Bấy chầy chưa tỏ tiêu hao Hoặc là trong có làm sao chăng là

Kiều và Hoạn Thư (1473-1704)

Mảng vui rượu sớm cờ trưa,

Đào đà phai thắm sen vừa nẩy xanh.

1475. Trướng hồ vắng vẻ đêm thanh,

E tình nàng mới bày tình riêng chung:

Phận bồ từ vẹn chữ tịng,

Đổi thay nhạn yến đã hòng đầy niên.

Tin nhà ngày một vắng tin,

1480. Mặn tình cát lũy lạt tình tào khang.

Nghĩ ra thật cũng nên đường,

Tăm hơi ai dễ giữ giàng cho ta?

Trộm nghe kẻ lớn trong nhà,

ở vào khn phép nói ra mối đường.

1485. E thay những dạ phi thường,

Dễ dò rốn bể khơn lường đáy sơng!

Mà ta suốt một năm rịng,

Thế nào cũng chẳng giấu xong được nàọ

Bấy chầy chưa tỏ tiêu hao,

1490. Hoặc là trong có làm sao chăng là?

Xin chàng kíp liệu lại nhà,

Trước người đẹp ý sau ta biết tình.

Đêm ngày giữ mức giấu quanh,

Rày lần mai lữa như hình chưa thơng.

1495. Nghe lời khun nhủ thong dong,

Đành lòng sinh mới quyết lòng hồi trang.

Rạng ra gửi đến xuân đường,

Thúc ông cũng vội giục chàng ninh gia.

Tiễn đưa một chén quan hà,

1500. Xuân đình thoắt đã dạo ra cao đình.

Sơng Tần một dải xanh xanh,

Loi thoi bờ liễu mấy cành Dương quan.

Cầm tay dài ngắn thở than,

Chia phôi ngừng chén hợp tan nghẹn lời.

1505. Nàng rằng: Non nước xa khơi,

Sao cho trong ấm thì ngồi mới êm.

Dễ lịa yếm thắm trơn kim,

Làm chi bưng mắt bắt chim khó lịng!

Đơi ta chút nghĩa đèo bịng,

1510. Đến nhà trước liệu nói sịng cho minh.

Dù khi sóng gió bất tình,

Lớn ra uy lớn tôi đành phận tôi.

Hơn điều giấu ngược giấu xuôi.

Lại mang những việc tày trời đến sau.

1515. Thương nhau xin nhớ lời nhau,

Năm chầy cũng chẳng đi đâu mà chầy.

Chén đưa nhớ bữa hôm nay,

Chén mừng xin đợi ngày này năm sau!

Người lên ngựa kẻ chia bào,

1520. Rừng phong thu đã nhuốm màu quan san.

Dặm hồng bụi cuốn chinh an,

Trông người đã khuất mấy ngàn dâu xanh.

Người về chiếc bóng năm canh,

Kẻ đi mn dặm một mình xa xơi.

Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường.

Kể chi những nỗi dọc đường,

Buồn trong này nỗi chủ trương ở nhà:

Vốn dòng họ Hoạn danh gia,

1530. Con quan Lại bộ tên là Hoạn thư.

Duyên đằng thuận nẻo gió đưa,

Cùng chàng kết tóc xe tơ những ngày.

ở ăn thì nết cũng hay,

Nói điều ràng buộc thì tay cũng già.

1535. Từ nghe vườn mới thêm hoa,

Miệng người đã lắm tin nhà thì khơng.

Lửa tâm càng dập càng nồng,

Trách người đen bạc ra lịng trăng hoa:

Ví bằng thú thật cùng ta,

1540. Cũng dung kẻ dưới mới là lượng trên.

Dại chi chẳng giữ lấy nền,

Tốt chi mà rước tiếng ghen vào mình?

Lại cịn bưng bít giấu quanh,

Làm chi những thói trẻ ranh nực cười!

1545. Tính rằng cách mặt khuất lời,

Giấu ta ta cũng liệu bài giấu cho!

Lo gì việc ấy mà lo,

Kiến trong miệng chén có bị đi đâu?

Làm cho nhìn chẳng được nhau,

1550. Làm cho đầy đọa cất đầu chẳng lên!

Làm cho trông thấy nhãn tiền,

Cho người thăm ván bán thuyền biết tay.

Nỗi lịng kín chẳng ai hay,

Ngồi tai để mặc gió bay mái ngoài.

1555. Tuần sau bỗng thấy hai người,

Mách tin ý cũng liệu bài tâng công.

Tiểu thư nổi giận đùng đùng:

Gớm tay thêu dệt ra lòng trêu ngươi!

Chồng tao nào phải như ai,

1560. Điều này hẳn miệng những người thị phi!

Vội vàng xuống lệnh ra uy,

Đứa thì vả miệng đứa thì bẻ răng.

Trong ngồi kín mít như bưng.

Nào ai cịn dám nói năng một lời!

1565. Buồng đào khuya sớm thảnh thơi,

Ra vào một mực nói cười như khơng.

Đêm ngày lịng những dặn lòng,

Sinh đà về đến lầu hồng xuống yên.

Lời tan hợp nỗi hàn huyên,

1570. Chữ tình càng mặn chữ duyên càng nồng.

Tẩy trần vui chén thong dong,

Nỗi lòng ai ở trong lòng mà ra.

Chàng về xem ý tứ nhà,

Sự mình cũng rắp lân la giãi bày.

1575. Mấy phen cười nói tỉnh say,

Tóc tơ bất động mảy may sự tình.

Nghĩ đà bưng kín miệng bình,

Nào ai có khảo mà mình đã xưng?

Những là e ấp dùng dằng,

1580. Rút dây sợ nữa động rừng lại thơi.

Có khi vui chuyện mua cười,

Rằng: Trong ngọc đá vàng thau,

Mười phần ta đã tin nhau cả mười.

1585. Khen cho những chuyện dông dài,

Bướm ong lại đặt những lời nọ kia.

Thiếp dù bụng chẳng hay suy,

Đã dơ bụng nghĩ lại bia miệng cười!

Thấy lời thủng thỉnh như chơi,

1590. Thuận lời chàng cũng nói xi đỡ địn.

Những là cười phấn cợt son,

Đèn khuya chung bóng trăng trịn sánh vai.

