Không bỏ môn Lịch sử
Ông có thể lý giải vì sao môn Lịch sử được dạy xuyên suốt trong chương trình hiện hành thành môn lựa chọn trong chương trình mới?
Khi hoàn thành cơ bản việc xây dựng chương trình giáo dục phổ thông tổng thể và chương trình các môn học, Bộ GD&ĐT đã lấy ý kiến chuyên gia, giáo viên, nhân dân cũng như trình Dự thảo xin ý kiến các ban, bộ ngành, trong đó có Ban Tuyên giáo T.Ư, Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, các Sở GD&ĐT… Các đơn vị đã phản hồi bằng công văn chính thức, hiện còn lưu tại Bộ GD&ĐT đồng thuận về Chương trình.
Trong tất cả các ý kiến đóng góp, không có ý kiến nào phản đối việc đưa môn Lịch sử thành môn học lựa chọn ở chương trình THPT. Cuối tháng 12/2018, Bộ GD&ĐT phê duyệt chương trình GDPT mới. Do đó, tôi rất ngạc nhiên khi thấy có một số giáo viên dạy Lịch sử, có cả những người là Phó Giáo sư, tiến sĩ khi được hỏi ý kiến thì không đóng góp nhưng sau khi Chương trình được phê duyệt đến nay 3 năm lại “đấu tranh” vì Bộ GD&ĐT “bỏ” môn lịch sử.
Ông có thể nói rõ hơn lộ trình môn học Lịch sử ở bậc tiểu học, THCS đảm bảo hoàn thành cơ bản khi học sinh hết lớp 9?
Chương trình GDPT không bỏ môn Lịch sử mà học sinh bắt buộc học và tạo điều kiện để tìm hiểu kiến thức môn học này ở bậc tiểu học và THCS. Kiến thức lịch sử có trong các bộ môn Tự nhiên và Xã hội, Lịch sử và Địa lí, liên tục từ lớp 1 đến lớp 5. Ở cấp THCS, Lịch sử là phân môn trong môn học tích hợp Lịch sử và Địa lý xuyên suốt từ lớp 6 đến lớp 9. Trong đó, giúp học sinh có được nền tảng kiến thức về lịch sử Việt Nam và lịch sử thế giới, lịch sử khu vực Đông Nam Á, từ khởi nguyên cho tới ngày nay. Có thể nói, khi học xong cấp THCS, học sinh đã hoàn thành toàn bộ nội dung giáo dục cơ bản.
Về giáo dục lòng yêu nước, tôi cho rằng, hiện nay vẫn có một số ý kiến thể hiện nhận thức chưa đầy đủ. Tôi cho rằng, nội dung tất cả các môn học đều bình đẳng như nhau và môn học nào cũng có vai trò giáo dục lòng yêu nước theo cách riêng của nó, có thể môn học này có lợi thế hơn. Ví dụ, môn Văn học, học sinh được bồi dưỡng vẻ đẹp tâm hồn, tiếp cận, hiểu biết sâu sắc về Hịch tướng sĩ, Đại cáo bình ngô, Tuyên ngôn độc lập, về thơ Hồ Chí Minh, Tố Hữu… Địa lý giúp học sinh hiểu biết về lãnh thổ, biển đảo; kiến thức Sinh học, Hóa học, Vật lý, Tin học… giúp các em có hiểu biết để bảo vệ môi trường, có nghiên cứu ứng dụng hữu ích cho cuộc sống hiện đại.
Giáo viên chưa tỏ, học sinh hoang mang
Vấn đề đáng lo ngại hiện nay là khi sắp triển khai chương trình GDPT mới ở bậc THPT, vẫn còn không ít học sinh hoang mang, không hiểu về chương trình. Việc này ảnh hưởng thế nào đến lựa chọn môn học và hiệu quả chương trình?
Đó là thực tế đáng lo ngại. Sau khi công bố chương trình GDPT mới đến nay, Bộ GD&ĐT đã buông lỏng, không tổ chức truyền thông một cách hiệu quả, có trách nhiệm đầy đủ cho học sinh, phụ huynh hiểu rõ chương trình mới sẽ thế nào, có gì khác biệt hay các em cần chuẩn bị tâm thế ra sao để lựa chọn. Khi người ta không hiểu hoặc hiểu mù mờ, sẽ có phản ứng như hiện nay là điều dễ hiểu. Ngay cả việc tập huấn cho giáo viên, tôi cũng đánh giá Bộ GD&ĐT triển khai chưa thật hiệu quả. Những người làm chương trình môn học, hiểu rõ nhất hầu như không được tham gia tập huấn cho giáo viên các địa phương. Tập huấn giáo viên cũng tổ chức qua mạng nên một số người có ý kiến cho thấy chưa hiểu rõ về chương trình. Trong khi chính đội ngũ giáo viên là những người quyết định thành bại chương trình mới cũng là người tư vấn cho phụ huynh, học sinh hiểu.
