thứ 3 thì rất có thể đời con lai sẽ có các ưu thế lai.
Nguyên nhân di truyền của ưu thế lai là gì?- Các nguyên nhân của ưu thế lai có thể giải thích bằng các giải thuyết sau đây:
Đời F1 có thể mang các cặp gen dị hợp do lai khác dòng thuần chủng. Khi ở trong trạng thái dị hợp các gen lặn gây hại thường bị gen trội lấn át nên không bộc lộ được kiểu hình.
Con lai F1 sẽ có năng suất cao hơn nếu ở trạng thái dị hợp có sự mâu thuẫn nội tại giữa các alen của mẹ và bố. Mâu thuẫn này giúp tăng cường quá trình trao đổi chất và khiến con lai F1 có phẩm chất, năng suất và khả năng chống chịu tăng lên. Từ dòng F2 trở đi tính chất đồng hợp tăng lên, tính chất dị hợp giảm khiến cho ưu thế lai cũng giảm dần theo.
Dòng con lai F1 được tập trung các gen trội ở cả giống bố và giống mẹ. Trên thực tế trạng thái gen trội quy định tốt hơn so với các gen lặn. Thông thường các tính trạng thuộc về kích thước và số lượng như số lượng hạt hay năng suất quả sẽ do số lượng gen trội quy định.
Các phương pháp tạo ưu thế lai là gì?
Phương pháp tạo ưu thế lai trên cây trồng thường bao gồm cho giao phối gần sau đó sẽ được chọn các dòng thuần chủng nhằm tạo ra tính trạng mong muốn. Cuối cùng các cặp bố mẹ sẽ được lai với nhau.
Các phương pháp tạo ưu thế lai ở động vật sẽ được tiến hành theo phương pháp lai kinh tế. Thông thường tại phương pháp này người ta sẽ lai giữa các cặp bố mẹ tạo ưu thế lai đời F1, khác nhau về kiểu gen.
Bài viết đã giải đáp các thắc mắc về ưu thế lai mong rằng với những thông tin mà chúng tôi cung cấp bạn đã có được những thông tin hữu ích để bổ sung vào kho tàng kiến thức sinh học của mình rồi nhé!
Theo wikisecret.com
Ưu thể lai là gì? Cho biết cở sở di truyền cùa hiện tượng trên. Tại sao không dùng con lai F1 để nhân giống?
Đề bài
Ưu thế lai là gì? Cho biết cở sở di truyền của hiện tượng trên. Tại sao không dùng con lai F1 để nhân giống? Muốn duy trì ưu thế lai thì phải dùng biện pháp gì?
Lời giải chi tiết
- Ưu thế lai là hiện tượng con lai F1 khỏe hơn, sinh trưởng phát triển mạnh, chống chịu tốt các tính trạng hình thái và năng suất cao hơn trung bình giữa hai bố mẹ hoặc vượt trội hơn cả hai dạng bố mẹ.
- Cơ sở di truyền của hiện tượng trên được giải thích như sau: Về phương diện di truyền, các tính trạng số lượng [chỉ tiêu về hình thái, năng suất…] do nhiều gen trội quy định. Khi lai giữa hai dòng thuần có kiểu gen khác nhau, ở con lai F1 chỉ có các gen trội có lợi mới được biểu hiện [gen trội át gen lặn], đặc tính xấu không được biểu hiện, vì vậy con lai F1 có nhiều đặc điểm tốt như mong muốn.
- Người ta không dùng con lai F1 làm giống vì con lai F1 là cơ thể dị hợp, nếu đem các con lai F1 giao phối với nhau thì các gen lặn sẽ được tổ hợp lại tạo thể đồng hợp lặn → các tính trạng có hại sẽ được biểu hiện ra kiểu hình, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm của các thế hệ tiếp theo.
- Muốn duy trì ưu thế lai phải dùng biện pháp nhân giống vô tính [giâm, chiết, ghép...]
Loigiaihay.com
Luyện Bài Tập Trắc nghiệm Sinh lớp 9 - Xem ngay
Đề bài
Ưu thế lai là gì? Cho ví dụ về ưu thế lai ở thực vật và động vật?
