Trường hợp không có nhà thầu tham gia đấu thầu qua mạng

Xử lý ra sao nếu gói thầu không có nhà thầu tham gia đấu thầu?

Việc tổ chức lựa chọn nhà thầu đối với gói thầu được hình thành từ phần công việc không có nhà thầu tham dự được thực hiện theo quy định của pháp luật đấu thầu.

Độc giả Nguyễn Việt Hưng [tỉnh Phú Thọ] đặt câu hỏi như sau: Bệnh viện tôi vừa tổ chức đấu thầu rộng rãi các mặt hàng thuốc, hóa chất, vật tư y tế. Sau khi mở thầu thì có một số mặt hàng không có nhà thầu tham gia đấu thầu [có giá trị trên 1 tỷ đồng]. Xin hỏi, có hình thức nào để mua sắm những mặt hàng không có nhà thầu tham gia đó không?

Bộ Kế hoạch và Đầu tư trả lời vấn đề này như sau:

Điểm c, Khoản 5, Điều 117 Nghị định số 63/2014/NĐ-CP của Chính phủ quy định trường hợp có một phần hoặc nhiều phần thuộc gói thầu không có nhà thầu tham gia đấu thầu hoặc không có nhà thầu đáp ứng yêu cầu nêu trong hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu, chủ đầu tư báo cáo người có thẩm quyền để điều chỉnh kế hoạch lựa chọn nhà thầu của gói thầu theo hướng tách các phần đó thành gói thầu riêng với giá gói thầu là tổng chi phí ước tính tương ứng của các phần.

Đối với trường hợp của ông Hưng, nếu gói thầu của bệnh viện ông được chia thành nhiều phần thì việc xử lý đối với các phần không có nhà thầu tham gia được thực hiện theo quy định nêu trên.

Việc tổ chức lựa chọn nhà thầu đối với gói thầu được hình thành từ phần công việc không có nhà thầu tham dự được thực hiện theo quy định của pháp luật đấu thầu.

Theo tìm hiểu của phóng viên Báo Đấu thầu, từ đầu tháng 6/2021 trở lại đây, mỗi ngày có khoảng 30 gói thầu được thông báo hủy thầu. Trong số đó có nhiều gói thầu bị hủy thầu do không có nhà thầu tham dự. Thậm chí, có gói thầu đã gia hạn thời điểm đóng/mở thầu nhiều lần vẫn không có nhà thầu nộp HSDT. Riêng ngày 1/7/2021, có 50 gói thầu được thông báo hủy thầu, trong đó có 32 gói thầu bị hủy thầu do không có nhà thầu tham dự.

Câu chuyện hủy thầu xảy ra tại Gói thầu XL-HNV-07 Thiết kế, cung cấp thiết bị công nghệ và thi công xây dựng thông tin tín hiệu SSI thuộc Dự án Cải tạo, nâng cấp các công trình thiết yếu đoạn Hà Nội - Vinh, tuyến đường sắt Hà Nội - TP.HCM [giá gói thầu hơn 158 tỷ đồng]. Sau 2 lần gia hạn thời điểm đóng/mở thầu vẫn không có nhà thầu tham dự, Ban Quản lý dự án đường sắt thuộc Bộ Giao thông vận tải đã quyết định dừng lựa chọn nhà thầu để xem xét lại HSMT, báo cáo cấp có thẩm quyền điều chỉnh những nội dung chưa hợp lý [nếu có] nhằm đảm bảo lựa chọn được nhà thầu phù hợp trong lần đấu thầu tiếp theo.

Theo tìm hiểu của phóng viên Báo Đấu thầu, trong số những gói thầu bị hủy thầu do không có nhà thầu nộp HSDT, số lượng gói thầu ngành điện chiếm tỷ lệ khá lớn. Đơn cử, Công ty Truyền tải điện 4 thông báo hủy Gói thầu Thay công tơ ngăn 171, 173, 175, 176, 134 không đạt cấp chính xác 0,5 Trạm 220kV Thủ Đức; Công ty Điện lực Trà Vinh thông báo hủy Gói thầu Thi công xây dựng, lắp đặt thiết bị thuộc Dự án Sửa chữa lưới trung, hạ áp khu vực huyện Càng Long năm 2020…

