Hỏi Đáp Là gì

Vấn đề nghị luận là gì

Văn nghị luận là loại văn được viết nhằm xác lập cho người nghe, người đọc một tư tưởng, quan điểm nào đó. Văn nghị luận phải có luận điểm rõ ràng, có lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục. Những tư tưởng, quan điểm trong bài văn nghị luận phải hướng tới giải quyết những vấn đề đặt ra trong cuộc sống, xã hội thì mới có ý nghĩa.

Khi bắt gặp một đề nghị luận xã hội, các bạn phải tự đặt ra cho mình hai câu hỏi và phải tự trả lời hai câu hỏi:

Đề yêu cầu nội dung nghị luận về chủ đề gì?
Thao tác nghị luận chính dùng để nghị luận trong quá trình viết để đáp ứng yêu cầu của đề là gì?

Các chủ đề quen thuộc của văn nghị luận xã hội: Đạo dức – nhân sinh, Tư tưởng văn hoá, Lịch sử, Kinh tế, Chính trị, Địa lý, môi trường.
Các thao tác chính hay dùng: Chứng minh, Giải thích, Bình luận.

Đề ra thường vừa yêu cầu về kiến thức [nằm ở các chủ đề khác nhau], vừa yêu cầu về kĩ năng [nằm ở các thao tác yêu cầu cần thực hiện]. Nên vừa phải chịu học để bổ sung kiến thức cho phong phú, vừa phải rèn luyện các kĩ năng để thực hiện thao tác nghị luận cho đúng phương pháp.

Về mặt kiến thức, buộc các em phải tự trang bị, vì không có 1 loại biện pháp vạn năng giúp các em tiếp thu hết kiến thức vào đầu các em, mà đó phải là 1 quá trình tích luỹ dần dần, đồng thời phải có ý thức học kiến thức trên nhà trường 1 cách đầy đủ. Ở đây, chúng ta chỉ có thể bàn về yêu cầu phương pháp.

Tham khảo thêm: Tổng hợp những bài văn nghị luận xã hội hay

Đề bài thường yêu cầu phải làm theo một thao tác chủ yếu: giải thích, chứng minh hay bình luận.

Giải thích

Yêu cầu đặt ra: Đi sâu vào những phát ngôn rất súc tích để tìm hiểu và lý giải nội dung ý nghĩa bên trong. Tức là ta phải làm sáng tỏ, giảng giải, bóc tách vấn đề cho người đọc hiểu được thấu đáo cái đang được đề cập khi chúng còn đang mơ hồ.
Công việc cụ thể:
- Để làm sáng tỏ vấn đề, ta phải đi vào lý giải từ ngữ, điển tích, khái niệm, đi vào nghĩa đen, nghĩa bóng, nghĩa hẹp, nghĩa mở rộng, đi vào những cách nói tế nhị bóng bẩy để hiểu được đến nơi đến chốn điều người ta muốn và cái lẽ khiến người ta nói như vậy.
- Trong thao tác giải thích, ta vừa dùng lý lẽ để phân tích, lý giải là chủ yếu; vừa dùng dẫn chứng để làm sáng tỏ vấn đề, xác lập 1 cách hiểu đúng đắn, sâu sắc có tính biện chứng nhằm chống lại cách hiểu sai, hiểu không đầy đủ, ko hết ý.
- Bước kết thúc của thao tác giải thích là rút ra điều chúng ta cần vận dụng khi đã tìm hiểu được chân lý. Phương hướng để vận dụng những chân lý này vào cuộc sống hàng ngày, tuỳ theo cho cá thể hay cho cộng đồng mà có hướng vận dụng phù hợp, và mỗi chúng ta phải như thế nào?

READ: Soạn bài: Tìm hiểu chung về văn nghị luận - Lớp 7

Từ những điều nói trên, rút ra 1 sơ đồ tổng quát theo 3 bước:

Làm sáng tỏ điều mà người ta muốn nói [giải thích].
Trả lời vì sao người ta đã nói như vậy?[tại sao?]
Từ chân lý được nói lên, rút ra bài học gì trong thực tiễn?[để làm gì]

Chứng minh

Yêu cầu đặt ra:
- Làm sáng tỏ chân lý bằng các dẫn chứng và lý lẽ. Khi ta đã chấp nhận cái chân lý thể hiện trong 1 phát ngôn nào đó, nhiệm vụ là ta sẽ phải thuyết phục người khác cũng chấp nhận như mình = những dẫn chứng rút ra từ thực tế cuộc sống xưa và nay, từ lịc sử, từ văn học [nếu đề yêu cầu] và kèm theo dẫn chứng là những lý lẽ dẫn dắt, phân tích tạo ra lập luận vững chắc, mang đến niềm tin cho người đọc.