Phương pháp giải - Xem chi tiết
Lời giải chi tiết
Ưu thế lai là hiện tượng cơ thể lai F1 khoẻ hơn, sinh trưởng nhanh, phát triển mạnh, chống chịu tốt, các tính trạng hình thái và năng suất cao hơn trung bình giữa hai bố mẹ hoặc vượt trội hơn cả hai dạng bố mẹ.
Ví dụ: Con lai giữa cà chua hồng Việt Nam và cà chua Ba Lan.
Gà Đông Cảo và gà Ri
Loigiaihay.com
Luyện Bài Tập Trắc nghiệm Sinh lớp 9 - Xem ngay
Trong chương trình sinh học lớp 9 chúng ta đã được làm quen với khái niệm ưu thế lai là gì. Vậy còn nguyên nhân cũng như cơ sở hình thành nên hiện tượng này được diễn giải ra sao? Mời các bạn đón đọc bài viết dưới đây của muahangdambao.com để có được đáp án cụ thể và chính xác nhất nhé!
Ưu thế lai là gì?
Ưu thế lai sinh 9 được định nghĩa là hiện tượng thế hệ mà con lai F1 có sức sống vượt trội hơn hẳn so với các cá thể ở thế hệ bố mẹ. Ưu thế lai thường sẽ biểu hiện ở khả năng chống chịu tốt, tốc độ sinh trưởng, phát triển nhanh cũng như cho năng suất sản lượng cao.
Ưu điểm của ưu thế lai được biểu hiện rõ nhất ở thế hệ F1 nên nếu chúng ta có thể duy trì được các dòng thuần bố mẹ thì sẽ nhanh chóng tạo ra được giống lai thế hệ F1 dùng làm sản phẩm cũng như không dùng làm giống [lai kinh tế].
Nhược điểm của ưu thế lai đó chính là việc xác định tổ hợp cho nó rất tốn thời gian và công sức. Do chúng ta phải tiến hành nhiều thí nghiệm lai thuận nghịch khác nhau mới có thể tìm ra được tổ hợp lai mong muốn. Hơn nữa ưu thế lai cũng rất khó duy trì lâu dài qua các thế hệ.
Ví dụ cụ thể về ưu thế lai
Khi chúng ta tiến hành lai 1 dòng thuần mang 1 gen trội với 2 dòng thuần chỉ mang một gen trội thì sẽ tạo ra con lai F1 mang đến 3 gen trội. Đối với vật nuôi, để có thể tạo ra ưu thế lai thì người ta vẫn chủ yếu dựa vào phương pháp lai kinh tế nhằm tạo ra những giống thương phẩm chất lượng.
Còn đối với các loài thực vật thì người ta tạo ra ưu thế lai thông qua quá trình tự thụ phấn và cho chúng tự giao với nhau. Thông thường phương pháp này sẽ được ứng dụng rộng rãi cho những loại thực vật như cây ngô, lúa,…
Ưu thế lai có được là nhờ thông qua giả thiết siêu trội. Cụ thể, khi thể dị hợp về nhiều cặp gen khác nhau sẽ tạo ra con lai vượt trội hơn bố mẹ. Các dòng con lai sẽ có năng suất cũng như tốc độ sinh trưởng cao hơn bố mẹ rất nhiều. Thông thường các nhà chọn giống sẽ cố gắng duy trì các dòng bố mẹ và sử dụng ưu thế lai để tạo ra các giống lai thương phẩm.
Nguyên nhân của hiện tượng ưu thế lai được giải thích thế nào?
Xét về phương diện di truyền học, người ta cho rằng, các tính trạng về số lượng [các chi tiêu về hình thái, năng suất] do nhiều gen trội quy định, ở mỗi dạng bố mẹ thuần chủng, nhiều gen lặn sẽ ở trạng thái đồng hợp và biểu hiện một số đặc điểm xấu. Khi lai chúng với nhau thì chỉ có các gen trội có lợi mới được biểu hiện ở trong thể lai F1.
