Mất khứu giác và vị giác là những triệu chứng có thể gặp phải trong nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau với nguyên nhân rất đa dạng. Vì vậy, người bệnh cần tìm hiểu về những nguyên nhân gây nên tình trạng này để có cách điều trị và phòng ngừa tốt nhất.
Khứu giác được nhận biết bằng mũi, là một trong các giác quan chính của con người. Mất khứu giác là tình trạng người bệnh mất đi cảm giác nhận biết và ngửi mùi. Tình trạng này có thể bẩm sinh hay mắc phải. Mất khứu giác có thể được tìm hiểu nguyên nhân, sau đó điều trị theo nguyên nhân hoặc có thể tự động phục hồi. Mất khứu giác có rất nhiều thể lâm sàng khác nhau, có thể là mất khứu giác một hay toàn phần, tạm thời hay kéo dài suốt đời.
Tương tự như trên, mất vị giác cũng là tình trạng không thể cảm nhận được vị, ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng cuộc sống. Vị giác là một trong những giác quan quan trọng của con người, giúp nhận biết được các vị như chua, cay, mặn, ngọt, đắng... thông qua những dẫn truyền thần kinh từ các thụ cảm nhận biết trên bề mặt lưỡi đến hệ thần kinh trung ương, nếu quá trình này gặp bất thường sẽ dẫn đến mất vị giác. Nguyên nhân của mất vị giác cũng rất đa dạng, và cần tìm hiểu được nguyên nhân gây bệnh để điều trị theo nguyên nhân.
Trong bối cảnh đại dịch Covid – 19 đang gây ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh ở diện rộng thì dấu hiệu mất vị giác và khứu giác một cách đột ngột cùng với những dấu hiệu khác như sốt, ho... có thể nghi ngờ đến tình trạng này, vì vậy người bệnh cần phải hết sức chú ý.
Mất vị giác có thể ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống của người bệnh
Một số yếu tố có thể liên quan đến tình trạng không cảm nhận được mùi vị đó là:
- Sự kết nối khứu giác – vị giác: Khứu giác và vị giác do khu vực khứu giác bên trong mũi kiểm soát, vì vậy khi nhai thức ăn thì những phân tử mùi sẽ đi vào phần phía sau của mũi. Khi vị giác giúp người bệnh cảm nhận được vị ngọt hay đắng thì khứu giác sẽ giúp ngửi được mùi thơm để nhận biết vị ngọt này là từ quả nho hay quả táo... Đó là lý do vì sao khi thực hiện động tác ngoáy mũi sẽ không cảm nhận được mùi vị thức ăn giống như bình thường, vì lúc này mũi không thể ngửi được mùi của thức ăn.
- Độ tuổi: Khi già đi thì cơ thể sẽ mất những sợi thần kinh khứu giác trong mũi. Lúc này, người bệnh sẽ cảm nhận được ít vị hơn và những vị giác còn lại mà người bệnh nhận biết được thường không rõ ràng, đặc biệt là khi bước vào giai đoạn hơn 60 tuổi. Điều này thường ảnh hưởng đến khả năng nhận biết vị mặn, ngọt đầu tiên. Tuy nhiên, đừng vì lý do này mà thêm muối và đường nhiều hơn vào bữa ăn hằng ngày vì sẽ gây ra những căn bệnh nguy hiểm khác.
- Bệnh tật hay nhiễm trùng: Bất cứ điều gì gây kích ứng và làm viêm nhiễm niêm mạc bên trong mũi đều có thể khiến người bệnh ngứa và nghẹt mũi,... Những điều này sẽ ảnh hưởng đến khứu giác và vị giác của người bệnh. Các bệnh tật có thể gây ra tình trạng không cảm nhận được mùi vị đó là cảm lạnh, viêm xoang, dị ứng, hắt hơi, nghẹt mũi, cúm, Covid – 19... Khứu giác và vị giác của người bệnh sẽ có thể trở lại bình thường ngay sau khi khỏi bệnh, nếu kéo dài quá lâu thì có thể báo với bác sĩ điều trị để được kiểm tra.