Công việc cụ thể:
- Bước đầu tiên là phải tìm hiểu điều cần phải chứng minh , không những chỉ bản thân mình hiểu, mà còn phải làm cho người khác thống nhất, đồng tình với mình cách hiểu đúng nhất.
- Tiếp theo là việc lựa chọn dẫn chứng. Từ thực tế cuộc sống rộng lớn, tư liệu lịch sử rất phong phú, ta phải tìm & lựa chọn từ trong đó những dẫn chứng xác đáng nhất, tiêu biểu, toàn diện nhất [nên chỉ cần vài ba cái để làm sáng tỏ điều cần CM]. Dẫn chứng phải thật sát với điều đang muốn làm sáng tỏ và kèm theo dẫn chứng phải có lý lẽ phân tích – chỉ ra những nét, những điểm ta cần làm nổi bật trong các dẫn chứng kia. Để dẫn chứng và lý lẽ có sức thuyết phục cao, ta phải sắp xếp chúng -> 1 hệ thống mạc lạc và chặt chẽ: theo trình tự thời gian, không gian, từ xưa đến nay, từ xa đến gần, từ ngoài vào trong hoặc ngược lại…miễn sao hợp logic.
- Bước kết thúc vẫn là bc vận dụng, đặt vấn đề vào thực tiễn cuộc sống hôm nay để đề xuất phương hướng nỗ lực. Chân lý chỉ giá trị khi soi rọi cho ta sống, làm việc tốt hơn. Ta cần tránh công thức và rút ra kết luận cho thoả đáng, thích hợp với từng người, hoàn cảnh, sự việc.

=> Từ những điều nói trên, ta rút ra 1 sơ đồ tổng quát theo 3 bước:

Làm rõ điều cần chứng minh trong luận đề được nêu lên.
Lần lượt đưa ra các dẫn chứng và lý lẽ để làm sáng tỏ điều cần chứng minh.
Rút ra kết luận về phương hướng nỗ lực.

READ: Cuộc đời và sự nghiệp tác giả nhà văn Ngô Tất Tố

Bình luận

Đây là thao tác có tính tổng hợp vì nó bao hàm cả công việc giải thích lẫn chứng minh. Nên những yêu cầu của giải thích và chứng minh cũng là yêu cầu đối với văn bình luận, nhưng giải thích và chứng minh sẽ được viết cô đọng, ngắn gọn hơn so với chỉ 1 thao tác chứng minh hoặc giải thích để tập trung cho phần việc quan trọng nhất là bình luận – phần mở rộng vấn đề.

Trước khi bình luận, ta thường phải bày tỏ thái độ, để khách quan và tránh phiến diện, ta phải xem xét kĩ luận đề để từ đó có thái độ đúng đắn, có 3 khả năng:

Hoàn toàn nhất trí.
Chỉ nhất trí 1 phần [có giới hạn, có đk].
Không chấp nhận [bác bỏ].

Sau đó, ta bình luận – mở rộng lời bàn để vấn đề được nhìn nhận sâu hơn, toàn điện hơn

Tóm lại

Văn nghị luận là thể loại văn: “Viết về những vấn đề nóng bỏng thuộc nhiều lĩnh vực đời sống khác nhau: chính trị, kinh tế, triết học, văn hóa… Mục đích của văn nghị luận là bàn bạc, thảo luận, phê phán hay truyền bá tức thời một tư tưởng, một quan điểm nào đó nhằm phục vụ trực tiếp cho lợi ích của một tầng lớp, một giai cấp nhất định… Đặc trưng cơ bản của văn nghị luận là tính chất luận thuyết – khác với văn học nghệ thuật, văn chương nghị luận trình bày tư tưởng và thuyết phục người đọc chủ yếu bằng lập luận, lý lẽ…

Nắm được yêu cầu chung của một bài văn nghị luận:

Nội dung: phải nêu rõ được sự việc, hiện tượng có vấn đề; phân tích mặt đúng, mặt sai, mặt lợi, mặt hại của nó; chỉ ra nguyên nhân và bày tỏ thái độ, ý kiến nhận định của người viết.
Hình thức: bố cục phải mạch lạc, có luận điểm rõ ràng, luận cứ xác thực, phép lập luận phù hợp, lời văn chính xác, sinh động, thuyết phục

Thể loại văn nghị luận là gì? Phân loại, dấu hiệu nhận biết, cách viết và những đặc điểm chính về thể loại nghị luận văn học này sẽ được thuvienhoidap.net giải thích chi tiết trong bài viết này.

