Em hiểu thế nào về nhân đề Sọ Dừa

sọ DỪA [Truyện cổ tícli] MỤC TIÊU BÀI HỌC Hiểu được khái niệm truyện cổ tích. Hiểu được nội dung ý nghĩa của truyện và một sô' đặc điểm tiêu biểu của nhân vật Sọ Dừa. Kể lại được truyện. TÌM HIỂU NỘI DUNG BÀI Truyện cổ tích: là loại truyện dân gian kể về cuộc đời của một sô' kiểu nhân vật [nhân vật bất hạnh; nhân vật dũng sĩ và nhân vật có tài năng; nhân vật thông minh và nhân vật ngô'c nghếch; nhân vật là động vật]. Truyện cổ tích thường có yếu tô' hoang đường, thể hiện ước mơ, niềm tin của nhân dân về chiến thắng cuô'i cùng của cái thiện đô'i với cái ác, cái tô't đô'i với cái xấu, sự công bằng đô'i với sự bất công. Truyện cổ tích có ba loại: Truyện cổ tích thần kì: truyện mang nhiều yếu tố thần kì phản ánh cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác, qua đó thể hiện ước mơ về công lí xã hội và sự đổi đời. Ví dụ: Tấm Cám, Thạch Sanh, Sọ Dừa, Sự tích trầu cau... Truyện cố tích về loài vật: nhân vật chính là các con vật, loại truyện này nhằm giải thích các đặc điểm và thói quen của các con vật hoặc môi quan hệ giữa các con vật, qua đó đúc kết kinh nghiệm về thế giới loài vật. Ví dụ: Quạ và Công; Trê và Cóc; Cóc kiện Trời... Truyện cố tích sinh hoạt: kể về sự thông minh, tài phân xử hoặc sự đô'i trá, gian xảo... loại truyện này gần với đời sống thực, do đó không có yếu tố thần kì. Truyện Sọ Dừa thuộc kiểu nhân vật bất hạnh - người có hình dáng xấu xí. 2. Phân đoạn: chia làm 3 đoạn. Đoạn 1: Từ đầu đến “đặt tên cho nó là Sọ Dừa”: Giới thiệu về sự ra đời của Sọ Dừa. Đoạn 2: Tiếp đến “phòng khi dùng đến”: Cuộc sống của vợ chồng Sọ Dừa. Đoạn 3: Phần còn lại: Dã tâm của hai cô chị, cuộc đoàn tụ của vợ chồng Sọ Dừa. TRẢ LỜI CÂU HỎI: Sự ra đời của Sọ Dừa có gì khác thường? Kể về sự ra đời của Sọ Dừa như vậy, nhân dân muôn thế hiện điều gì, và muôn chú ý đến những con người như thế nào trong xã hội xưa? Sự ra đời của Sọ Dừa có nhiều nét khác lạ: + Bà mẹ mang thai Sọ Dừa khác thường [uống nước trong cái sọ dừa về có mang]. + Sọ Dừa với hình dạng khác thường: [không chân tay, tròn như quả dừa]. + Sọ Dừa lăn lông lốc trong nhà, chẳng làm được việc gì. Điều nhân dân muốn thể hiện qua việc kể về Sọ Dừa: + Sọ Dừa mang kiểu nhân vật bất hạnh [mang lốt xấu xí]. + Phản ánh đến một loại người đau khổ và thấp hèn nhất trong xã hội [không có hình dạng như con người, không làm được việc gì] -» Gợi sự thương cảm đối với nhân vật. Sự tài giỏi của Sọ Dừa thể hiện qua những chi tiết nào? Em có nhận xét gì về quan hệ giữa hình dạng bên ngoài và phẩm chất bên trong của nhân vật? a. Sự tài giỏi của Sọ Dừa thể hiện qua các chi tiết: + Chăn bò rất giỏi [ngày nắng cũng như ngày mưa, bò con nào con nấy bụng no căng]. + Tài thổi sáo [tiếng sáo véo von]. + Giục mẹ hỏi con gái phú ông làm vợ. + Sắm đủ lễ vật theo yêu cầu của phú ông [một chình vùng cốm, mười tấm lụa đào, mười con lợn béo, mười vò rượu tăm]. + Đỗ trạng nguyên. + Có tài dự đoán, lo xa