- Tắc nghẽn đường dẫn khí: Nếu người bệnh không đủ không khí lưu thông trong mũi thì khứu giác sẽ bị ảnh hưởng, tiếp đến sau đó là vị giác cũng sẽ mất theo. Sự tắc nghẽn này sẽ diễn ra khi người bệnh có những khối polyp mũi. Một số trường hợp cũng có thể người do bị lệch vách ngăn khiến cho một bên mũi nhỏ hơn. Tất cả những trường hợp này sẽ được điều trị với thuốc xịt mũi, viên uống hay phẫu thuật nếu cần thiết.
- Chấn thương đầu: Thần kinh khứu giác mang thông tin về mùi hương từ mũi đến não. Những chấn thương ở đầu, cổ hay não bộ có thể phá hủy những dây thần kinh khứu giác này, cũng như quá trình niêm mạc mũi, xoang cạnh mũi hay những phần khác của não bộ xử lý việc nhận biết mùi. Người bệnh có thể nhận biết tình trạng này ngay lập tức hay theo thời gian. Trong một số trường hợp thì tình trạng bệnh lý này sẽ tự động hồi phục, nhất là những trường hợp bị mất khứu giác và vị giác mức độ nhẹ, biểu hiện bằng việc người bệnh sẽ có thể nếm được và ngửi được những vị và mùi hương mạnh.
- Một số tình trạng bệnh lý nhất định: Mất khứu giác có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của sa sút trí tuệ, Alzheimer và Parkinson. Một số bệnh lý khác có thể phá hủy những dây thần kinh thông tin đến trung tâm khứu giác của não bộ như đái tháo đường, bệnh liệt Bell, Huntington, hội chứng Klinefelter, bệnh đa xơ cứng, Paget, hội chứng Sjogren...
- Ung thư và điều trị ung thư: Một số loại ung thư nhất định và điều trị có thể thay đổi những tín hiệu giữa mũi, miệng và não bộ. Đó là những vấn đề liên quan đến khối u ở đầu, cổ và phương pháp xạ trị tại những khu vực đó. Hóa trị liệu, liệu pháp nhắm trúng đích hoặc một số loại thuốc khác với những tác dụng phụ cũng có thể gây ảnh hưởng. Người bệnh có thể cảm nhận được vị kim loại trong miệng, những vị khó chịu khác hoặc vị nồng hơn. Những vấn đề này thường biến mất sau khi kết thúc quá trình điều trị.
Quá trình điều trị ung thư có liên quan đến vấn đề mất vị giác và khứu giác của người bệnh
- Thuốc: Một số thuốc kê đơn hoặc thuốc không kê đơn có thể thay đổi cảm giác người bệnh, đặc biệt là thuốc kháng sinh và thuốc điều trị tăng huyết áp. Chúng sẽ làm thay đổi thụ thể vị giác, làm rối loạn những tín hiệu từ vị giác đến não và thay đổi nước bọt của bệnh nhân. Có thể nói với bác sĩ về vấn đề này để có thể ngừng sử dụng bất cứ loại thuốc này.
- Thiếu vitamin: Mất vị giác và khứu giác có thể là một cách mà cơ thể đang gửi đến thông điệp rằng đang thiếu hụt vitamin. Một vài tình trạng bệnh lý hay các loại thuốc có thể khiến người bệnh bị giảm được vitamin liên quan đến khứu giác và vị giác như vitamin A, vitamin B6, vitamin B12 và kẽm. Tuy nhiên, cũng có thể là vì người bệnh ăn ít hơn vì không ngửi được, nếm được thức ăn nên cơ thể từ đó không được cung cấp đủ lượng vitamin cần thiết.
- Hút thuốc lá, ma túy và các hóa chất: Bên cạnh khả năng dẫn đến ung thư, thuốc lá còn gây tổn thương và giết chết những tế bào giúp não bộ có thể phân biệt được mùi và vị. Hút thuốc lá cũng khiến cơ thể tiết nhiều chất nhờn hơn, giảm tế bào vị giác lại. Sử dụng Cocaine cũng gây ảnh hưởng tương tự đến tế bào cảm giác. Những hóa chất nguy hiểm như Clo, dung môi sơn và formaldehyde cũng gây những tác động tương tự.