Sau ngành điện, ngành y tế cũng chiếm phần lớn trong số các gói thầu được thông báo hủy thầu thời gian qua do không có nhà thầu nộp HSDT. Chẳng hạn, ngày 30/6/2021, Bệnh viện Đa khoa khu vực Ninh Hòa thông báo hủy thầu 2 gói thầu mua thuốc gồm: Gói thầu Thuốc generic và Gói thầu Vật tư tiêu hao. Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức vừa thông báo hủy Gói thầu Cung cấp dịch vụ giặt là các loại đồ vải y tế năm 2021 - 2022. Bệnh viện Quân y 120 thông báo hủy Gói thầu Mua vật tư thay sửa chữa Hệ thống chụp cộng hưởng từ 1,5 Tesla [MRI]…

Ngày 1/7/2021, Bệnh viện Bạch Mai thông báo hủy Gói thầu Hệ thống các thiết bị nội soi thuộc Dự án Trang thiết bị y tế cho Trung tâm Tiêu hóa - Gan mật bằng nguồn Quỹ Phát triển hoạt động sự nghiệp của Bệnh viện Bạch Mai năm 2020 [giá gói thầu 27,4 tỷ đồng] do không có nhà thầu tham gia đấu thầu. Sau 2 lần gia hạn đóng/mở thầu và phải xử lý tình huống nhưng không lựa chọn được nhà thầu, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai đã quyết định hủy thầu và giao các bên liên quan rà soát lại các gói thầu mua sắm trang thiết bị y tế về dự toán, cấu hình, tính năng kỹ thuật và các tiêu chí đánh giá trong HSMT để chuẩn bị đấu thầu lại.

Đáng chú ý, trong số các gói thầu bị hủy thầu gần đây, có khá nhiều gói thầu xây lắp phải hủy thầu do không có nhà thầu nộp HSDT. Đơn cử, Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam thông báo hủy thầu Gói thầu SC1-HLD-2021 Sửa chữa khe co giãn trụ P26 cầu Long Thành thuộc Dự án Đường cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây; Công ty TNHH Tư vấn Đầu tư Xây dựng Hiệp Hòa hủy Gói thầu Xây dựng thuộc Dự án Sửa chữa các cầu bản trên tuyến kênh Liên Xã - rạch Ông Búp…

Theo TS. Nguyễn Việt Hùng - chuyên gia về đấu thầu, khi các gói thầu được mời thầu công khai, minh bạch, đã được gia hạn thời điểm đóng thầu nhiều lần nhưng vẫn không có nhà thầu tham dự, chủ đầu tư/bên mời thầu cần phải rà soát lại việc xây dựng dự toán của gói thầu đảm bảo giá gói thầu hợp lý, bám sát giá thị trường cũng như kiểm tra lại toàn bộ các tiêu chí trong HSMT trước khi tổ chức mời thầu lại. Về bản chất, nhà thầu rất cần các cơ hội việc làm, tuy nhiên, nếu giá dự toán gói thầu quá thấp, các tiêu chí mời thầu đòi hỏi khắt khe, khó đáp ứng thì các nhà thầu sẽ không “mặn mà” tham gia đấu thầu.

Hiện nay, trước tình hình đại dịch Covid diễn biến vô cùng phức tạp, đấu thầu qua mạng là một trong các hình thức đấu thầu được áp dụng một cách rộng rãi. Tuy nhiên khi hết thời gian mời thầu, không phải gói thầu nào cũng thu hút nhiều nhà thầu tham gia. Vậy khi hết thời gian mở thầu, chỉ có một nhà thầu tham gia đấu thầu qua mạng thì xử lý như thế nào? 

Hiểu một cách đơn giản, đấu thầu qua mạng là việc tận dụng những lợi thế sẵn có của internet để tổ chức đấu thầu. Trong khi đấu thầu qua mạng, các nhà thầu tham gia dự thầu hoàn toàn online, thông tin dự án được đăng tải lên các hệ thống đấu thầu, sau đó các nhà thầu gửi hồ sơ dự thầu trực tuyến để tham dự. Khi có kết quả cũng được công bố trực tuyến ngay.

