Nứt kẽ hậu môn là tình trạng phổ biến xảy ra ở mọi lứa tuổi. Vết nứt xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, gây đau đớn và khó chịu cho người bệnh, thậm chí có khả năng tái phát nhiều lần. Do đó, để hạn chế tối đa biến chứng nghiêm trọng, việc theo dõi, phát hiện sớm nhằm điều trị kịp thời là thực sự cần thiết.
Nứt kẽ hậu môn là gì?
Nứt kẽ hậu môn là tình trạng vị trí này xuất hiện một vết rách trên lớp niêm mạc, làm lộ cơ xung quanh dẫn đến co thắt, về lâu dài kéo các mép vết nứt ra rộng hơn. Tổn thương thường xuất hiện khi người bệnh bị táo bón, đi đại tiện kèm phân cứng, kích thước lớn, gây đau và chảy máu.
Bệnh nứt kẽ hậu môn có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi trong đó phổ biến nhất là trẻ nhỏ. Hầu hết các vết rách đều có xu hướng thuyên giảm khi áp dụng các phương pháp điều trị đơn giản. Tuy nhiên, một số trường hợp nghiêm trọng có thể phải dùng thuốc hoặc thậm chí là phẫu thuật. Tùy vào mức độ cơn đau cũng như thời gian kéo dài, bệnh được chia thành hai nhóm như sau:
- * Nứt hậu môn cấp tính: Vết nứt nông, có kích thước nhỏ, dấu hiệu viêm nề nhẹ, các triệu chứng không kéo dài quá 6 tuần. Khi bị nứt hậu môn cấp tính, người bệnh có cảm giác đau rát, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Nếu bệnh ở giai đoạn này không được điều trị dứt điểm sẽ rất dễ chuyển sang mạn tính.
- * Nứt hậu môn mạn tính: Tình trạng này xảy ra khi vết nứt xuất hiện và kéo dài hơn 6 tuần, kích thước rộng và sâu hơn. Các cơn đau thắt khó chịu tái đi tái lại nhiều lần khiến người bệnh cảm thấy rất mệt mỏi.
Nguyên nhân gây nứt hậu môn là gì?
Vết nứt thường xuất hiện do chấn thương ở ống hậu môn, xuất phát từ các nhóm nguyên nhân như:
- Táo bón mãn tính.[1]
- Phân có kích thước lớn, cứng và khô, khiến đại tiện gặp khó khăn.
- Tiêu chảy kéo dài.
- Quan hệ tình dục qua đường hậu môn dẫn đến căng da hậu môn.
- Đưa vật lạ vào hậu môn.
Các nguyên nhân khác ngoài chấn thương bao gồm:
- Cơ thắt hậu môn ở trong trạng thái co cứng hoặc quá căng hoặc co cứng.
- Sẹo xuất hiện ở vùng hậu môn trực tràng [thường gặp sau điều trị trĩ].
- Các vấn đề bệnh lý tiềm ẩn: bệnh Crohn, viêm loét đại tràng, ung thư hậu môn, bệnh bạch cầu, bệnh truyền nhiễm [chẳng hạn như bệnh lao], các bệnh lây truyền qua đường tình dục [giang mai, lậu, Chlamydia, HIV…].
- Giảm lưu lượng máu đến vùng hậu môn trực tràng.
- Sinh con.
Các yếu tố nguy cơ:
- Tuổi tác: Nứt kẽ hậu môn có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất là trẻ nhỏ và người trưởng thành trong giai đoạn từ 20 – 40 tuổi.[2]
- Táo bón: Đi đại tiện phân khô cứng kéo dài sẽ làm tăng nguy cơ gây rách hậu môn.
- Phụ nữ sau khi sinh.
- Người mắc bệnh Crohn: Bệnh Crohn gây ra tình trạng viêm đường ruột mạn tính, làm cho niêm mạc của ống hậu môn dễ bị rách.
- Quan hệ tình dục qua đường hậu môn.
Triệu chứng nứt kẽ hậu môn
Nứt kẽ hậu môn có thể dễ dàng phát hiện thông qua một số triệu chứng rõ rệt như sau:
- Vùng da xung quanh hậu môn xuất hiện vết rách có thể dễ dàng nhìn thấy.