Tóm lại, mất khứu giác và vị giác có thể ảnh hưởng đến cuộc sống của bệnh nhân theo nhiều cách khác nhau. Nó còn gây ra những biến chứng nguy hiểm khác như người bệnh không thể ngửi được mùi của khí ga, chất độc... trong những tình huống khẩn cấp, vì vậy cần báo ngay cho bác sĩ khi có dấu hiệu nghi ngờ.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
XEM THÊM:
Chắc hẳn nhiều người đang quan tâm đến mất vị giác hoặc khứu giác là như thế nào trong giai đoạn COVID-19 phức tạp hiện nay. Tình trạng mất vị giác có thể gây ra từ các vấn đề sức khỏe khác. Vậy bạn đã hiểu đúng về tình trạng mất vị giác là như thế nào chưa và những nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng này. Cùng đọc thêm bài viết dưới đây để hiểu hơn về mất vị giác là dấu hiệu của bệnh gì.
Hiện nay, nhiều người chưa hiểu đúng về tình trạng mất vị giác là như thế nào. Đây là tình trạng khiến cho bạn không thể cảm nhận vị bình thường của thực phẩm. Thông thường, mất vị giác được chia thành nhiều loại, gồm:
- Giảm vị giác, vị giác ma [thấy một vị mà thực ra không có];
- Mất cảm giác với một vị;
- Mất cảm giác vị giác hoàn toàn.
Mặc dù vị giác bất thường cũng có thể là do rối loạn tâm thần nhưng nguyên nhân cục bộ luôn phải được tìm kiếm. Có thể xác định được tính toàn vẹn của thần kinh thiệt hầu và dây thần kinh mặt bằng cách kiểm tra vị giác ở cả 2 bên cạnh lưỡi bằng đường, muối, giấm [axit] và quinine [đắng].
Bề mặt lưỡi sẽ có hàng ngàn nụ vị giác nhỏ bé. Mỗi nụ vị giác phát hiện được một trong năm vị cơ bản: ngọt, mặn, chua, đắng hoặc thơm ngon. Những vị này có thể được phát hiện trên khắp lưỡi, nhưng ở một số khu vực sẽ nhạy cảm hơn với mỗi vị. Các xung động thần kinh từ các nụ vị giác được truyền đến não và giúp cho con người phân biệt được các vị khác nhau. Các rối loạn về vị giác hiếm khi bị mất khả năng hoặc đe dọa đến tính mạng, vì vậy vấn đề này thường không được lưu ý nhưng trong một số trường hợp, rối loạn vị giác hoặc sốt cao mất vị giác là kết quả của nhiều vấn đề sức khỏe cần chữa trị khác như khô niêm mạc miệng là do hút thuốc lá nặng, hội chứng Sjogren,...
Mất vị giác là như thế nào?
Trong tất cả các trường hợp thì các thụ thể vị giác có liên quan khác nhau. Hiếm khi chú ý đến rối loạn vị giác khi chỉ giới hạn ở một bên lưỡi. Mất vị giác đột ngột cũng có thể là triệu chứng sớm của bệnh coronavirus 2019 [Covid - 19], do hội chứng hô hấp cấp tính nặng coronavirus 2 [SARS-CoV-2] gây ra.
2. Mất vị giác là dấu hiệu của bệnh gì
Một số vấn đề sức khỏe có thể gây nên cảm giác khó chịu trong miệng hoặc dẫn tới mất vị giác như:
2.1. Rối loạn vị giác
Chứng rối loạn vị giác khiến cho miệng luôn có một vị dai dẳng át tất cả các vị khác. Bạn có thể thấy tất cả đồ ăn mà mình nêm nếm lại đều có vị giống nhau. Những người bị mắc chứng rối loạn vị giác thường tả mùi vị trong miệng của mình là:
- Ôi;
- Hôi;
- Mặn;
- Chua;
- Giống vị kim loại.
2.2. Chứng giảm vị giác
Chứng giảm vị giác chính là tình trạng mất một phần khả năng cảm nhận một vị nào đó. Người bị mắc chứng này có thể không có khả năng cảm nhận các vị chính như:
- Vị đắng;
- Vị chua;
- Vị mặn;
- Vị ngọt;
- Vị ngọt thịt [umami].
