1. Khái niệm về đạo đức người lái xe. Đạo đức người lái xe ô tô bao gồm: - Có đầy đủ phẩm chất đạo đức của con người mới xã hội chủ nghĩa. - Có các phẩm chất đạo đức nghề nghiệp: Tính tổ chức, kỷ luật, tuân theo pháp luật, có tác phong làm việc công nghiệp, giúp đỡ mọi người, độc lập công tác và có tinh thần khắc phục khó khăn. 2. Đặc điểm nghề nghiệp. Giao thông vận tải là ngành sản xuất đặc biệt có vị trí tiên phong trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước, phát triển kinh tế - xã hội, đáp ứng nhu cầu đi lại của nhân dân và giao lưu văn hoá giữa các vùng của đất nước. Vận tải ô tô còn có những ưu điểm hơn hẳn các loại hình vận tải khác là tính cơ động cao, có thể vận chuyển hàng và khách tới những nơi hẻo lánh, vùng sâu, vùng xa. Công việc của người lái xe ô tô diễn ra chủ yếu trong lúc điều khiển xe trên đường. Người lái xe giữ vai trò quyết định trong việc sử dụng trọng tải và hành trình xe chạy, giữ gìn ô tô ở tình trạng kỹ thuật luôn luôn tốt. So với các nghề nghiệp khác, nghề lái xe ô tô có những đặc thù riêng. 2.1. Lái xe ô tô là một nghề với nhiều khó khăn. Lái xe ô tô là một nghề lao động trực tiếp không kể thời tiết [mưa, gió, nắng...] không kể ngày, đêm, cả tuyến vắng heo hút, cheo leo đến nơi mật độ giao thông đông đúc. Lái xe là nghề nặng nhọc, độc hại, căng thẳng, lưu động, ít an nhàn nhiều gian nan vất vả. Quá trình điều khiển phương tiện thường xuyên phải quan sát, phán đoán và thực hiện thao tác chính xác, nếu không rất dễ xảy ra tai nạn nguy hiểm. Trong tình hình trật tự an toàn giao thông như hiện nay, người lái xe không những phải có trình độ tay lái mà phải có đầu óc luôn tỉnh táo, phán đoán sớm mọi tình huống phức tạp và xử lý hợp lý. Nếu chỉ lơ là hoặc chậm xử lý một chút có thể xảy ra tai nạn khôn lường. Người lái xe phải có trình độ kiến thức hiểu biết về cấu tạo ô tô để trong điều kiện một mình một xe có thể phán đoán được nguyên nhân hư hỏng và tự sửa chữa được các hư hỏng thường gặp. Người lái xe phải có sức khoẻ tốt [mắt, tai, mũi, tay chân và độ phản xạ nhạy bén] để đảm bảo lái xe tuyệt đối an toàn trong bất kỳ tình huống nào. 2.2. Lái xe ô tô là nghề có quan hệ xã hội rộng. Lái xe ô tô là một nghề mang tính chất xã hội và phổ biến cao nhất. Người lái xe có điều kiện đi tới mọi miền của đất nước, giao tiếp rộng rãi với các tầng lớp dân cư, tiếp xúc với nhiều cảnh quan và phong tục tập quán khác nhau, tiếp thu được nhiều thông tin mới. Qua đó người lái xe giống như cán bộ trên mặt trận văn hoá tư tưởng và tiếp thị cho ngành. Người lái xe được giao quản lý phương tiện có giá trị lớn, trên xe lại vận chuyển hành khách hoặc hàng hoá, tài sản giá trị hơn nhiều, yêu cầu người lái xe phải có trách nhiệm cao. Với điều kiện công tác độc lập, trong nhiều trường hợp người lái xe thay mặt doanh nghiệp làm việc với các cơ quan địa phương, hoặc chỉ đạo bốc xếp, giao nhận, hướng dẫn hành khách như một cán bộ quản lý. Vì đặc điểm nghề nghiệp như đã nêu, người lái xe dễ buông lỏng lối sống, không tự đấu tranh để giữ mình nên dễ sa ngã vào những tệ nạn xã hội như: Nghiện hút ma tuý, cờ bạc, trai gái... thậm chí bị kẻ xấu dụ dỗ, lôi kéo vào làm ăn bất chính, chở hàng cấm, trốn lậu thuế... phạm vào luật hình sự. 3. Rèn luyện phẩm chất đạo đức người lái xe ô tô 3.1. Phát huy truyền thống đạo đức người lái xe ô tô trong cách mạng. Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của dân tộc ta, giao thông vận tải được xác định là nhiệm vụ trung tâm đột suất của toàn Đảng, toàn dân, trong đó ngành Vận tải ô tô có vị trí đặc biệt quan trọng. Trên các tuyến đường hàng ngày, hàng giờ phải đánh trả máy bay địch, rất nhiều chiến sỹ lái xe của quân đội và ngành Giao thông vận tải đã nêu cao phẩm chất đạo đức cách mạng, phát huy tinh thần quyết chiến, quyết thắng, lập thành tích vẻ vang, xứng đáng là những người con ưu tú của giai cấp công nhân tiên phong, những “ Dũng sỹ đánh Mỹ trên mặt trận Giao thông vận tải”. Nhiều tập thể và cá nhân lái xe đã được tặng thưởng danh hiệu anh hùng lực lượng vũ trang anh hùng lao động [đội xe 202, độ xe 806...] và các lái xe [Trần Chí Thành, Cao Bá Tuyết, Nguyễn Minh Ro, Trần Văn Thi...] được tặng danh hiệu Anh hùng lao động. Hàng ngàn chiến sỹ lái xe đã nằm lại vĩnh viễn trên núi rừng Trường Sơn. Hàng chục ngàn chiến sỹ lái xe đã để lại một phần thân thể của mình trên tuyến đường ra trận. Các thế hệ lái xe cha anh đã để lại cho chúng ta những tấm gương sáng về đạo đức của người lái xe cách mạng “ Sẵn sằng quên mình vì độc lập tự do của Tổ Quốc, dũng cảm mưu trí hoàn thành nhiệm vụ vận chuyển trong mọi hoàn cảnh khó khăn, gian khổ, đưa hàng tới đích danh, nhiều tốt. Luôn luôn trau dồi đức tính cần kiệm, liêm chính chí công vô tư, có ý thức tôn trọng, yêu quý giữ gìn của cải của Nhà nước và nhân dân, thực hiện đầy đủ lời dạy của Hồ Chủ Tịch “Yêu xe như con, quý xăng như máu, vượt khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ”. Bài học của chiến sỹ lái xe giỏi Đặng Văn Soạn đạt 35 vạn km an toàn đã chỉ rõ: Muốn lái xe an toàn, không chỉ cần có nhiều năm cầm tay lái, mà trước hết cần có tinh thần quý trọng tính mạng khách hàng trên xe và người đi đường như tính mạng cha mẹ, quý trọng của công, không chạy ẩu để xảy ra va quyệt, đâm đổ gây thiệt hại cho nhà nước và nhân dân. 3.2. Rèn luyện phẩm chất đạo đức của người lái xe ô tô. Để trở thành người lao động chân chính, người công dân tốt, người lái xe ô tô phải thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện đạo đức nghề nghiệp của mình thể hiện qua những yêu cầu chính sau:
- Phát huy truyền thống của người lái xe trong cách mạng.