Thú q thuần hức bén mùi,

Giếng vàng đã rụng một vài lá ngô.

1595. Chạnh niềm nhớ cảnh giang hồ,

Một màu quan tái mấy mùa gió trăng.

Tình riêng chưa dám rỉ răng,

Tiểu thư trước đã liệu chừng nhủ qua:

Cách năm mây bạc xa xa,

1600. Lâm Tri cũng phải tính mà thần hơn.

Được lời như cởi tấc son,

Vó câu chẳng ruổi nước non quê người.

Long lanh đáy nước in trời,

Thành xây khói biếc non phơi bóng vàng.

1605. Roi câu vừa gióng dặm trường,

Xe hương nàng cũng thuận đường quy ninh.

Thưa nhà huyên hết mọi tình,

Nỗi chàng ở bạc nỗi mình chịu đen.

Nghĩ rằng: Ngứa ghẻ hờn ghen,

1610. Xấu chàng mà có ai khen chi mình!

Vậy nên ngảnh mặt làm thinh,

Mưu cao vốn đã rắp ranh những ngày.

Lâm Tri đường bộ tháng chầy,

Mà đường hải đạo sang ngay thì gần.

1615. Dọn thuyền lựa mặt gia nhân,

Hãy đem dây xích buộc chân nàng về.

Làm cho cho mệt cho mê,

Làm cho đau đớn ê chề cho coi!

Trước cho bõ ghét những người,

1620. Sau cho để một trò cười về sau.

Phu nhân khen chước rất mầu,

Chiều con mới dạy mặc dầu ra tay.

Sửa sang buồm gió lèo mây,

Khuyển ưng lại chọn một bầy cơn quang.

1625. Dặn dị hết các mọi đường,

Thuận phong một lá vượt sang bến Tề.

Nàng từ chiếc bóng song the,

Đường kia nỗi nọ như chia mối sầu.

Bóng đâu đã xế ngang đầu,

1630. Biết đâu ấm lạnh biết đâu ngọt bùi.

Tóc thề đã chấm ngang vai,

Nào lời non nước nào lời sắt son.

Sắn bìm chút phận cỏn con,

Khn dun biết có vng trịn cho chăng?

1635. Thân sao nhiều nỗi bất bằng,

Liều như cung Quảng ả Hằng nghĩ nao!

Đêm thu gió lọt song đào,

Nửa vành trăng khuyết ba sao giữa trời.

1640. Nỗi lòng khấn chửa cạn lời vân vân.

Dưới hoa dậy lũ ác nhân,

ầm ầm khốc quỷ kinh thần mọc ra.

Đầy sân gươm tuốt sáng lòa,

Thất kinh nàng chửa biết là làm sao.

1645. Thuốc mê đâu đã rưới vào,

Mơ màng như giấc chiêm bao biết gì.

Vực ngay lên ngựa tức thì,

Phịng đào viện sách bốn bề lửa dong.

Sẵn thây vơ chủ bên sơng,

1650. đem vào để đó lộn sịng ai hay?

Tơi địi phách lạc hồn bay,

Pha càn bụi cỏ gốc cây ẩn mình.

Thúc ơng nhà cũng gần quanh,

Chợt trông ngọn lửa thất kinh rụng rời.

1655. Tớ thầy chạy thẳng đến nơi,

Tơi bời tưới lửa tìm người lao xao.

Gió cao ngọn lửa càng cao,

Tơi địi tìm đủ nàng nào thấy đâu!

Hớt hơ hớt hải nhìn nhau,

1660. Giếng sâu bụi rậm trước sau tìm qng.

Chạy vào chốn cũ phịng hương,

Trong tro thấy một đống xương cháy tàn.

Tình ngay ai biết mưu gian,

Hẳn nàng thơi lại cịn bàn rằng ai!

1665. Thúc ông sùi sụt ngắn dài,

Nghĩ con vắng vẻ thương người nết na.

Di hài nhặt gói về nhà,

Nào là khâm liệm nào là tang trai.

Lễ thường đã đủ một hai,

1670. Lục trình chàng cũng đến nơi bấy giờ.

Bước vào chốn cũ lầu thơ,

Tro than một đống nắng mưa bốn tường.

Sang nhà cha tới trung đường,

Linh sàng bài vị thờ nàng ở trên.

1675. Hỡi ơi nói hết sự dun,

Tơ tình đứt ruột lửa phiền cháy gan!

Gieo mình vật vã khóc than:

Con người thế ấy thác oan thế này.

Chắc rằng mai trúc lại vầy,

1680. Ai hay vĩnh quyết là ngày đưa nhau!

Thương càng nghĩ nghĩ càng đau,

Dễ ai lấp thảm quạt sầu cho khy.

Gần miền nghe có một thầy,

Phi phù trí quỷ cao tay thơng huyền.

1685. Trên tam đảo dưới cửu tuyền,

Tìm đâu thì cũng biết tin rõ ràng.

Sắm sanh lễ vật rước sang,

Xin tìm cho thấy mặt nàng hỏi han.

Đạo nhân phục trước tĩnh đàn,

1690. Xuất thần giây phút chưa tàn nén hương.

Trở về minh bạch nói tường:

Mặt nàng chẳng thấy việc nàng đã tra.

Người này nặng kiếp oan gia,

Còn nhiều nợ lắm sao đà thoát cho!

1695. Mệnh cung đang mắc nạn to,

Hai bên giáp mặt chiền chiền,

Muốn nhìn mà chẳng dám nhìn lạ thay!

Điều đâu nói lạ dường này,

1700. Sự nàng đã thế lời thầy dám tin!

Chẳng qua đồng cốt quàng xiên,

Người đâu mà lại thấy trên cõi trần?

Tiếc hoa những ngậm ngùi xuân,

Thân này dễ lại mấy lần gặp tiên.Chú thích

1473. Mảng: Tiếng cổ có ý nói mải mê về một việc gì mà quên đi. ở đây là nghĩa này.

1474. ý nói hết mùa xuân và bắt đầu sang mùa hạ

1478. Chim én (mùa xuân) chim nhạn (mùa thu), đổi thay nhau, ý nói từ mùa nọ sang mùa kia. ở đây ý nói thời gian trôithấm thoắt gần được một năm.