Khái niệm văn nghị luận là gì?

Đầu tiên chúng ta phải hiểu khái niệm nghị luận là gì? Nghị luận là ý kiến của một cá nhân hay tập để cùng nhau bàn luận, tranh luận về một vấn đề cụ thể nào đó.

Vậy văn nghị luận là thể loại văn học mà người viết / người nói sử dụng các lý lẽ, dẫn chứng, các luận điểm, luận cứ và lập luận để làm sáng tỏ vấn đề cần nghị luận đó.

Vấn đề nghị luận rất đa dạng có thể là các vấn đề xã hội, tư tưởng đạo lý, các hiện tượng đời sống, một câu nói bất hủ, các câu ca dao – tục ngữ, châm ngôn…

Người viết văn nghị luận phải có nhiều kiến thức về cách sử dụng câu, từ, các biện pháp tu từ, liên kết câu, liên kết đoạn văn, vốn từ ngữ phong phú và kiến thức xã hội sâu rộng mới viết được bài văn nghị luận đầy đủ ý nhất.

Văn nghị luận là kiểu văn quan trọng trong đời sống xã hội, có vai trò rèn luyện tư duy và năng lực biểu đạt cho con người, giúp con người hình thành những quan điểm tư tưởng sâu sắc trong đời sống.

Những đặc điểm chính văn nghị luận

Khi làm một bài văn nghị luận thuộc bất kỳ chủ đề nào chúng ta cũng cần chú ý đến 3 đặc điểm chính gồm:

Ba đặc điểm chỉnh trong văn nghị luận

Luận điểm chính: Thường thì trong đề văn nghị luận chỉ có 1 luận điểm chính, nhưng trong nhiều trường hợp đặc biệt có thể có nhiều luận điểm chính. Luận điểm là những ý kiến thể hiện quan điểm, tư tưởng chính trong bài văn nghị luận. Luận điểm là chìa khóa chính để các bạn dựa vào đó để phát triển ý cho bất kỳ bài văn nghị luận nào.
Luận cứ: là các lí lẽ, dẫn chứng, tài liệu được sử dụng để làm sáng tỏ, giải thích và chứng minh tính đúng đắn của luận điểm chính trong bài.
Lập luận: Là những cách sắp xếp, trình bày các luận cứ theo một cách logic, có trình tự và mạch lạc để làm cơ sở vững chắc cho luận điểm.

Ngoài ra văn nghị luận còn có một số đặc trưng gồm:

Thể hiện một tư tưởng, tình cảm sâu sắc, có ý nghĩa phát hiện, giáo dục bạn đọc về nhận thức, tâm hồn và hành động thiết thực.
Kết cấu văn nghị luận thường mạch lạc, chặt chẽ, vận dụng các thao tác lập luận hài hòa, khoa học, các phép tu từ như giải thích, chứng minh, so sánh, phân tích, bình luận, bác bỏ…
Ngôn ngữ trong văn bản nghị luận luôn phải đảm bảo tính chính xác, khoa học mang tính khái quát cao, đồng thời vẫn giàu hình ảnh và biểu cảm, thể hiện cảm xúc cái tôi của tác giả.

Bố cục văn nghị luận

Để làm tốt bài văn nghị luận thì các bạn phải chia bố cục thành 4 phần cụ thể gồm:

a – Tìm hiểu đề và tìm ý

Tìm hiểu đề bài yêu cầu chúng ta làm gì? tìm hiểu xem đó là thể loại văn nghị luận gì để tránh làm sai đề.

Tìm hiểu các ý chính trong đề bằng cách đặt ra các câu hỏi dựa vào luận điểm chính mà đề yêu cầu. Nên sử dụng các câu hỏi như tại sao, lý do gì? phương pháp giải quyết như thế nào? hậu quả ? kết quả? bài học kinh nghiệm?…

b – Lập dàn ý

Đây là bước quan trọng nhất mà các bạn nên luyện tập thường xuyên. Việc lập dàn ý sẽ giúp chúng ta tổng hợp được các ý chính cần triển khai và tập trung vào nội dung mà đề yêu cầu. Tránh được tình trạng làm sai yêu cầu, thiếu các luận điểm, luận cứ quan trọng.

