Với nhiều người thì thuật ngữ sinh học cân bằng nội môi vẫn còn tương đối xa lạ. Cụ thể thì cân bằng nội môi là gì, ý nghĩa của nó như thế nào và vì sao chúng ta cần phải duy trì cân bằng nội môi thì không phải ai cũng biết rõ. Hãy cùng với muahangdambao.com theo dõi bài viết ngay sau để có thêm cho bản thân nhiều thông tin bổ ích nhất nhé!
Cân bằng nội môi là gì?
Cân bằng nội môi chính xác là gì là thắc mắc được rất nhiều người đặt ra. Theo các chuyên gia y tế chia sẻ kết hợp định nghĩa trong sách giáo khoa sinh học lớp 11 bài 20: Cân bằng nội môi thì nội môi chính là để chỉ môi trường bên trong và bao gồm hết tất cả những yếu tố hóa lý.
Vậy nên dễ dàng suy ra cân bằng nội môi chính là việc chúng ta giúp cơ thể duy trì sự ổn định từ bên trong. Từ đó sẽ giúp cho tất cả mọi hoạt động sống được diễn ra một cách hiệu quả và bình thường nhất.
Khi môi trường bên trong cơ thể có những biến động khiến các điều kiện lý hóa không thể duy trì được sự ổn định bình thường thì sẽ dẫn đến hiện tượng mất cân bằng nội môi. Tình trạng này sẽ khiến cho các cơ quan, các tế bào bị rối loạn xảy ra biến đổi và có thể dẫn đến nguy cơ tử vong cực cao.
Ví dụ mất cân bằng nội môi
Dưới đây là 1 số ví dụ điển hình để bạn có những hình dung cụ thể hơn về mất cân bằng nội môi.
- Nồng độ glucôzơ trong máu của người thường được duy trì ở mức là 0,1% hay thân nhiệt con người luôn được duy trì ở mức nhiệt độ là 37°C. Glucose là một loại đường được tìm thấy ở trong máu, nhưng cơ thể phải duy trì mức glucose này đầy đủ để đảm bảo một người luôn khỏe mạnh.
- Khi nồng độ glucose tăng quá cao, tuyến tụy sẽ tiết ra một loại hormone có tên gọi là insulin. Nếu các mức này giảm xuống quá thấp, gan sẽ chuyển đổi glycogen trong máu thành glucose một lần nữa và làm tăng mức độ.
- Khi vi khuẩn hay vi rút có thể khiến bạn bị bệnh khi nó xâm nhập vào cơ thể, hệ thống bạch huyết sẽ phản ứng lại để không xảy ra tình trạng mất cân bằng nội môi để có thể chống lại hiện tượng nhiễm trùng và đảm bảo bạn luôn khỏe mạnh.
Vậy mất cân bằng nội môi là gì?
Mất cân bằng nội môi thường sẽ dẫn đến tình trạng rối loạn khi các điều kiện lý hóa của môi trường có biến động và không thể duy trì được sự ổn định sẽ gây nên sự biến đổi hoặc những rối loạn hoạt động của các tế bào và các cơ quan, thậm chí gây ra tình trạng tử vong ở động vật sẽ gọi là mất cân bằng nội môi.
Bất cứ một bộ phận nào tham gia vào cơ chế cân bằng nội môi mà lại hoạt động không bình thường hoặc bị bệnh sẽ dẫn đến việc mất cân bằng nội môi. Ví dụ về cân bằng nội môi như sau: Nồng độ NaCl trong máu quá cao có thể sẽ gây ra bệnh cao huyết áp.
Ý nghĩa của việc duy trì cân bằng nội môi
Các tế bào ở bên trong cơ thể sẽ hoạt động bình thường khi các tham gia lý hóa của nó được ổn định cũng như nội môi được cân bằng chính xác. Mặt khác, khi môi trường nội môi bị mất đi sự cân bằng sẽ khiến cho cơ thể gặp phải rất nhiều vấn đề và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe như mắc các bệnh cao huyết áp, tiểu đường,…
- Chính vậy nên, việc duy trì cân bằng nội môi có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với quá trình sống của con người. Cụ thể là như sau:
- Giúp nồng độ của các chất quan trọng như glucozơ, khối lượng nước, axit amin, các ion,… luôn được duy trì ở mức cân bằng.
- Giúp cho huyết áp, áp suất thẩm thấu, độ pH của môi trường thiên nhiên bên trong cơ thể chúng ta được cân bằng.
- Đảm bảo cho quá trình thực hiện chức năng sinh lý cũng như sự tồn tại của các tế bào cơ thể với quá trình tham gia của những loại enzym khác nhau.