1480. Tao khang: bã rượu cám. Người vự cùng ăn bã, ăn cám với nhau, tức là - người vợ cả lấy từ lúc còn hàn vi. VuaQuang Vũ nhà Hán muốn đem người chị gái mới gố là cơng chúa Hồ Dương gả cho Tống Hoằng, nhưng Hoằng đã cóvợ. Vua hỏi ý Hoằng, Hoằng thưa: Tao khang chi thê, bất hạ đường, nghĩa là người vợ lấy trong lúc ăn tấm, ăn cám,không thể để xuống dưới nhà, ý nói khơng thể khinh rẻ, phụ bạc. Vua biết ý vậy, liền thôi.

1485. Phi thường: khác với người thường, ý nói người sâu sắc, hiểm độc.1496. Hồi trang: Về quê.

1498. Ninh gia: Về thăm nhà.

1499. Quan hà: Quan cửa ải, hà là sông. Chén quan hà: Chén rượu tiễn biệt.1500. Xn đình: Có thể hiểu là nơi xum họp, vui vẻ.

Cao đình: Cổ thi: Cao đình tương biệt xứ, chỗ biệt nhau ở Cao đình.

1501. Sơng Tần: Sơng ở đất Tần Xun, mạn tỉnh Cam Túc. Theo Tản Đà thì sơng Tần là sơng Tần Hồi, thuộc tỉnhGiang Tồ, q Thúc Sinh (Vơ Tích).

1502. Dương quan: Tên một cửa ải ở biên giới tỉnh Thiểm Tây, mạn tây bắc Trung Quốc.

1507. Yến thắm trôn kim: Chưa thực rõ nghĩa. Đại ý câu này nói: Kiều cho rằng việc hai người lấy nhau là việc khơngthể dấu kín được.

1508. Bưng mắt bắt chim: Bưng mắt lại thì khơng thể nào bắt được chim. ý nói khơng thể nào che giấu nổi việc có vợlẽ.

1509. Đèo bịng: Có nghĩa là vương vít tình dun.

1510. Nói sịng: Tức nói thẳng, nói trắng ra, khơng quanh co giấu giếm.

1520. Phong: Một loại cây ở Trung Quốc, lá chia ra nhiều cành, gần giống lá cây thầu dầu ở bên ta, đến mùa thu thìsắc lá hoá đỏ.

Quan san: Quan ải, núi non, thường được dùng để chỉ sự xa xôi cách trở.

1521. Dặm hồng: Dặm đường đi giữa bụi hồng. Chinh là đi đường xa, an là yên ngựa. Người ta thường dùng hai chữchinh an để chỉ việc đi đường xa.

1528. Buồng trong: Chỉ vào người vợ. Cây này đại ý nói: Bây giờ hãy nói đến người vợ Thúc sinh làm chủ gia đình ởquê nhà.

1530. Lại bộ: Bộ lại, tức là quan trọng nhất trong sáu bộ của triều đình phong kiến.

1531. Duyên Đằng: Cổ thi: Thời lai phong tống Đằng vương các (Thời vận đến, gí đưa lại gác Đằng Vương). ý nói gặpcơ hội may mắn.

1534. Ràng buộc: Có nghĩa là thắt buộc, cho người khác vào khuôn, vào phép của mình.1535. Vườn mới thêm hoa: ý nói Thúc sinh có thêm vợ lẽ.

1538. Đen bạc: Cùng nghĩa như bạc bẽo, phụ bạc.

Trăng hoa: Do chữ hoa nguyệt mà ra, ý chỉ sự chơi bời trai gái.1541. Nền: Nền nếp của người trên, tư thế của mình là người bề trên.1551. Nhãn tiền: Trước mắt.

1552. Tục ngữ: Chưa thăm ván đã bán thuyền. ở đây chỉ Thúc sinh là người mới nới cũ.

1560. Thị phi: Có nghĩa là việc phải thì nói thành trái, việc trái thì nói thành phải, thêu dệt phải trái làm cho người nghemắc lầm.

1568. Lầu hồng: Do chữ hồng lâu, nhà ở bọn quyền quý, cũng dùng để chỉ chỗ ở của hạng phụ nữ giàu sang.

1571. Tẩy trần: Rửa bụi. Tục xưa, khi có người đi xa về thì đặt tiệc "tẩy trần", ý nói rửa sạch bụi bặm trong lúc điđường.

1578. Khảo: Tra khảo.

1580. Rút dây động rừng: Tục ngữ, ý nói rút một sợi dây làm rung chuyển đến cả một khu rừng. Câu này ý nói: Thúcsinh sợ nói lộ câu chuyện lấy Kiều ra sẽ gây nên sóng gió trong gia đình.

1583-1584: Đại ý nói ngọc hay đã, vàng hay thau đơi ta đều đã biết phân biệt rạch rịi, không thể nào lầm lẫn được.1593. Thuần: là một thứ rau, hức là một thứ cá. Trương Hàn đời nhà Tấn, đang lúc làm quan ở xa, thấy cơn gió thu,sực nhớ đến canh rau thuần và chả cá hức ở quê nhà, bèn bỏ quan mà về. Vì thế, người ta thường dùng hai chữ thuầnhức để chỉ thú vui chơi nơi quê nhà.

1594. Cổ thi: Ngô đồng nhất diệp lạc, thiên hạ cọng tri thu: (chỉ một lá ngô đồng rụng mà ai cũng biết là thu sang). Câunày đại ý nói: Thúc sinh ở quê nhà vừa bén mùi rau cá thì trời đã bắt đầu sang thu.

1596. Quan tái: cũng như quan ải, chỉ nơi núi non bờ cõi.

1606. Xe hương: Do chữ Hương xa, chỉ xe của phụ nữ.Quy ninh là về hỏi thăm sức khoẻ của cha mẹ.

1609. Thành ngữ: Ngứa ghẻ hờn ghen ý nói hai điều khó chịu nhất.1614. Hải đạo: Đường biển.

1621. Mầu: Mầu nhiệm: Mẹ Hoạn thư khen cái mưu ấy rất điệu rất hay.1623. Buồm: Lá buồm. Lèo: dây treo buồm.

1624. Khuyển: chó, Ưng: chim cắt, hai loài vật dùng để đi săn. ở đây dùng để đặt tên cho bọn tôi tớ trung thành của họHoạn.