mọi chuyện [khi chia tay, quan trạng đưa cho vợ một hòn đá lửa, một con dao và hai quả trứng gà, dặn phải giắt luôn trong người phòng khi dùng đến]. b. Nhận xét về quan hệ giữa hình dạng bên ngoài và phẩm chất bên trong: Có sự đốì lập giữa hình thức bên ngoài với phẩm chất bên trong: bề ngoài dị dạng, kì quái, vô dụng; cởi bỏ vỏ lốt, Sọ Dừa lại có vẻ đẹp của một chàng trai khôi ngô với tài năng và sự thông minh tuyệt vời. Sự đốì lập đó đề cao phẩm chất bên trong của con người, đồng thời cũng thể hiện ước mơ về sự đổi đời của người lao động trong xã hội xưa. Tại sao cô út lại bằng lòng lấy Sọ Dừa? Em có nhận xét gì về nhân vật cô Út? Cô Út bằng lòng lấy Sọ Dừa vì biết thực chất vẻ đẹp của Sọ Dừa [tháy một chàng trai khôi ngô ngồi trên chiếc võng đào mắc vào hai cành cây, thổi sáo cho đàn bò gặm cỏ]. Nhận xét về cô út: “Cô Út hiền lành, tính hay thương người, đối đãi với Sọ Dừa rất tử tễ”. Chính vì lòng thương người đã giúp cô nhìn thây được một chàng trai khôi ngô, tuấn tú, tài giỏi, luôn núp mình dưới cái vỏ bọc xấu xí và cô út đã trở thành bà Trạng. Đó cũng chính là phần thưởng dành cho cô vì cô đã nhìn thấy được giá trị thực chất bên trong của một con người. Trong truyện, Sọ Dừa có hình dạng xấu xí, nhưng cuối cùng đã được trút bỏ lốt, cùng cô Út hưởng hạnh phúc, còn hai cô chị phải bỏ nhà trôn đi. Qua kết cục này, em thấy người lao động ước mơ điều gì? Ước mơ của người lao động: Ước mơ đổi đời: Từ một thân phận thấp kém, từ một con người xấu xí tưởng như vô dụng nay trở thành đẹp đẽ, tài giỏi, thông minh, sống hạnh phúc. Ước mơ về sự công bằng: “Ớ hiền gặp lành”: Sọ Dừa được sống hạnh phúc bên người vợ hiền, nhân hậu, còn hai cô chị độc ác sẽ bị trùng phạt đích đáng. Hãy nêu những ý nghĩa chính của truyện Sọ Dừa. Đề cao giá trị phẩm chất bên trong của con người. Thể hiện tấm lòng nhân ái đối với những con người bất hạnh. Sức sông mãnh liệt và tinh thần lạc quan của nhân dân lao động: còn sông, còn có hi vọng, hi vọng vào sự công bằng, lẽ phải của lòng tốt với sự độc ác và bất công. GHI NHỚ Sọ Dừa là truyện cổ tích về người mang lốt vật, kiểu nhân vật khá phổ biến trong truyện cổ tích Việt Nam và thế giới. Nhân vật chính của loại truyện cổ tích này có hình hài dị dạng, thường mang lốt vật, bị mọi người xem thường, coi là “vô tích sự”. Nhưng đây là nhân vật có phẩm chất, tài năng đặc biệt. Cuối cùng nhân vật trút bỏ lốt vật, kết hôn cùng người đẹp, sống cuộc đời hạnh phúc. Truyện Sọ Dừa đề cao giá trị chân chính của con người và tình thương đối với người bất hạnh. LUYỆN TẬP Trong truyện cổ tích Việt Nam và nước ngoài có nhiều truyện kể về các nhân vật giông Sọ Dừa [người ban đầu mang hình dạnh xấu xí, có nhiều tài năng, cuổì cùng trút bỏ lốt thành người đẹp và hưởng hạnh phúc]. [Học sinh đọc phần đọc thêm trang 55 SGK] Kể diễn cảm truyện Sọ Dừa. Khi kể cần chú ý: Kể đúng các tình tiết cốt truyện theo một trình tự nhất định. Kể bằng lời của mình. Kể diễn cảm.