- Thường xuyên tu dưỡng rèn luyện các phẩm chất đạo đức: - Trung thực, thẳng thắn có tính tổ chức và kỷ luật cao, tôn trọng và tuân thủ quy định của pháp luật [Luật GTĐB, hợp đồng lao động, bảo hiểm bắt buộc và tự nguyện...] - Yêu nghề, thường xuyên trau dồi kỹ năng nghề nghiệp và trình độ hiểu biết pháp luật, nghiệp vụ vận tải. - Rèn luyện đức tính cần cù, chịu khó, cẩn trọng, bình tĩnh, tiết kiệm, giữ gìn chu đáo phương tiện “ Yêu xe như con” - Rèn luyện cách xử lý hợp lý và an toàn trong dòng chảy giao thông, chọn vị trí chạy xe thích hợp, bảo vệ người đi bộ, đi xe đạp và mô tô xe máy. - Tôn trọng mọi người, yêu thương đồng đội, có trách nhiệm cao với hành khách, kính già, yêu trẻ, sẵn sàng tương trợ giúp đỡ đồng nghiệp, thực hiện giao tiếp, ứng sử có nhâm phẩm và danh dự, không nóng nảy. - Rèn luyện tác phong làm việc công nghiệp, khẩn trương chính xác. - Làm chủ bản thân, làm ăn lương thiện tránh xa các tệ nạn xã hội: Rượu, bia, cờ bạc... và tuyệt đối không tiếp tay với kẻ xấu, vận chuyển hàng cấm vi phạm pháp luật. - Cứu giúp tận tình người bị nạn. Rèn luyện phẩm chất đạo đức người lái xe ô tô là công việc thường xuyên và suốt đời, phải luôn rút kinh nghiệm bản thân tự tu dưỡng phấn đấu. Đất nước ta có nền văn hiến hàng nghìn năm và đã đã kết tinh thành giá trị nhân văn dân tộc: Giai cấp công nhân Việt Nam nói chung và đội ngũ công nhân giao thông vận tải nói riêng đã có truyền thống anh hùng vẻ vang, thông minh sáng tạo. Biết phát huy truyền thống quý báu đó và luôn luôn ý thức giữ gìn phấn đấu tốt, nhất định chúng ta sẽ trở thành những người lái xe vừa có ý đức vừa có tài. 3.3. Những điều nên làm và những điều nên tránh của những người lái xe ô tô
- 10 điều nên làm: - Đến nơi đón khách [nếu là xe khách], lấy hàng [nếu là xe tải] thật đúng giờ. - Tuân thủ chặt chẽ thời gian quy định. - Giữ gìn xe luôn luôn tốt “Yêu xe như con”. - Chuẩn bị đầy đủ và thực hiện đúng các thủ tục chuyến đi. - Thực hiện luật giao thông đường bộ và luật pháp liên quan. - Trung thực, nhã nhặn, giản dị, khiêm tốn. - Biết lắng nghe và nhường nhịn khi cần thiết. - Sẵn sàng giúp đỡ đồng đội, thương người như thể thương thân. - Thường xuyên học hỏi trau dồi nghiệp vụ. - Tránh tham gia các ham muốn tầm thường [bia, rượu, cờ bạc, nghiện hút, trai gái]. - Tuyệt đối tránh kẻ xấu lôi kéo trở hàng phạm pháp.
- 10 điều nên tránh. - Sai giờ hẹn. - Chuẩn bị và thủ tục qua loa đại khái. - Thiếu trung thực. - Phóng nhanh vượt ẩu, hiếu thắng, không biết nhường nhịn. - Tác phong luộm thuộm, quần áo nhếch nhác, ăn nói tục tĩu. - Thiếu khiêm tốn lễ độ với khách hàng. - Uống rượu bia trước giờ khởi hành hoặc sử dụng các loại ma tuý. - Thờ ơ khi đồng nghiệp bị sự cố nhờ giúp. - Không làm chủ được mình, sa vào rượu chè, cờ bạc, trai gái. - Ham lợi chở hàng lậu, hàng cấm.