Côn quang: Cũng như côn đồ, dùng để chỉ bọn vơ lại.

1626. Thuận phong: Thuận gió. Một lá: Một lá buồm, Kiều lúc ấy đang ở Lâm Tri, Lâm Tri nguyên là kinh đô nước Tềxưa, nên gọi là bến Tề.

1630. ấm lạnh: Do chữ Ơn sảnh (Đơng ơn hạ sảnh), ngọt bùi do chữ cam chỉ, ý nói làm con phải quạt nồng ấm lạnh vàphụng dưỡng những thức ngon lành cho cha mẹ.

1632. Lời non nước: Lời chỉ non thề biển. Lời sắt son: Lời trung thành vững chắc như sắt như son.1633. Sắn bìm: Do chữ cát đằng mà ra. Xem chú thích 902.

1636. Cung Quảng: Cung Quảng hàn trong mặt trăng, ả Hằng tức ả Hằng Nga trong cung. Hằng Nga là vợ Hậu Nghệ,trộm thuốc trường sinh của chồng rồi chạy lên ở một mình trên cung trăng; Câu này đại ý nói: Thơi thì liều sống mộtmình như Hằng Nga trong cung Quảng Hàn vậy.

1638. Ba sao: Do chữ Kinh Thi: Tam tinh tại thiên (ba sao ở trời). ở đây tác giả chỉ mượn câu ấy để nói đêm đó ngồisong gió thổi, giữa trời có trăng có sao v.v...

1642. Khốc quỷ kinh thần: Quỷ thần khóc, thần phải sợ, ý nói rất ghê sợ.1667. Di hài: Hài cốt sót lại.

1668. Khâm liệm: Lễ mặc quần áo mới và bọc vải lụa cho người chết trước khi bỏ vào áo quan. Tang trai: Lễ đưa mavà làm chay.

1670. Lục trình: Đi đường bộ.1673. Trung đường: Nhà chính giữa.1674. Linh sàng: Giường thờ.

Bài vị: Mảnh gỗ viết tên người chết để thờ.

1680. Vĩnh quyết: Cũng như vĩnh biệt, từ biệt hẳn, không bao giờ gặp nhau nữa.1684. Phi phù trí quỷ: đốt bùa mà gọi được quỷ đến.

1685. Tam đảo: Ba đảo tiên: Bồng lai, Phương Trượng, Doanh Châu. Người ta thường dùng để chỉ cõi thiêng liênghoặc cõi tiên.

Cửu tuyền: Chín suối, tức là âm phủ.

1689. Đạo nhân: cũng như đạo sĩ, chỉ ông thấy pháp.Tĩnh đàn: Đàn thờ thần thánh của bọn thầy pháp.

1690. Xuất thần: Linh hồn thầy pháp thốt ra ngồi thể xác để đi vào cõi thần linh.

1695. Mệnh cung: Cung là bản mệnh, một trong 12 cung của số Tử vi. Sách số có câu: Cung mệnh mà có sao Bộtchiếu vào thì người ấy mắc nạn. Câu này đại ý nói: Xem số Thuý Kiều thì đang mắc nạn to.

1697. Chiền chiền: Tiếng cổ, có nghĩa là rành rành, hoặc liền liền.

1701. Đồng cốt: Ông đồng, bà cốt, những người làm nghề câu đồng, câu bóng.

Kiều và Hoạn Thư (tiếp) (1705-2028)

1705.Nước trơi hoa rụng đã yên,Hay đâu địa ngục ở miền nhân gian.Khuyển ưng đã đắt mưu gian,

Vực nàng đưa xuống để an dưới thuyền.Buồm cao lèo thẳng cánh suyền,

1710.Đè chừng huyện Tích băng miền vượt sang.Dỡ đò lên trước sảnh đường,

Khuyển ưng hai đứa nộp nàng dâng cơng.Vực nàng tạm xuống mơn phịng,Hãy cịn thiêm thiếp giấc nồng chưa phai.

1715.Hồng lương chợt tỉnh hồn mai,Cửa nhà đâu mất lâu đài nào đây?Bàng hoàng giở tỉnh giở say,

Sảnh đường mảng tiếng đòi ngay lên hầu.A hoàn trên dưới giục mau,

1720.Hãi hùng nàng mới theo sau một người.Ngước trơng tịa rộng dãy dài,

Thiên Quan Trủng Tể có bài treo trên.Ban ngày sáp thắp hai bên,

Giữa giường thất bảo ngồi trên một bà.

1725.Gạn gùng ngọn hỏi ngành tra,Sự mình nàng phải cứ mà gửi thưa.Bất tình nổi trận mây mưa,

Mắng rằng: Những giống bơ thờ quên thân!Con này chẳng phải thiện nhân,

1730.Chẳng phường trốn chúa thì quân lộn chồng.Ra tuồng mèo mả gà đồng,

Ra tuồng lúng túng chẳng xong bề nào.Đã đem mình bán cửa tao,

Lại còn khủng khỉnh làm cao thế này.

1735.Nào là gia pháp nọ bay!Hãy cho ba chục biết tay một lần.A hoàn trên dưới dạ ran,

Dẫu rằng trăm miệng không phân lẽ nào.Trúc côn ra sức đập vào,

1740.Thịt nào chẳng nát gan nào chẳng kinh.Xót thay đào lý một cành,

Một phen mưa gió tan tành một phen.Hoa nơ truyền dạy đổi tên,

1745.Ra vào theo lũ thanh y,Dãi dầu tóc rối da chì quản bao.Quản gia có một mụ nào,

Thấy người thấy nết ra vào mà thương.Khi chè chén khi thuốc thang,

1750.Đem lời phương tiện mở đường hiếu sinh.Dạy rằng: May rủi đã đành,

Liểu bồ mình giữ lấy mình cho hay.Cũng là oan nghiệp chi đây,Sa cơ mới đến thế này chẳng dưng.

1755.ởđây tai vách mạch rừng,Thấy ai người cũ cũng đừng nhìn chi.Kẻo khi sấm sét bất kỳ,

Con ong cái kiến kêu gì được oan?Nàng càng giọt ngọc như chan,

1760.Nỗi lịng luống những bàng hồng niềm tây:Phong trần kiếp chịu đã đầy,

Lầm than lại có thứ này bằng hai.Phận sao bạc chẳng vừa thôi,

Khăng khăng buộc mãi lấy người hồng nhan.