Xem thêm: Đột biến gen là gì? Vai trò & ý nghĩa của đột biến gen
Sơ đồ mô tả cơ chế duy trì cân bằng nội môi
Cơ chế duy trì cân bằng nội môi sẽ được diễn ra theo sơ đồ như sau:
Bộ phận tiếp nhận các kích thích
Bộ phận này sẽ nằm tại cơ quan thụ cảm và được gọi với cái tên là thụ thể. Bộ phận này còn có nhiệm vụ quan trọng nữa là tiếp nhận những kích thích từ môi trường thiên nhiên bên trong và cả phía bên ngoài. Sau đó chúng sẽ hình thành nên các xung thần kinh truyền về bộ phận tinh chỉnh cũng như điều khiển.
Bộ phận tinh chỉnh và điều khiển
Hay còn được biết đến với những tên gọi khác như là tuyến nội tiết hoặc trung ương thần kinh. Bộ phận này có nhiệm vụ là tinh chỉnh và điều khiển cơ quan bằng những hoạt động sinh hoạt rồi gửi đi các tín hiệu hoocmôn hoặc thần kinh.
Bộ phận thực hiện
Bao gồm các các đơn vị như là gan, mạch máu, thận, phổi, tim,… . Các bộ phận này sẽ dựa trên những tín hiệu hoocmôn hoặc thần kinh từ bộ phận tinh chỉnh và điều khiển để có thể làm tăng hoặc giảm hoạt động. Với chức năng chính đó là đưa môi trường thiên nhiên trở về trạng thái ổn định và cân bằng. Liên hệ ngược sẽ diễn ra khi các trả lời của bộ phận thực hiện tác động ngược lại khi đối chiếu với những bộ phận tiếp nhận kích thích.
Vai trò của hệ bài tiết và cân bằng nội môi
Vai trò của thận
Thận đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa, cân bằng áp suất, ổn định áp suất thẩm thấu tăng cũng như khả năng thải bớt nước hoặc tái hấp thụ các chất hòa tan có trong máu.
Trong trường hợp cơ thể phải hấp thụ một lượng lớn chất mặn hay đổ mồ hôi quá nhiều khiến cho áp suất thẩm thấu trong máu tăng cao thì thận sẽ sở hữu chức năng tăng cường quá trình tái hấp thu nước trả về máu.
Không chỉ thế nó cũng có thể có công dụng trong việc làm giảm cảm giác khát nước cũng như cân bằng lại áp suất thẩm thấu. Thận còn có vai trò quan trọng khi thực hiện đối chiếu với cân bằng nội môi. Cụ thể hơn thì thận có nhiệm vụ là cân bằng acid-base, cân bằng các chất điện giải và nước trong máu.
Ngoài ra nó còn giúp điều hòa huyết áp cũng như điều hoà sinh sản bên trong hồng cầu. Thận còn tồn tại 1 tác dụng nữa là điều hòa chống lại đông máu. Có thể khẳng định thận đóng 1 vai trò vô cùng quan trọng trong việc tham gia trực tiếp vào điều hòa tính hằng định của môi trường nội môi.
Vai trò của gan
Gan cũng đóng 1 vai trò vô cùng quan trọng trong việc điều hòa nội môi. Cơ quan này sẽ tham gia vào quá trình điều hòa áp suất thẩm thấu với tác dụng chính là điều hòa nồng độ của những chất có thể hòa tan bên trong máu như glucôzơ.
Thông thường sau mỗi bữa ăn thì hàm lượng glucose trong máu sẽ tăng lên 1 cách nhanh chóng. Tại lúc này tuyến tụy sẽ tiết ra 1 chất là insulin với công dụng chuyển hóa glucose thành những glycogen dự trữ.
Gan đóng vai trò vận chuyển ở trong trường hợp này cùng với nhiệm vụ khác là kích thích tế bào nhận và sử dụng glucôzơ. Nhờ vậy mà nồng độ glucose trong máu được suy giảm và đạt tới mức duy trì ổn định.
Trong trường hợp khi cơ thể của tất cả chúng ta “đói” lượng glucose là do nồng độ glucôzơ trong máu giảm do những tế bào trong cơ thể sử dụng nhiều. Vào lúc này tuyến tụy sẽ tiết ra glucagon giúp gan chuyển glycogen thành glucose rồi đưa vào máu, từ đó nồng độ glucôzơ trong máu tăng lên và duy trì ổn định.
Xem thêm: Chất đạm là gì? Có trong thực phẩm nào? Thừa chất đạm sẽ bị bệnh gì?
Mong rằng những thông tin bổ ích nói trên đã có thể giúp người đọc hiểu được cân bằng nội môi là gì, ý nghĩa và tầm quan trọng của việc duy trì cân bằng nội môi đối với sức khỏe con người.