- Vùng hậu môn bị đau nhói khi đi đại tiện, cơn đau có thể kéo dài vài phút đến cả ngày.
- Cục phân đầu tiên luôn cứng.
- Xuất hiện máu trong phân sau khi đi đại tiện, máu có thể dính trên giấy vệ sinh, nhỏ giọt hoặc ướt bồn cầu.
- Hậu môn có dấu hiệu ngứa và nóng rát.[1]
- Xuất hiện khối u nhỏ gần vết rách hậu môn.
Phương pháp chẩn đoán nứt kẽ hậu môn
1. Khám lâm sàng
Đối với nứt kẽ hậu môn, ban đầu, bác sĩ sẽ tiến hành hỏi về tiền sử bệnh, khám sức khỏe và kiểm tra khu vực này. Thông thường, với tình trạng cấp tính, vết rách sẽ còn mới, ngược lại, trong trường hợp mạn tính, vết nứt sẽ sâu hơn, có thể đi kèm các khối u thịt bên trong hoặc bên ngoài.
Ngoài ra, vị trí nứt cũng cho thấy một phần nguyên nhân. Nếu vết rách ở một bên lỗ hậu môn, khả năng cao đây là dấu hiệu của một chứng rối loạn chức năng, chẳng hạn như bệnh Crohn.
2. Xét nghiệm
Để có kết quả chính xác nhất về tình trạng nứt kẽ hậu môn, bác sĩ có thể sẽ yêu cầu tiến hành một số phương pháp chẩn đoán sau:
- * Nội soi hậu môn: Một thiết bị hình ống sẽ được đưa vào hậu môn để giúp bác sĩ nhìn thấy rõ hơn bên trong hậu môn và trực tràng.
- * Nội soi đại tràng sigma bằng ống dẻo: Bác sĩ sẽ đưa một ống dẻo vào phần dưới cùng của ruột kết để tiến hành chẩn đoán. Xét nghiệm này chỉ thực hiện cho đối tượng dưới 50 tuổi và không có nguy cơ mắc các bệnh đường ruột hoặc ung thư ruột kết.
- * Nội soi đại tràng: Bác sĩ sẽ đưa một ống mềm vào trực tràng để kiểm tra toàn bộ ruột kết. Xét nghiệm này có thể được thực hiện ngay cả với những đối tượng trên 50 tuổi, có nguy cơ mắc ung thư ruột kết hoặc xuất hiện dấu hiệu của một số bệnh lý khác kèm triệu chứng đau bụng, tiêu chảy…
Biến chứng nứt kẽ hậu môn
Nứt kẽ hậu môn cũng có nguy cơ dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện, chẩn đoán và điều trị kịp thời. Cụ thể bao gồm:
- Không thể chữa lành: Vết nứt hậu môn nếu không được chữa lành trong vòng 6 – 8 tuần trở lại có thể tiến triển thành mãn tính, đòi hỏi quá trình điều trị phức tạp.
- Tái phát: Nứt kẽ hậu môn có nguy cơ tái phát cao, nếu từng có tiền sử trước đó, người bệnh rất dễ gặp phải vết nứt mới.
- Vết rách kéo dài đến các cơ xung quanh: Vết nứt trên hậu môn có thể mở rộng đến cơ vòng bên trong khiến quá trình chữa lành càng thêm khó khăn.
Điều trị bệnh nứt kẽ hậu môn
Mục tiêu điều trị nứt kẻ hậu môn là làm giảm áp lực lên ống hậu môn bằng cách làm mềm phân, hạn chế triệu chứng khó chịu và chảy máu. Trong đó, hai phương pháp chính được thực hiện phổ biến bao gồm:
1. Dùng thuốc điều trị nứt kẽ hậu môn
Thuốc điều trị nứt kẻ hậu môn thường gồm thuốc làm mềm phân, thuốc làm lành vết nứt và thuốc làm giảm trương lực cơ thắt. Một số loại thường được bác sĩ chỉ định như sau:
- * Nitroglycerin [Rectiv]: Đây là thuốc bôi bên ngoài, có tác dụng làm tăng lưu lượng máu đến vết nứt để thư giãn cơ vòng hậu môn và đẩy nhanh quá trình chữa lành. Nitroglycerin thường là lựa chọn ưu tiên sau khi các phương pháp bảo tồn khác không mang lại hiệu quả. Tác dụng phụ thường gặp chủ yếu là nhức đầu, hoặc một số triệu chứng nghiêm trọng hơn.