1765.Đã đành túc trái tiền oan,Cũng liều ngọc nát hoa tàn mà chi.Những là nương náu qua thì,Tiểu thư phải buổi mới về ninh gia.Mẹ con trò chuyện lân la,

1770.Phu nhân mới gọi nàng ra dạy lời:Tiểu thư dưới trướng thiếu người,Cho về bên ấy theo đòi lầu trang.Lãnh lời nàng mới theo sang,Biết đâu địa ngục thiên đàng là đâu.

1775.Sớm khuya khăn mắt lược đầu,Phận con hầu giữ con hầu dám sai.Phải đêm êm ả chiều trời,

Trúc tơ hỏi đến nghề chơi mọi ngày.Lĩnh lời nàng mới lựa dây,

1780.Nỉ non thánh thót dễ say lịng người.Tiểu thư xem cũng thương tài,

Khuôn uy dường cũng bớt vài bốn phân.Cửa người đày đọa chút thân,

Sớm ngơ ngẩn bóng đêm năn nỉ lòng.

1785.Lâm Tri chút nghĩa đèo bồng,Nước bèo để chữ tương phùng kiếp sau.Bốn phương mây trắng một màu,Trông vời cố quốc biết đâu là nhà.Lần lần tháng trọn ngày qua,

1790.Nỗi gần nào biết đường xa thế này.Lâm Tri từ thuở uyên bay,

Buồng không thương kẻ tháng ngày chiếc thân.Mày ai trăng mới in ngần,

Phần thừa hương cũ bội phần xót xa.

1795.Sen tàn cúc lại nở hoa,

Sầu dài ngày ngắn đơng đà sang xn.Tìm đâu cho thấy cố nhân?

Lấy câu vận mệnh khuây dần nhớ thương.Chạnh niềm nhớ cảnh gia hương,

1800.Nhớ q chàng lại tìm đường thăm q.Tiểu thư đón cửa giãi giề,

Hàn huyên vừa cạn mọi bề gần xa.Nhà hương cao cuốn bức là,

Buồng trong truyền gọi nàng ra lạy mừng.

1805.Bước ra một bước một dừng,Trông xa nàng đã tỏ chừng nẻo xa:Phải chăng nắng quáng đèn lòa,Rõ ràng ngồi đó chẳng là Thúc Sinh?Bây giờ tình mới rõ tình,

1810.Thơi thơi đã mắc vào vành chẳng sai.Chước đâu có chước lạ đời?

Người đâu mà lại có người tinh ma?Rõ ràng thật lứa đôi ta,

Làm ra con ở chúa nhà đơi nơi.

1815.Bề ngồi thơn thớt nói cười,

Ăn làm sao nói làm sao bây giờ?Càng trơng mặt càng ngẩn ngơ,

1820.Ruột tằm đòi đoạn như tơ rối bời.Sợ uy dám chẳng vâng lời,

Cúi đầu nép xuống sân mai một chiều.Sinh đà phách lạc hồn siêu:

Thương ơi chẳng phải nàng Kiều ở đây?

1825.Nhân làm sao đến thế này?
Thôi thôi ta đã mắc tay ai rồi!Sợ quen dám hở ra lời,

Không ngăn giọt ngọc sụt sùi nhỏ sa.Tiểu thư trông mặt hỏi tra:

1830.Mới về có việc chi mà động dong?Sinh rằng hiếu phục vừa xong,

Suy lòng trắc dĩ đau lòng chung thiên.Khen rằng: Hiếu tử đã nên!

Tẩy trần mượn chén giải phiền đêm thu.

1835.Vợ chồng chén tạc chén thù,Bắt nàng đứng chực trì hồ hai nơi.Bắt khoan bắt nhặt đến lời,Bắt quì tận mặt bắt mời tận tay.Sinh càng như dại như ngây,

1840.Giọt dài giọt ngắn chén đầy chén vơi.Ngảnh đi chợt nói chợt cười,

Cáo say chàng đã giạm bài lảng ra.Tiểu thư vội thét: Con Hoa!

Khuyên chàng chẳng cạn thì ta có địn.

1845.Sinh càng nát ruột tan hồn,Chén mời phải ngậm bồ hịn ráo ngay.Tiểu thư cười nói tỉnh say,

Chưa xong cuộc rượu lại bày trị chơi.Rằng: Hoa nơ đủ mọi tài,

1850.Bản đàn thử dạo một bài chàng nghe.Nàng đà tán hốn tê mê,

Vâng lời ra trước bình the vặn đàn.Bốn dây như khóc như than,

Khiến người trên tiệc cũng tan nát lịng.

1855.Cùng chung một tiếng tơ đồng,Người ngồi cười nụ người trong khóc thầm.Giọt châu lã chã khơn cầm,

Cúi đầu chàng những gạt thầm giọt Tương.Tiểu thư lại thét lấy nàng:

1860.Cuộc vui gảy khúc đoạn trường ấy chi\?Sao chẳng biết ý tứ gì?

Cho chàng buồn bã tội thì tại ngươi.Sinh càng thảm thiết bồi hồi,

Vội vàng gượng nói gượng cười cho qua.

1865.Giọt rồng canh đã điểm ba,Tiểu thư nhìn mặt dường đà can tâm.Lòng riêng khấp khởi mừng thầm:Vui này đã bõ đau ngầm xưa nay.Sinh thì gan héo ruột đầy,

1870.Nỗi lòng càng nghĩ càng cay đắng lòng.Người vào chung gối loan phịng,

Nàng ra tựa bóng đèn chong canh dài:Bây giờ mới rõ tăm hơi,

Máu ghen đâu có lạ đời nhà ghen!

1875.Chước đâu rẽ thúy chia uyên,Ai ra đường nấy ai nhìn được ai.Bây giờ một vực một trời,

Hết điều khinh trọng hết lời thị phi.Nhẹ như bấc nặng như chì,

1880.Gỡ cho ra nữa cịn gì là dun?Lỡ làng chút phận thuyền quyên,Bể sâu sóng cả có tuyền được vay?Một mình âm ỉ đêm chày,

Đĩa dầu vơi nước mắt đầy năm canh.