Thứ 2, dù năm tới bắt đầu áp dụng chương trình GDPT mới năm đầu tiên ở bậc THPT, nhưng điều kiện thực hiện không được chuẩn bị kỹ càng, trong đó có đội ngũ và cơ sở vật chất. Yêu cầu thì nhiều nhưng đến nay giáo viên không có gì trong tay ngoài cuốn sách giáo khoa mới phát hành. Tôi rất thông cảm với các khó khăn của giáo viên phổ thông phải nghiên cứu trong thời gian ngắn nhưng buộc phải thay đổi phương thức dạy học.
Thứ 3, các nhà trường đáng lẽ được yêu cầu xây dựng tổ hợp, thông báo công khai để học sinh lớp 9 tìm hiểu, lựa chọn thử. Từ kết quả đó, chúng ta nắm bắt được môn học nào các em chọn ít, chọn nhiều để có thế chủ động và đưa ra giải pháp điều chỉnh. Ví dụ, nếu môn Lịch sử có ít em lựa chọn, khi đó những người làm chương trình sẽ nói cho các em hiểu học Lịch sử có thể vận dụng vào những nghề nghiệp nào trong tương lai; khuyến khích đưa kiến thức lịch sử vào đề thi vượt cấp; các trường tuyển sinh tổ hợp khoa học xã hội tăng [hoặc giảm] câu hỏi kiến thức, năng lực về lịch sử… Đó sẽ là những đòn bẩy điều chỉnh, những “cú hích” để học sinh chọn và học bộ môn này. Trong khi ở đây, Bộ GD&ĐT hầu như “buông” hoàn toàn, để mặc học sinh, phụ huynh lựa chọn và việc băn khoăn do không hiểu về chương trình là điều cần khắc phục.
Cảm ơn ông!
Chọn 5 môn trong 3 nhóm
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 quy định, bậc THPT là giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp. Từ lớp 10, học sinh sẽ học các môn bắt buộc gồm: Ngữ văn, Toán, Ngoại ngữ 1, giáo dục thể chất, giáo dục quốc phòng và an ninh, Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp; Nội dung giáo dục địa phương.
Ngoài các môn học bắt buộc, học sinh sẽ lựa chọn 5 môn học từ 3 nhóm cụ thể: Khoa học xã hội [Lịch sử, Địa lý, Giáo dục kinh tế và pháp luật]; Khoa học tự nhiên [Vật lý, Hóa học, Sinh học]; Công nghệ và nghệ thuật [Công nghệ, Tin học, Nghệ thuật]. Các trường có thể xây dựng các tổ hợp môn học từ 3 nhóm môn học và chuyên đề học tập để đáp ứng nhu cầu người học vừa đảm bảo phù hợp điều kiện đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của các nhà trường.
Học sinh lớp 10 năm học tới sẽ áp dụng chương trình GDPT mới ảnh: Quỳnh Anh
Đây là điểm mới, áp dụng cho học sinh lớp 10 năm đầu tiên năm học 2022-2023. Trước khi Bộ GD&ĐT ban hành chương trình GDPT mới, đã xảy ra nhiều cuộc tranh luận nảy lửa về việc đưa bộ môn Lịch sử vào nhóm môn tự chọn. Nhiều ý kiến cho rằng, lâu nay học sinh vốn lười học Lịch sử hay buộc phải học để nhằm mục đích thi cử. Nếu giờ đây, chương trình mới áp phương thức lựa chọn, liệu sẽ có bao nhiêu em chọn bộ môn này để theo học. Giả thiết không có học sinh chọn Lịch sử hay rất ít em chọn liệu môn học này có bị xóa sổ một lần nữa được đặt ra.
Cô Nguyễn Thị Lĩnh, giáo viên dạy Bộ môn Lịch sử, Trường THPT Chuyên Hà Tĩnh cho rằng ở bậc THCS môn Lịch sử không áp dụng cho thi vượt cấp, học sinh sẽ bỏ bê, lên THPT mới lựa chọn và học sẽ khó khăn khi mất kiến thức nền tảng. Học sinh lớp 9 năm nay đang học chương trình hiện hành ở bậc THCS, lên lớp 10 thực hiện chương trình GDPT mới kiến thức sẽ bị vênh.