Ví dụ: Một dòng thuần chủng mang cả 2 gen trội lai với một dòng thuần mang 1 gen trội sẽ cho cơ thể lai F1 mang tới 3 gen trội có lợi.
p: AAbbCC x aaBBcc ———> F1: AaBbCc
Trong các thế hệ sau thì tỉ lệ dị hợp sẽ giảm dần nên ưu thế lai cùng giảm dần theo. Muốn khắc phục được hiện tượng này để duy trì ổn định các ưu thế lai thì người ta sẽ dùng phương pháp nhân giống vô tính [bằng giâm cành, chiết, ghép, vi nhân giống…].
Xem thêm: Quần thể sinh vật là gì? Phân biệt quần thể với quần xã
Cơ sở di truyền của ưu thế lai là gì?
Cơ sở di truyền học của hiện tượng ưu thế lai mặc dù vẫn chưa được thực nghiệm để làm sáng tỏ nhưng các giả thuyết được nhiều người công nhận nhất là thuyết siêu trội dựa trên hiện tượng con lai giữa 2 dòng thuần chủng có biểu hiện ưu thế lai vượt trội hơn hẳn so với bố mẹ. Ưu thế lai sẽ chỉ biểu hiện cao nhất ở F1 và giảm nhanh khi cho chúng tự thụ phấn hoặc giao phối gần vì các gen lại trở về trạng thái đồng hợp.
Ví dụ: Ta tiến hành lai 1 dòng thuần mang 2 gen trội lai với 1 dòng thuần chủng chỉ mang một gen trội được con lai F1 mang tới 3 gen trội.
P: AabbCC x aaBBcc ———-> F1: AaBbCc
Phương pháp tạo giống có ưu thế lai cao như thế nào?
Để có thể tạo ra con lai có ưu thế lai cao thì người ta thường phải tạo ra rất nhiều dòng thuần chủng khác nhau rồi lại lai từng cặp dòng thuần với nhau để dò tìm ra được tổ hợp lai cho ưu thế lai. Công việc lai giống để tìm được tổ hợp lai rất tốn thời gian và cả công sức.
Do ưu thế lai thường biểu hiện cao nhất ở đời F1 và sau đó sẽ giảm dần dần ở các đời tiếp theo nên người ta sẽ không dùng con lai để làm giống. Các nhà tạo giống thường tạo con lai có ưu thế lai cao để sử dụng vào mục đích làm kinh tế [thương phẩm].
Xem thêm: Thực vật C3, C4, CAM là gì? gồm những loại nào?
Giải bài tập liên quan đến ưu thế lai trong Sinh học lớp 9
Bài 1: Lai kinh tế là gì? Ở nước ta, lai kinh tế thường được thực hiện với hình thức nào? Cho ví dụ.
Lời giải: Lai kinh tế được hiểu là người ta cho giao phối giữa cặp vật nuôi bố mẹ từ hai dòng thuần khác nhau rồi dùng con lai F1 đó làm sản phẩm chứ không dùng làm giống. Ở nước ta thì lai kinh tế được dùng phổ biến nhất là dùng con cái thuộc giống trong nước để giao phối với con đực cao sản thuộc giống thuần nhập ngoại.
Bài 2: Trong quá trình chọn giống cây trồng, người ta dùng phương pháp gì để tạo ưu thế lai?
Lời giải: Khi lựa chọn giống cây trồng, người ta dùng phương pháp lai khác dòng và lai khác thứ để có thể tạo ra ưu thế lai.
- Phương pháp lai dòng: Là tạo ra hai dòng tự thụ phấn rồi cho chúng tự giao phấn với nhau [phương pháp này được phổ biến nhất].
- Phương pháp lai khác thứ: Là tổ hợp lai giữa hai thứ hoặc tổng hợp của nhiều thứ cùng một loài để có thể tạo ưu thế lai với giống mới.
Hy vọng những thông tin về ưu thế lai trong bài viết này đã giúp ích cho các bạn học sinh trong quá trình nghiên cứu cũng như làm các bài tập có liên quan đến mảng kiến thức này!