1885.Sớm trưa hầu hạ đài doanh,Tiểu thư chạm mặt đè tình hỏi tra.Lựa lời nàng mới thưa qua:Phải khi mình lại xót xa nỗi mình.Tiểu thư hỏi lại Thúc Sinh:

Sinh đà rát ruột như bào,

Nói ra chẳng tiện trông vào chẳng đang!Những e lại lụy đến nàng,

Đánh liều mới sẽ lựa đường hỏi tra.

1895.Cúi đầu quỳ trước sân hoa,Thân cung nàng mới dâng qua một tờ.Diện tiền trình với Tiểu thư,

Thoạt xem dường có ngẩn ngơ chút tình.Liền tay trao lại Thúc Sinh,

1900.Rằng: Tài nên trọng mà tình nên thương!Ví chăng có số giàu sang,

Giá này dẫu đúc nhà vàng cũng nên!Bể trần chìm nổi thuyền quyên,Hữu tài thương nỗi vô duyên lạ đời!

1905.Sinh rằng: Thật có như lời,Hồng nhan bạc mệnh một người nào vay!Nghìn xưa âu cũng thế này,

Từ bi âu liệu bớt tay mới vừa.Tiểu thư rằng:ýtrong tờ,

1910.Rắp đem mệnh bạc xin nhờ cửa Khơng.Thơi thì thơi cũng chiều lịng,

Cũng cho khỏi lụy trong vịng bước ra.Sẵn Quan âm các vườn ta,

Có cây trăm thước, có hoa bốn mùa.

1915.Có cổ thụ, có sơn hồ,Cho nàng ra đó giữ chùa chép kinh.Tàng tàng trời mới bình minh,

Hương hoa, ngũ cúng, sắm sanh lễ thường.Đưa nàng đến trước Phật đường,

1920.Tam qui, ngũ giới, cho nàng xuất gia.áo xanh đổi lấy cà sa,

Pháp danh lại đổi tên ra Trạc Tuyền.Sớm khuya sắm đủ dầu đèn,

Xuân, Thu, cắt sẵn hai tên hương trà.

1925.Nàng từ lánh gót vườn hoa,Dường gần rừng tía, dường xa bụi hồng.Nhân duyên đâu lại cịn mong,

Khỏi điều thẹn phấn, tủi hồng thì thôi.Phật tiền thảm lấp sầu vùi,

1930.Ngày pho thủ tự, đêm nồi tâm hương.Cho hay giọt nước cành dương,

Lửa lòng tưới tắt mọi đường trần duyên.Nâu sồng từ trở màu thiền,

Sân thu trăng đã vài phen đứng đầu,

1935.Cửa thiền, then nhặt, lưới mau,Nói lời trước mặt, rời châu vắng người.Gác kinh viện sách đôi nơi,

Trong gang tấc lại gấp mười quan san.Những là ngậm thở nuốt than,

1940.Tiểu thư phải buổi vấn an về nhà.Thừa cơ, sinh mới lẻn ra,

Xăm xăm đến mé vườn hoa với nàng.Sụt sùi giở nỗi đoạn tràng,

Giọt châu tầm tã đẫm tràng áo xanh:

1945.Đã cam chịu bạc với tình,Chúa xuân để tội một mình cho hoa!Thấp cơ thua trí đàn bà,

Trơng vào đau ruột nói ra ngại lời.Vì ta cho lụy đến người,

1950.Cát lầm ngọc trắng, thiệt đời xuân xanh!Quản chi lên thác xuống ghềnh,

Cũng toan sống thác với tình cho xong.Tơng đường chút chửa cam lịng,Nghiến răng bẻ một chữ đồng làm hai.

1955.Thẹn mình đá nát vàng phai,Trăm thân dễ chuộc một lời được sao?Nàng rằng: Chiếc bách sóng đào,Nổi chìm cũng mặc lúc nào rủi may!Chút thân quằn quại vũng lầy,

1960.Sống thừa còn tưởng đến rày nữa sao?Cũng liều một giọt mưa rào,

Chẳng trăm năm cũng một ngày duyên ta.

1965.Liệu bài mở cửa cho ra,ấy là tình nặng ấy là ân sâu!Sinh rằng: Riêng tưởng bấy lâu,

Lòng người nham hiểm biết đâu mà lường.Nữa khi giơng tố phũ phàng,

1970.Thiệt riêng đó cũng lại càng cực đây.Liệu mà xa chạy cao bay,

ái ân ta có ngần này mà thơi!Bâu giờ kẻ ngược người xuôi,Biết bao giờ lại nối lời nước non?

1975.Dẫu rằng sông cạn đá mòn,Con tằm đến thác cũng còn vướng tơ!Cùng nhau kể lể sau xưa,

Nói rồi lại nói, lời chưa hết lời.Mặt trơng tay chẳng nỡ rời,

1980.Hoa tì đã động tiếng người nẻo xa.Nhận ngừng, nuốt tủi, lảng ra,

Tiểu thư đâu đã rẽ hoa bước vào.Cười cười, nói nói ngọt ngào,Hỏi: Chàng mới ở chốn nào lại chơi?

1985.Dối quanh Sinh mới liệu lời:Tìm hoa quá bước, xem người viết kinh.Khen rằng: Bút pháp đã tinh,

So vào với thiếp Lan đình nào thua!Tiếc thay lưu lạc giang hồ,

1990.Nghìn vàng, thật cũng nên mua lấy tài!Thiền trà cạn chén hồng mai,

Thong dong nối gót thư trai cùng về.Nàng càng e lệ ủ ê,

Rỉ tai, hỏi lại hoa tì trước sau.

1995.Hoa rằng: Bà đã đến lâu,Rón chân đứng nép độ đâu nữa giờ.Rành rành kẽ tóc chân tơ,

Mấy lời nghe hết đã dư tỏ tường.Bao nhiêu đoạn khổ, tình thương,

2000.Nỗi ơng vật vã, nỗi nàng thở than.Ngăn tôi đứng lại một bên,

Chán tai rồi mới bước lên trên lầu.Nghe thôi kinh hãi xiết đâu:Đàn bà thế ấy thấy âu một người!