Căn cứ khoản 13 điều 4 Luật Đấu thầu năm 2013 thì: “Đấu thầu qua mạng là đấu thầu được thực hiện thông qua việc sử dụng hệ thống mạng đấu thầu quốc gia”.

Theo đó, hệ thống mạng đấu thầu quốc gia là hệ thống công nghệ thông tin do cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động đấu thầu. Xây dựng và quản lý nhằm mục đích thống nhất quản lý thông tin về đấu thầu và thực hiện đấu thầu qua mạng.  Hệ thống được quản lý bởi Cục kế hoạch đấu thầu – Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

- Đối với đầu thầu offline theo hình thức đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế, chào hàng cạnh tranh, có ít hơn 03 nhà thầu nộp hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất thì phải xem xét, giải quyết trong thời hạn không quá 04 giờ, kể từ thời điểm đóng thầu theo một trong hai cách sau đây:

+ Cho phép gia hạn thời điểm đóng thầu nhằm tăng thêm số lượng nhà thầu nộp hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất. 

+ Cho phép mở thầu ngay để tiến hành đánh giá.

Trên thực tế, Bên mời thầu/ Chủ đầu tư hay sử dụng cách thứ nhất để tăng thêm số lượng hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất, tạo ra nhiều sự lựa chọn hơn cho Bên mời thầu/ chủ đầu tư. 

Trong tình huống này, cuộc đấu thầu lại phải kéo dài thêm thời gian, nhiều thủ tục phải bổ sung, làm lại, tiêu tốn thời gian…

- Đối với hình thức đấu thầu qua mạng, pháp luật hiện hành đã quy định trường hợp có ít hơn 03 nhà thầu nộp hồ sơ thì bên mời thầu mở thầu ngay mà không phải xử lý như trường hợp đấu thầu offline. Việc quy định như vậy giúp tiết kiệm thời gian, công sức cũng như các chi phí phát sinh. 

Tuy nhiên, trên thực tế cho thấy, với quy định của pháp luật như vậy, tỷ lệ gói thầu chỉ có một nhà thầu khi tiến hành đấu thầu qua mạng ngày càng tăng. Số liệu thống kê cho thấy, số lượng nhà thầu trung bình tham gia ĐTQM là 2,5 nhà thầu/gói thầu. Trong đó, khoảng 36% tổng số các gói thầu [đặc biệt là lĩnh vực xây lắp] chỉ có 1 nhà thầu tham gia. Theo khảo sát của Báo Đấu thầu đối với các gói thầu xây lắp từ ngày 1/1/2019 đến ngày 8/7/2019, Công ty CP Tư vấn tổng hợp số 1 [đại diện bên mời thầu] đã tổ chức lựa chọn nhà thầu qua mạng 33 gói thầu xây lắp, trong đó, 28 gói thầu chỉ có 1 nhà thầu tham gia và trúng thầu. Đáng chú ý, Công ty TNHH Thương mại Đầu tư Xây dựng Minh Đức một mình tham gia và được công bố trúng 13 trong số 28 gói thầu này. 

Hiện tượng gói thầu chỉ có một nhà thầu tham gia có góp phần tiết kiệm chi phí khi đấu thầu qua mạng, tuy nhiên cũng có thể tiềm ẩn không ít hiện tượng lách luật, vi phạm quy định về cạnh tranh, công bằng. Do vậy, cần thực hiện kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc đấu thầu qua mạng và xử lý nghiêm khắc chủ đầu tư và các bên liên quan nếu phát hiện hành vi vi phạm, không bảo đảm cạnh tranh trong đấu thầu.

Luật Hoàng Anh 

Theo đó, lựa chọn nhà thầu qua mạng được thực hiện đối với các gói thầu dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp và hỗn hợp có hình thức lựa chọn nhà thầu là đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế, chào hàng cạnh tranh, mua sắm trực tiếp và chỉ định thầu.

Việc áp dụng lựa chọn nhà thầu qua mạng thực hiện theo lộ trình do Bộ Kế hoạch và Đầu tư quy định.

Nguyên tắc áp dụng lựa chọn nhà thầu qua mạng là khi thực hiện lựa chọn nhà thầu qua mạng, bên mời thầu, nhà thầu  phải thực hiện đăng ký một lần trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia.