Dàn ý văn nghị luận gồm có 5 bước gồm:

Bước 1: Xác định luận đề chính
Bước 2: Tìm và xác định luận điểm chính.
Bước 3: Tìm các luận cứ để chứng minh cho luận điểm chính.
Bước 4: Sắp xếp hợp lý các luận điểm, luận cứ.
Bước 5: Triển khai luận điểm, luận cứ.

c – Viết bài

Sau khi tìm hiểu đề, tìm ý và lập dàn bài xong, bước tiếp theo là chúng ta tiến hành viết đoạn văn nghị luận cụ thể.

Nên dựa vào dàn ý và kết hợp với kỹ năng ngữ pháp như cách sử dụng từ, câu, cách liên kết câu, liên kết đoạn văn hợp lý và mạch lạc.

Đây là kỹ năng mà các bạn nên luyện tập vì mỗi người có cách viết khác nhau, văn phong hay cách sử dụng từ ngữ khác nhau.

d – Đọc và kiểm tra lỗi

Sau khi viết xong bài văn nghị luận, nên dành khoảng 3- 5 phút để đọc kỹ lại bài viết và sửa các lỗi chính tả, lỗi cú pháp, lỗi dùng câu.

Phân loại các thể loại văn nghị luận

Chúng tôi sẽ phân loại văn nghị luận thành 2 loại gồm các thể loại văn nghị luận trong văn học Việt Nam và các dạng văn nghị luận trong chương trình ngữ văn trung học cơ sở / trung học phổ thông.

Các loại văn nghị luận trong văn học Việt Nam

Được chia thành 2 loại chính gồm:

Căn cứ vào thời gian xuất hiện:

Nghị luận dân gian [ tục ngữ – thành ngữ, ca dao].
Nghị luận trung đại [ chiếu, cáo, hịch, biểu, thư dụ…]
Nghị luận hiện đại [ Tuyên ngôn, lời kêu gọi, bình luận, phê phán, tranh luận, xã luận, phân tích, bình giảng…]

Căn cứ vào đối tượng và vấn đề nghị luận

Nghị luận xã hội – chính trị [ chính luận].
Nghị luận văn học [ phê bình văn học, phân tích…] về tác giả, tác phẩm văn học.

Các thể loại văn nghị luận trong chương trình ngữ văn

Các bạn đã và sẽ được học qua 4 thể loại văn nghị luận chính trong SGK ngữ văn gồm:

A – Nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống

Có nội dung nói về các sự việc, hiện tượng có ý nghĩa đối với xã hội, đáng khen, đáng chê hay đó là những vấn đề nóng trong xã hội đáng để chúng ta phải suy nghĩ.

Thể loại này thường lấy các chủ đề đang được mọi người quan tâm trong thời gian gần đây như hiện tượng dịch bệnh Covit – 19, lối sống buông thả của một bộ phận giới trẻ…

B – Nghị luận về một ý kiến bàn về văn học

Là thể loại dựa vào các tác phẩm văn học, lý luận văn học, một thời kỳ văn học, một trào lưu văn học, bàn về giá trị của văn học, tiếp nhận văn học hay đặc trưng thể loại…

Thường thì kiến thức sẽ nằm trong chương trình sách giáo khoa ngữ văn mà các bạn đã học.

C – Nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí

Là bàn về một vấn đề thuộc lĩnh vực tư tưởng, đạo lý, lối sống, văn hóa, phong cách sống… của con người với con người, của con người trong xã hội, giữa quốc gia với quốc gia…

Đây là dạng văn nghị luận có chủ đề mở, thường xuyên xuất hiện trong các kỳ thi vì vậy các bạn nên chú ý tìm hiểu kỹ.

D – Nghị luận xã hội

Nghị luận xã hội là bàn về một lĩnh vực rộng lớn trong đời sống xã hội: từ những sự việc, hiện tượng trong đời sống đến bàn luận những vấn đề chính trị, chính sách, từ những vấn đề đạo, đức lối sống đến những vấn đề có tầm nhìn chiến lược, những vấn đề tư tưởng, triết lý…

Kết luận: Đây là toàn bộ kiến thức về câu hỏi văn nghị luận là gì? đặc điểm nổi bậc, phân loại các thể loại nghị luận quan trọng nhất.