2005.ấy mới gan ấy mới tài,Nghĩ càng thêm nỗi sởn gai rụng rời!Người đâu sâu sắc nước đời,Mà chàng Thúc phải ra người bó tay!Thực tang bắt được dường này,

2010.Máu ghen ai cũng chau mày nghiến răng.Thế mà im chẳng đãi đằng,

Chào mời vui vẻ nói năng dịu dàng!Giận dầu ra dạ thế thường,

Cười dầu mới thực khôn lường hiểm sâu!

2015.Thân ta ta phải lo âu,
Miệng hùm nọc rắn ở đâu chốn này!Ví chăng chắp cánh cao bay,Rào cây lâu cũng có ngày bẻ hoa!Phận bèo bao quản nước sa,

2020.Lênh đênh đâu nữa cũng là lênh đênh.Chỉn e q khách một mình,

Tay khơng chưa dễ tìm vành ấm no!Nghĩ đi nghĩ lại quanh co,

Phật tiền sẵn có mọi đồ kim ngân.

2025.Bên mình giắt để hộ thân,Lần nghe canh đã một phần trống ba.Cất mình qua ngọn tường hoa,Lần đường theo bóng trăng tà về tây.

Chú thích

1715. Hồng Lương: Kê vàng. Xưa Lư sinh đời Đường đi thi gặp ông già họ Lã cho mượn cái gối nằm ngủ. Chàng mơthấy mình thi đỗ, làm quan vinh hoa phú quý hơn 20 năm. Lúc tỉnh giấc thì nồi kê của nhà hàng nấu chưa chín. Ngườisau bèn dùng hai chữ hồng lương để chỉ giấc mơ.

Hồn mai: Xưa có người gặp cô gái trong rừng, cùng uống rượu, sáng dậy thấy mình nằm dưới gốc cây mai. Đây chỉ cóý nói là giấc mơ màng.

1719. ả hoàn: các đầy tớ gái trẻ tuổi.

1722. Thiên quang trủng tể: Thiên quang là loại quan đứng đầu sáu lại quan do nhà Chu đặt ra.Trủng tể tức là chức tể
tướng.

1724. Thất bảo: Bảy sản vật quý như vàng, bực, lưu ly, xà cừ, mã não, san hô, trân châu. ở đây chỉ cái giường cókhảm các vật quý.

1731. Mèo mả gà đồng: Mèo hoang sống ở mồ mả; gà hoang sống ở ngoài đồng, người ta thường dùng để ví với hạngngười lơng bơng, giang hồ.

1735. Gia pháp: Phép tắc trong nhà để trừng phạt gia nhân và tôi tớ.1739. Trúc côn: Gậy tre.

1741. Đào lý: Cây đào, cây lý, thường dùng để chỉ phụ nữ.

1744. Phiên thị tỳ: Thị tỳ ở nhà quyền quý rất nhiều, chia ra từng ban và từng phiên mà hầu hạ, nên gọi là phiên thị tỳ.1745. Thanh ly: áo xanh. Đầy tớ gái các nhà giàu sang đời xưa đều mặc áo xanh, nên gọi là thanh y.

1747. Quản gia: Trong gia đình quan lại phong kiến đời xưa thường dùng những người đàn bà đứng tuổi trông coi việcnhà và cai quản số hầu gái, gọi là quản gia.

1750. Phương tiện: ở đây có nghĩa là đối đãi, xử trí mọi việc.Hiếu sinh: Q trọng sinh mệnh, ý nói tránh cho người ta con đường khổ sở chết chóc.

1752. Liễu và bồ là hai giống cây mềm yếu thường được dùng để chỉ phụ nữ.

1753. Oan nghiệp: Tiền oan, nghiệp chướng, có ý nói có oan thù và tội lỗi từ thời trước để lại.1755. Tai vách mạch rừng: Do câu thành ngữ: Rừng có mạch vách có tai.

1761. Phong trần: Nghĩa đen là gió bụi, thường được dùng để chỉ sự khổ sở mà người đời phải chịu.1765. Túc trái tiền oan: Nợ nần, oán thù từ kiếp trước để lại.

1774. Địa ngục, thiên đường: Theo giáo lý đạo Phật thì những người độc ác sau khi chết phải xuống địa ngục để chịutội, cịn hồn những người lương thiện thì được lên thiên đường. ở đây ý nói nơi khổ ải và nơi sung sướng.

1778. Trúc tơ: Do chữ ty trúc: ty là tơ để làm dây đàn, trúc là tre để làm ống sáo. Hai chữ này thường được dùng đểchỉ các thứ âm nhạc nói chung.

1786. Tương phùng: Gặp nhau. Câu này ý nói: Thuý Kiều nghĩ rằng tình nghĩa giữa mình với Thúc Sinh muốn nối lạithì hoạ chăng chỉ ở kiếp khác.

1788. Cố quốc: Nguyên nghĩa là nước cũ, sau cũng dùng như chữ cố hương (quê cũ).

1791. Uyên: do chữ uyên ương, giống chim ở với nhau từng đôi, nên người ta thường dùng để chỉ vợ chồng. Uyênbay: ý nói Thuý Kiều khơng cịn nữa (con chim un đã bay mất).

1793. Trăng mới: Trăng đầu tháng. Câu nói đại ý nói: Thúc sinh trông thấy mặt trăng lưỡi liềm đầu tháng giống nhưlông mày người gái đẹp mà tưởng nhớ đến Kiều.

1794. Câu này đại ý nói: Th Kiều khơng cịn nữa. Thúc sinh trơng thấy phấn hương của nàng cịn sót lại mà thươngtâm.

1797. Cố nhận: Người quen biết cũ. ở đây chỉ Thuý Kiều.

1799. Gia hương: Nhà và làng, tức quê nhà. ở đây chỉ quê hương của Thúc sinh ở huyện Vơ Tích.1803. Nhà hương: Do chữ Hương khuê.

1816. Thành ngữ: Giết người không dao. ở đây chỉ mưu mẹo nham hiểm.

1823. Phách lạc hồn xiêu: Do chữ hồn phi phách tán, ý nói sợ hãi một cách ghê gớm.1830. Động dong: Biến đổi sắc mặt, ý nói động lòng.