Bên mời thầu phát hành miễn phí hồ sơ mời quan tâm, hồ sơ mời sơ tuyển, hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia.

Đối với mỗi gói thầu, nhà thầu chỉ nộp hồ sơ quan tâm, hồ sơ dự sơ tuyển, hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất một lần trên hệ thống mạng đầu thầu quốc gia.

Bên mời thầu tiến hành mở thầu trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia ngay sau thời điểm đóng thầu. Trường hợp không có nhà thầu nộp hồ sơ, bên mời thầu báo cáo chủ đầu tư xem xét tổ chức lại việc lựa chọn nhà thầu qua mạng; trường hợp có ít hơn 3 nhà thầu nộp hồ sơ thi bên mời thầu mở thầu ngay mà không phải xử lý theo quy định.

Các văn bản điện tử giao dịch qua hệ thống mạng đầu thầu quốc gia, các thông tin được đăng tải trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia được coi là văn bản gốc, có giá trị pháp lý và có hiệu lực như văn bản bằng giấy, làm cơ sở phục vụ công tác đánh giá, thẩm định, thanh tra, kiểm tra, kiểm toán và giải ngân.

Theo Nghị định, chi phí trong lựa chọn nhà thầu qua mạng bao gồm: Chi phí tham gia hệ thống mạng đầu thầu quốc gia; chi phí nộp hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất; chi phí nhà trúng thầu; chi phí sử dụng hợp đồng điện tử và chi phí sử dụng hệ thống mua sắm điện tử. Các chi phí nêu trên thực hiện theo hướng dẫn của Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Bộ Tài chính.

Bảo đảm cạnh tranh trong đấu thầu

Nghị định nêu rõ, nhà thầu tham dự quan tâm, tham dự sơ tuyển phải đáp ứng quy định.

Nhà thầu tham dự gói thầu hỗn hợp phải độc lập về pháp lý và độc lập về tài chính với nhà thầu lập báo cáo nghiên cứu khả thi, lập hồ sơ thiết kế kỹ thuật, lập hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công cho gói thầu đó, trừ trường hợp các nội dung công việc này là một phần của gói thầu hỗn hợp.

Nhà thầu tư vấn có thể tham gia cung cấp một hoặc nhiều dịch vụ tư vấn cho cùng một dự án, gói thầu bao gồm: Lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, lập báo cáo nghiên cứu khả thi, lập hồ sơ thiết kế kỹ thuật, lập hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công, tư vấn giám sát.

Nhà thầu được đánh giá độc lập về pháp lý và độc lập về tài chính với nhà thầu khác; với nhà thầu tư vấn; với chủ đầu tư, bên mới thầu khi đáp ứng 4 điều kiện:

1- Không cùng thuộc một cơ quan hoặc tổ chức trực tiếp quản lý đối với đơn vị sự nghiệp.

2- Nhà thầu với chủ đầu tư, bên mời thầu không có cổ phần hoặc vốn góp trên 30% của nhau.

3- Nhà thầu không có cổ phần hoặc vốn góp trên 20% của nhau khi cùng tham dự thầu trong một gói thầu đối với đầu thầu hạn chế.

4- Nhà thầu tham dự thầu với nhà thầu tư vấn cho gói thầu đó không có cổ phần hoặc vốn góp của nhau; không cùng có cổ phần hoặc vốn góp trên 20% của một tổ chức, cá nhân khác với từng bên.

Trường hợp đối với tập đoàn kinh tế nhà nước, nếu sản phẩm, dịch vụ thuộc gói thầu là ngành nghề sản xuất kinh doanh chính của tập đoàn và là đầu ra của công ty này, đồng thời là đầu vào của công ty kia trong tập đoàn thì tập đoàn, các công ty con của tập đoàn được phép tham dự quá trình lựa chọn nhà thầu của nhau. Trường hợp sản phẩm, dịch vụ thuộc gói thầu là đầu ra của công ty này, đồng thời là đầu vào của công ty kia trong tập đoàn và là duy nhất trên thị trường thì thực hiện theo quy định của Thủ tướng Chính phủ.

Nguồn: chinhphu.vn