1. Thể loại: Truyện cổ tích

Có đôi vợ chồng nghèo hiếm muộn con, đi ở cho nhà phú ông. Bà vợ một lần đi hái củi, uống nước trong cái sọ dừa, về nhà có mang, ít lâu sau đẻ ra một đứa bé kì dị không chân không tay, tròn như một quả dừa. Thấy đứa bé biết nói, thương con, bà giữ lại nuôi và đặt tên là Sọ Dừa.

Lớn lên, để cho mẹ thấy mình không phải là đứa "vô tích sự", Sọ Dừa nhận chăn đàn bò nhà phú ông. Cậu chăn bò rất giỏi, con nào cũng béo mượt. Ba cô con gái nhà phú ông thay nhau đưa cơm cho Sọ Dừa. Hai cô chị kênh kiệu thường hắt hủi Sọ Dừa, chỉ có cô út đối đãi với cậu tử tế.

Phát hiện ra vẻ đẹp bên trong hình dáng kì dị của Sọ Dừa, cô út đem lòng thương yêu cậu. Cuối mùa ở, Sọ Dừa nhờ mẹ đến nhà phú ông hỏi vợ. Phú ông thách cưới thật lo nhưng thấy Sọ Dừa mang đủ đồ thách cưới đến, đành phải gả con gái cho chàng, mà trong ba cô, chỉ có cô út nhận lời lấy Sọ Dừa. Ngày cưới, Sọ Dừa hiện nguyên hình là một chàng trai trẻ đẹp khiến hai cô chị vô cùng ghen tức.

Nhờ chăm chỉ đèn sách, Sọ Dừa thi đỗ trạng nguyên và được nhà vua cử đi sứ. Trước khi đi, chàng đưa cho vợ một hòn đá lửa, một con dao và hai quả trứng gà để đề phòng tai hoạ. Trong lúc Sọ Dừa đi vắng, hai người chị tìm cách hãm hại cô út, đẩy cô xuống biển hòng cướp chồng của em. Nhờ có các đồ vật chồng đưa cho, cô út thoát chết, được chồng cứu trên đường đi sứ về. Hai vợ chồng đoàn tụ. Hai cô chị xấu hổ bỏ nhà đi biệt tích.

3. Kiểu truyện cổ tích và nhân vật

• Sọ Dừa thuộc kiểu truyện cổ tích về người mang lốt xấu xí.
• Nhân vật chính của loại truyện cổ tích này có hình hài dị dạng, thường mang lốt vật, bị mọi người xem thường, coi là "vô tích sự". Nhưng đây là nhân vật có phẩm chất, tài năng đặc biệt. Cuối cùng nhân vật trút bỏ lốt vật, kết hôn cùng người đẹp, sống cuộc đời hạnh phúc.

4. Chủ đề

Truyện đề cao giá trị chân chính của con người và tình thương đối  với người bất hạnh.

NỘI DUNG [edit]

1. Sự ra đời kì lạ của Sọ Dừa

• Sự ra đời của Sọ Dừa có nhiều nét khác thường:

        - Bà mẹ mang thai khác thường: uống nước mưa ở cái sọ dừa bên gốc cây to.

        - Hình dạng: không chân không tay, tròn như một quả dừa. Lớn lên "vẫn không khác lúc nhỏ, cứ lăn lông lốc trong nhà", "chẳng làm được việc gì".