1831. Hiếu phục: Tang trở cha mẹ. ở đây chỉ thúc sinh vừa hết tang mẹ.

1832. Trắc dĩ: Kinh thi có câu Trắc bỉ Dĩ hề, chiêm vọng mâu hề (lên núi Dĩ trơng ngóng mẹ). Người sau bèn dùng haichữ Trắc Dĩ để nói thương nhớ mẹ.

Chung thiên: Suốt đời, ý nói khơng bao giờ qn.1833. Hiếu tử: Người con có hiếu với cha mẹ.1834. Giải phiền: Làm cho khuây khoả sự phiền não.1835. Thù: Chén rượu do chủ nhà rót mời khách.

Tạc: Chén rượu do khách rót cho người chủ để đáp lại. ở đây nói vợ chồng Thúc sinh uống rượu và mời mọc nhau.1836. Trì hồ: Bưng bầu rượu. ý nói bắt Kiều đứng hầu một bên để rót rượu cho hai vợ chồng Thúc sinh uống.

1846. Bồ hịn để ám chỉ người có việc buồn khổ mà khơng nói ra được. ở đây ý nói: chén rượu Kiều đưa mời chàngthấy đắng như bồ hịn, nhưng vì sợ Kiều bị liên luỵ phải uống hết ngay.

1856. Người ngoài là người ngoài cuộc, thi Hoạn thư: người trong là người trong cuộc chỉ Thúc sinh và Kiều.1865. Giọt rồng: có nghĩa là thời giờ, thời khắc.

1866. Cam tậm: Thoả lòng, hả dạ.

1871. Loan phòng: Phòng nằm của đôi vợ chồng;

1875. Thuý: Chim chả. Uyên: Chim uyên ương. ở đây chỉ việc Hoạn Thư dùng mưu chia rẽ đôi lứa Thúc sinh và ThuýKiều.

1896. Thân cung: Cung khai, khai trình.1897. Diện tiền: Trước mặt.

1910. Cửa khơng: Do chữ khơng mơn. Vì đạo Phật cho mọi vật trên thế gian đều là "không" nên người ta gọi đạo Phật
là "Không môn".

1913. Quan âm các: Cái chùa thờ Phật Quan thế âm Bồ tát. Đây là chùa riêng của nhà Hoạn Thư.1915. Cổ thụ: Cây lâu năm.

Sơn hồ: Núi giả và hồ đào ra để làm cảnh.1917. Tàng tàng: Tang tảng sáng.

1918. Ngũ cúng: Năm vật cúng Phật, tức hương, hoa, đăng, trà, quả.

1920. Tam quy: Ba lễ "qui y" tức quy y phật, quy y pháp, quy y tăng, nghĩa là đem cả tâm và thânmà theo đạo Phật.Ngũ giới: Năm điều răn, tức là răn sát sinh, răn ăn rộm, răn tà dâm, răn nói càn, răn uống rượu.

Xuất gia: Ra khỏi nhà tức đi tu.

1921. áo xanh: Thanh y, áo các hầu gái mặc.Cà sa: áo nhà sư mặc.

1922. Pháp danh: Tên đặt theo tập tục tôn giáo. Trạc Tuyền là pháp danh do Hoạn thư đặt cho Kiều.

1924. Xuân, thu: Tên hai người đầy tớ gái do Hoạn thư sai đến Quan âm các ở với Kiều để giúp việc hương đèn.1926. Rừng tía: Do chữ tư trúc lâm, chỗ ở của Phật Quan âm Bồ tát.

Bụi hồng: Do chữ hồng trần, tức cõi trần tục, cõi đời.

1927. Nhân duyên: Duyên vợ chồng. ở đây chỉ duyên phận giữa Kiều và Thúc sinh.1930. Thủ tự: Chữ viết tay.

Tâm hương: Hương lòng. Nén hương dân lên do tấm lịng thành kính.

1931. Giọt nước cành dương: Do chữ dương chi thuỷ. Theo sách Phật thì Phật Quan âm có cành dương liễu và bìnhnước cam lộ, khi muốn cứu ai thì lấy cành dương liễu dúng nước trong bình mà rảy vào người ấy. ở đây giọt nướccành dương dùng để chỉ phép màu nhiệm của Phật.

1932. Lửa lòng: do chữ tâm hoả, chỉ mọi thứ dục vòng do lòng người sinh ra.Trần duyên: Duyên nợ ở cõi trần.

1937. Gác kinh: Cái gác viết kinh, chỉ chỗ ở của Kiều.

Viện sách: Tức thư viện, phòng đọc sách, chỉ chỗ ở của Thúc sinh.1940. Vấn an: Hỏi thăm sức khoẻ.

1950. Cát lầm ngọc trắng: ý nói Kiều như "ngọc trắng" mà bị cát vùi dập.

1953. Tông đường: Nhà tổ tông. ở đây dùng với nghĩa: "nối dõi tông đường". ý nói Thúc sinh nghĩ mình chưa có contrai để nối dõi tơng đường.

1957. Dơng tố: Cơn mưa to gió lớn. ở đây chỉ sự giận giữ ghê gớm của Hoạn thư.1987. Bút pháp: Phép viết chữ.

1988. Thiếp Lan - đình: Do chữ Lan-đình thiếp là bản bút tích rất tốt của nhà văn Vương Hy Chi, đời Tần.1991. Thiền trà: Nước trà của nhà chùa.

Hông mai: Gỗ cây mai già dùng để nấu làm nước uống, sắc nước đỏ hồng, nên gọi là hồng mai.1992. Thư trai: Nhà đọc sách, cũng như thư viện.

2008. Bó tay: Chữ hán là thúc thủ. Đặt hai chữ "bó tay" sau chữ "Thúc" là một cách chơi chữ của tác giả.2011. Đãi đằng: ở đây lại có nghĩa là nói năng, làm ầm ĩ lên.

2014. Cổ nhân có câu: Nộ giả thường tình, tiếu giả bất khả t rắc, nghĩa là: Giận dữ là thói thường, cười thì khơng thể
lường được. Câu này dùng ý ấy.

2018. Câu này ý nói: Bị giam giữ ở đây lâu, thế nào cũng có ngày mình bị hành hạ điêu đứng hơn, hoặc bị trừ khử.2020. Câu này ý nói: Th Kiều nghĩ thân phận của mình như cánh bèo trên mặt nước, ở đâu thì cũng là lênh đênh cả,khơng cịn quản gì.