Khi vào lớp 10 buộc phải lựa chọn môn học, nhiều em sẽ chọn cảm tính. Đến hết lớp 10 đổi nguyện vọng thì vấn đề đặt ra, ai sẽ bù thời lượng kiến thức thời gian đã mất và bù như thế nào?. Ngoài ra, cô ủng hộ việc trao cho các em quyền lựa chọn môn học vì điều này tránh được thực tế “bắt khỉ lội nước, bắt cá leo cây” lâu nay khi vốn dĩ một số em không chọn môn học phục vụ ngành nghề trong tương lai vẫn phải học.
Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độ lưu ý Sở GD&ĐT các địa phương chỉ đạo các phòng giáo dục và đào tạo triển khai việc lấy phiếu khảo sát với học sinh lớp 9, về nhu cầu lựa chọn tổ hợp môn học ở lớp 10 tương ứng với xu thế lựa chọn nghề nghiệp theo lĩnh vực. Từ đó, nhà trường xây dựng các tổ hợp môn học nhằm phát huy được tối đa năng lực và đáp ứng nhu cầu học sinh khi thực hiện chương trình GDPT mới.
Về thực tế dạy học, cô Lĩnh cũng nói rằng, không lo đến chuyện học sinh không lựa chọn Lịch sử hay giáo viên bộ môn này thất nghiệp. Bởi thực tế, học sinh phải chọn 5 môn trong 3 nhóm. Theo đó, em nào học KHTN sẽ chọn 3 môn trong đó và 2 môn trong 2 nhóm còn lại. Tương tự, em theo KHXH sẽ chọn các môn trong nhóm KHXH và nhóm còn lại. Thực tế, ở các địa phương, tỷ lệ học sinh có khả năng tư duy, chọn nhóm KHTN chiếm tỉ lệ thấp hơn nhóm KHXH.
Phân hóa, giảm tải cho học sinh
Bà Nguyễn Thị Hiền, Hiệu trưởng Trường THPT Kim Liên [Hà Nội] nói, không quá lo lắng về việc có ít học sinh lựa chọn môn Lịch sử. Bởi những năm qua, trong chương trình hiện hành, học sinh đăng ký tổ hợp Khoa học tự nhiên - Khoa học xã hội có tỷ lệ tương đương nhau [47-53%]. Dù hiện nay chưa có khảo sát học sinh lớp 9 lên 10 nhưng từ thực tế đó dự báo, học sinh sẽ lựa chọn cân đối các môn tự chọn ở cả hai nhóm.
GS.TS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 lý giải, chương trình mới quy định 14 nội dung giáo dục. Mỗi nội dung giáo dục đều được thực hiện ở tất cả các môn học và hoạt động, trong đó có một số môn học và hoạt động giáo dục đảm nhiệm vai trò cốt lõi. Lòng yêu nước còn được bồi dưỡng ở nhiều môn học và hoạt động giáo dục khác, như: Tiếng Việt, Ngữ văn, Nghệ thuật [Âm nhạc, Mĩ thuật], Hoạt động trải nghiệm…
Riêng giáo dục Lịch sử là nội dung bắt buộc trong toàn bộ giai đoạn giáo dục cơ bản xuyên suốt từ lớp 1-9.
Cụ thể, ở cấp tiểu học, nội dung giáo dục lịch sử được thực hiện trong các môn học Tự nhiên và Xã hội, Lịch sử và Địa lí, liên tục từ lớp 1 đến lớp 5, giúp học sinh làm quen với một số nội dung cơ bản của Lịch sử Việt Nam và Lịch sử thế giới.
Ở cấp THCS, nội dung giáo dục lịch sử được thực hiện trong môn Lịch sử và Địa lí, liên tục từ lớp 6 đến lớp 9, giúp học sinh có được nền tảng kiến thức thông sử của lịch sử Việt Nam và lịch sử thế giới, lịch sử khu vực Đông Nam Á, từ khởi nguyên cho tới ngày nay. “Khi học xong cấp THCS, học sinh đã hoàn thành toàn bộ nội dung giáo dục cơ bản, trong đó có nội dung giáo dục lịch sử, có đủ điều kiện cơ bản để phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi”, GS Thuyết nói.
Cũng theo GS Thuyết, ở cấp THPT, Chương trình môn Lịch sử là chương trình chuyên sâu, giúp những học sinh có định hướng học các ngành khoa học xã hội và nhân văn tiếp cận nghề nghiệp tương lai. “Giải pháp dạy học phân hóa cũng đáp ứng yêu cầu giảm tải, giảm số môn học so với chương trình cũ. Tôi tin chắc rằng, đa số học sinh, phụ huynh sẽ thấu hiểu, đồng tình với giải pháp phân hóa mềm và giảm tải của chương trình GDPT mới”, ông nói.