• Điều nhân dân muốn thể hiện qua việc kể về sự ra đời của Sọ Dừa:

        - Sọ Dừa thuộc kiểu nhân vật mang lốt xấu xí.

        - Nhân dân quan tâm đến một loại người đau khổ nhất, số phận thấp hèn nhất; đau khổ, thấp hèn đến nỗi từ dáng vẻ bề ngoài đã không ra con người , bị coi là "vô tích sự". Chi tiết gợi ở người nghe sự thương cảm đối với nhân vật.

        - Những chi tiết kể về sự ra đời của Sọ Dừa như thế còn có ý nghĩa mở ra tình huống khác thường để cốt truyện tiếp tục phát triển.

2. Sự tài giỏi của Sọ Dừa

• Sự tài giỏi của Sọ Dừa thể hiện qua những chi tiết:

        - Chăn bò rất giỏi

        - Thổi sáo rất hay

        - Tự biết khả năng của mình [giục mẹ hỏi con gái phú ông làm vợ và lo đủ sính lễ theo điều kiện phú ông đặt ra]

        - Thông minh [thi đỗ trạng nguyên]

        - Có tài dự đoán tương lai chính xác [khi đi sứ, đưa cho vợ một hòn đá lửa, một con dao và hai quả trứng gà, dặn vợ phải luôn giắt trong người].

• Mối quan hệ giữa hình dạng bên ngoài và phẩm chất bên trong của nhân vật Sọ Dừa.

        - Có sự đối lập, trái ngược đến mức cực đoan giữa hình dạng bên ngoài và phẩm chất bên trong ở nhân vật Sọ Dừa: bề ngoài dị dạng, kì quái, vô dụng; dưới cái lốt ngoài đó, Sọ Dừa lại có vẻ đẹp thân hình và tài năng, phẩm chất tuyệt vời.

        - Sự đối lập giữa hình thức bên ngoài và thực chất bên trong của nhân vật Sọ Dừa là sự khẳng định tuyệt đối về con người người bên trong và sự đề cao giá trị chân chính của con người.

        - Sự biến đổi kì diệu từ một cậu bé có bề ngoài dị hình dị dạng, thân phận thấp kém, trở thành chàng trai tuấn tú, thông minh, đỗ đạt, tài giỏi mà tên gọi thì vẫn là Sọ Dừa thể hiện ước mơ mãnh liệt về một sự đổi đời của người lao động trong xã hội xưa. Đó cũng là một biểu hiện của tinh thần dân chủ rất trong sáng, ngây thơ ở dạng thức dân gian.

        - Truyện cổ tích không kể về những chuyện thường tình mà kể về những chuyện khác thường. Sự trái ngược rất đặc biệt giữa cái "lốt" ngoài và thực chất ở nhân vật Sọ Dừa là yếu tố chi phối toàn bộ kết cấu tác phẩm. Từ đó mở ra tình huống khác thường để câu chuyện tiếp tục phát triển, dẫn đến ý nghĩa nhân sinh của tác phẩm.

3. Hạnh phúc của Sọ Dừa

• Sọ Dừa chuẩn bị đầy đủ sính lễ đến và lấy cô út làm vợ. Cô út là người:

        - "Hiền lành, tính hay thương người, đối đãi với Sọ Dừa rất tử tế", khác với hai cô chị "ác nghiệt, kiêu kì, thường hắt hủi Sọ Dừa".

        - Cô út nhận được vẻ đẹp thực chất bên trong của Sọ Dừa "không phải người phàm trần", yêu Sọ Dừa chân thành "có của ngon vật lạ đều giấu đem cho chàng".

• Phép lạ đổi đời, bỏ lốt của Sọ Dừa dường như có được là nhờ sự gặp gỡ của cả hai yếu tố:

        - Dưới bề ngoài xấu xí, thực chất Sọ Dừa là chàng trai khôi ngô, tài giỏi.