- * Các loại kem gây tê tại chỗ [chẳng hạn như Lidocaine Hydrochloride [Xylocaine] ] có tác dụng giảm đau hiệu quả.
- * Nifedipine dạng uống [Procardia] hoặc Diltiazem [Cardizem]: Những loại thuốc này giúp thư giãn cơ vòng hậu môn, có thể dùng thông qua hình thức uống hoặc bôi bên ngoài. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ nên áp dụng khi Nitroglycerin không hiệu quả hoặc gây ra một số tác dụng phụ đáng kể.
- * Tiêm Botulinum toxin loại A [Botox]: Phương pháp này sẽ làm tê liệt cơ thắt hậu môn để giảm đau.
2. Phẫu thuật
Nếu tình trạng nứt hậu môn đã tiến triển đến mức độ mãn tính, các phương pháp điều trị nội khoa hoàn toàn không mang lại hiệu quả, triệu chứng càng thêm nghiêm trọng, bác sĩ sẽ đề nghị phẫu thuật thuật cắt cơ vòng bên trong [LIS]. Đây là thủ thuật cắt một phần nhỏ cơ thắt hậu môn để giảm triệu chứng đau nhức và co thắt, thúc đầy quá trình phục hồi vết thương.[3]
Phẫu thuật cắt bên cơ thắt trong là tiêu chuẩn vàng trong điều trị các trường hợp nứt hậu môn đã điều trị nội khoa thất bại. Các nghiên cứu cũng xác định rằng, đối với vết nứt mãn tính, phẫu thuật luôn mang lại hiệu quả cao nhất. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có nguy cơ gây ra chứng tiểu không kiểm soát.
Làm gì để phòng tránh nứt hậu môn
Để tránh tình trạng nứt hậu môn gây đau nhức khó chịu, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, việc chủ động phòng ngừa ngay từ ban đầu là rất cần thiết. Một số giải pháp hữu ích có thể thực hiện gồm:
1. Bổ sung chất xơ
Khi bị táo bón, đại tiện sẽ gặp khó khăn do phân khô, cứng, kích thước lớn, từ đó gây nên vết nứt hậu môn. Vì vậy, việc bổ sung đầy đủ chất xơ trong chế độ ăn uống hàng ngày [20 – 35g/ngày] là thực sự cần thiết. Một số nguồn thực phẩm giàu thành phần này gồm:
- Lúa mì, yến mạch nguyên cám.
- Ngũ cốc nguyên hạt: gạo lứt, ngô…
- Đậu Hà Lan.
- Hạt và quả hạch.
- Trái cây có múi.
2. Uống đủ nước
Uống đủ nước mỗi ngày cũng là cách để ngăn ngừa táo bón, hạn chế tối đa việc hình thành vết nứt hậu môn. Đặc biệt, lượng nước cần bổ sung nhiều hơn sau khi hoạt động thể chất hoặc vào thời tiết ấm. Tuy nhiên, không phải tất cả các loại đồ uống đều tốt. Chẳng hạn như uống nhiều rượu và Caffeine sẽ làm tăng khả năng mất nước, không tốt cho sức khỏe.
3. Tập thể dục
Thói quen tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày sẽ giúp hệ tiêu hóa luôn khỏe mạnh. Từ đó, cơ thể sẽ hạn chế được tình trạng táo bón, tiêu chảy thường gặp, ngăn ngừa hiệu quả việc hình thành vết nứt hậu môn.
4. Xây dựng thói quen đại tiện lành mạnh
- Không nên nhịn đi đại tiện hoặc chờ quá lâu.
- Không nên ngồi trên bồn cầu quá lâu.
- Giữ vùng hậu môn luôn khô ráo, nhẹ nhàng lau sạch sau mỗi lần đại tiện.