        - Lòng thương người của cô út.

Chính lòng thương người giúp cô có dịp thấy được bên trong cái sọ dừa lăn lóc dị hình là một chàng trai khôi ngô, tài giỏi. Cô út trở thành bà trạng là phần thưởng quen thuộc mà truyện cổ tích vẫn dành cho những người nhân hậu. Nhưng xét ở một mặt khác, đây là phần thưởng cô út xứng đáng được hưởng vì cô thấy được giá trị thực chất bên trong của một con người.

Như vậy, ở truyện "Sọ Dừa", giá trị chân chính của con người không chỉ thể hiện ở nhân vật Sọ Dừa mà còn thể hiện ở nhân vật cô út. Nhờ cô út, giá trị của Sọ Dừa mới có thể phát lộ và thăng hoa.

4. Ý nghĩa kết thúc truyện

Truyện Sọ Dừa có những kết cục khác nhau dành cho các nhân vật: Sọ Dừa dị hình dị dạng nhưng cuối cùng được đổi đời xứng đáng, cô út được hưởng hạnh phúc, còn hai cô chị thì xấu hổ bỏ đi biệt xứ. Từ kết thúc đó, ta thấy toát lên những mơ ước của người lao động:

        - Thể hiện ước mơ của nhân dân về sự đổi đời: Sọ Dừa từ thân phận thấp kém, xuất thân trong một gia đình đi ở, xấu xí... trở thành người đẹp đẽ, thông minh tài giỏi và được hưởng hạnh phúc.

        - Thể hiện ước mơ của nhân dân về sự công bằng: người thông minh, tài giỏi thì được hưởng hạnh phúc, kẻ tham lam, độc ác thì bị trừng trị thích đáng.

Ý NGHĨA CỦA TRUYỆN [edit]

• Truyện ca ngợi, đề cao giá trị thực chất, vẻ đẹp bên trong của con người. Qua đó, truyện đưa ra bài học kinh nghiệm trong việc xét đoán và đánh giá con người: phải xem xét toàn diện, không chỉ dừng lại ở vẻ bề ngoài. Đây là ý nghĩa nhân bản của câu chuyện, cũng là đạo lí truyền thống của nhân dân ta.
• Truyện đề cao lòng nhân ái đối với người bất hạnh: "Thương người như thể thương thân".
• Truyện khẳng định niềm tin vào chiến thắng của sự công bằng và tình yêu chân chính: còn sống là con hi vọng, còn mơ ước, tin vào chiến thắng cuối cùng của sự công bằng, của lẽ phải, của lòng tốt đối với sự bất công, độc ác.

NGHỆ THUẬT [edit]

Để kể diễn cảm truyện cần sử dụng linh hoạt giọng kể và giọng đối thoại của nhân vật:

• Giọng van nài, thuyết phục của Sọ Dừa
• Giọng than phiền của người mẹ
• Giọng mỉa mai, khinh miệt của phú ông

MỞ RỘNG [edit]

Các truyện cổ tích thần kì khác:

• Của các dân tộc Việt Nam: Chàng Chuối, Người lấy Cóc, Chàng Bầu [dân tộc Mường], Nàng tiên khỉ [dân tộc Hmông], Chàng Rùa [dân tộc Xê-đăng],... 
• Của các nước Đông Nam Á và trên thế giới: Sọ Dừa [Cam-pu-chia], Chàng Ta - hoàng tử Rắn [Mi-an-ma], Chàng Ko Kho [Thái Lan], Chàng kị sĩ Nhái, Thần Ếch [Trung Quốc], I-xum-bô-xi - Chú bé ngón tay [Nhật Bản], Nàng công chúa Ếch [Nga], Con Nhái, Con sói trắng [Pháp],... [Theo Nguyễn Thị Huế, Nhân vật xấu xí mà tài ba trong truyện cổ tích Việt Nam]

Page 2

Page 3