- Sử dụng giấy vệ sinh chứa thành phần tự nhiên hoặc khăn lau mềm không có mùi thơm, chất hóa học độc hại.
- Điều trị các bệnh lý có nguy cơ dẫn đến nứt kẽ hậu môn như: tiêu chảy, táo bón… ngay khi có triệu chứng.
5. Thường xuyên thay tã [đối với trẻ sơ sinh]
Nứt hậu môn xảy ra rất phổ biến ở trẻ sơ sinh. Vì vậy, để ngăn ngừa tình trạng này, việc vệ sinh hậu môn và thay tã thường xuyên cho bé là rất quan trọng.
6. Sử dụng thuốc nhuận tràng
Nếu các phương pháp chăm sóc thông thường như bổ sung nước, chất xơ… không đem lại hiệu quả cao đối với chứng táo bón, người bệnh nên dùng thuốc nhuận tràng theo chỉ định của bác sĩ. Một số tác dụng quan trọng có thể kể đến gồm:
- Tăng lượng nước trong ruột.
- Bôi trơn phân để hỗ trợ thải ra khỏi cơ thể một cách dễ dàng hơn.
- Giữ nước trong ruột kết.
- Kích thích các cơ trong ruột để tăng tốc độ đi đại tiện.
Phân biệt nứt kẽ hậu môn và trĩ
Trĩ là tình trạng các tĩnh mạch trong hoặc ngoài ống hậu môn bị sưng lên, thường do táo bón mạn tính. Ban đầu, người bệnh rất khó phát hiện vì không có triệu chứng gây đau cho đến khi búi trĩ sưng to hơn. Ngược lại, nứt hậu môn xuất hiện với các vết rách ở vùng da xung quanh vị trí này, gây đau đớn khi đi đại tiện, có thể kèm theo máu.
Câu hỏi thường gặp về bệnh nứt hậu môn
1. Bệnh nứt hậu môn có nguy hiểm không?
Bệnh nứt hậu môn không gây nguy hiểm tới tính mạng đồng thời gây làm tăng nguy cơ ung thư ruột kết. Tuy nhiên, tình trạng này sẽ khiến người bệnh cảm thấy rất đau đớn và khó chịu, thậm chí không thể chữa lành hoặc tái phát nhiều lần nếu không được điều trị hiệu quả.
2. Nứt kẽ hậu môn có thể dẫn đến ung thư không?
Nứt kẽ hậu môn không làm tăng nguy cơ ung thư ruột kết cũng không phải là nguyên nhân dẫn đến bệnh lý nghiêm trọng này.
3. Nứt kẽ hậu môn có tự khỏi được không?
Nứt hậu môn ở mức độ nhẹ với các vết rách nhỏ có thể tự khỏi sau vài tuần nếu tình trạng táo bón, tiêu chảy được cải thiện. Tuy nhiên, ngay khi có triệu chứng, người bệnh không nên chủ quan, thay vào đó cần liên hệ với bác sĩ để có phương pháp điều trị sớm, tránh để tiến triển thành mạn tính nghiêm trọng.
Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa [BVĐK Tâm Anh TP.HCM] và Khoa Tiêu hóa – Gan mật – Tụy [BVĐK Tâm Anh Hà Nội] là những trung tâm y tế chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho các bệnh nhân mắc các vấn đề về gan từ nhẹ đến nặng [gan nhiễm mỡ, viêm gan cấp tính, mạn tính, xơ gan, ung thư gan…], và các bệnh về hậu môn như: ngứa hậu môn, sưng hậu môn,viêm hậu môn, áp xe hậu môn, rò hậu môn. Hệ thống BVĐK Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ Nội khoa – Ngoại khoa – Nội soi tiêu hóa chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, bên cạnh đó là sự hỗ trợ của hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của khách hàng.
Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh về gan với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ:
Trên đây là tổng hợp tất cả các thông tin liên quan đến tình trạng nứt kẽ hậu môn. Hy vọng thông qua những chia sẻ này, người bệnh đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích để chủ động phòng ngừa, theo dõi, phát hiện và điều trị bệnh hiệu quả.