2.3. Rối loạn khứu giác
Lưỡi không phải là cơ quan duy nhất đóng vai trò cảm nhận được hương vị. Khả năng cảm nhận hương vị khá phức tạp vì nó có liên quan tới cả lưỡi, cổ họng, vòm miệng và mũi. Vậy nên, khứu giác cũng ảnh hưởng đáng kể tới việc cảm nhận thức ăn. Những ai bị mất một phần hoặc toàn bộ khứu giác có thể cho rằng lưỡi mất vị giác.
2.4. Mất vị giác do tác dụng phụ của một số loại thuốc chữa bệnh
Một số loại thuốc cũng có thể làm ảnh hưởng đến khả năng nếm vị của lưỡi. Những loại thuốc này là:
- Macrolide;
- Thuốc chống nấm;
- Fluoroquinolones;
- Chất ức chế protein kinase;
- Thuốc ức chế HMG-CoA [statin];
- Thuốc ức chế men chuyển angiotensin.
2.5. Chứng Ageusia gây mất vị giác
Chứng Ageusia là tình trạng bị mất hoàn toàn vị giác và không thể nêm nếm được bất kỳ vị nào. Tuy nhiên, chứng này rất hiếm gặp. Một nghiên cứu năm 2016 ước tính rằng chỉ có 3% những người bị mất vị giác thật sự mắc chứng Ageusia.
2.6. Một số những dấu hiệu khác
Mất vị giác là bệnh gì? Những dấu hiệu khác gây rối loạn vị giác và mất vị giác bao gồm:
- Viêm xoang;
- Viêm tai giữa;
- Vệ sinh răng miệng kém;
- Nhiễm trùng đường hô hấp trên;
- Khi phẫu thuật ở miệng, cổ họng, mũi hoặc tai;
- Bị mắc các vấn đề về răng miệng như viêm nướu;
- Tiếp xúc trực tiếp với một số hóa chất như thuốc trừ sâu. Thực hiện xạ trị để chữa trị các bệnh ung thư ở phần đầu;
- Ngoài ra, còn một số vấn đề liên quan đến hệ thần kinh, chẳng hạn như chấn thương đầu hoặc rối loạn hệ thần kinh.
- Mất vị giác cũng có thể xảy ra với người hút thuốc, viêm lợi, bệnh nha chu hoặc bệnh nhân đang tiến hành xạ trị ung thư;
- Sốt cao mất vị giác đột ngột cũng có thể là triệu chứng sớm của bệnh coronavirus 2019 gây ra.
Có nhiều nguyên nhân gây mất vị giác
3. Cách nhận biết bị mất vị giác.
Khi có hiện tượng mất vị giác thì bạn nên đến thăm khám với các bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng. Bác sĩ có thể phải yêu cầu bạn thực hiện một số xét nghiệm lâm sàng như:
- Test điện vị giác của Krarup: Sử dụng dòng điện một chiều cường độ nhỏ từ 0-500 micro ampère, để cực dương vào một bên cạnh lưỡi trong 0,5-1 giây sẽ gây ra cảm giác chua của kim loại. Nếu cho cường độ dòng điện lên tới 300 micro ampère mà không có cảm giác khi so sánh 2 bên thì xem như mất cảm giác.
- Test hóa vị giác của Boorstein: Sử dụng dung dịch ngọt, mặn, chua, đắng, chấm vào bờ bên của lưỡi và so sánh 2 bên. Phải chờ khoảng 5 phút mới được thử tiếp để kiểm tra mất vị giác tới đâu.
4 Cách khắc phục chứng mất vị giác
Chứng mất vị giác có thể là tạm thời hoặc vĩnh viễn, tùy theo nguyên nhân. Trong các trường hợp đơn giản như mất vị giác do cảm lạnh hoặc cúm thông thường, bác sĩ sẽ không kê đơn mà đợi cho bạn hết bệnh để vị giác trở lại bình thường. Ngoài ra, bác sĩ có thể sẽ:
- Cung cấp thuốc xịt tại chỗ hoặc kháng histamin để điều trị bệnh lý vùng mũi xoang;
- Xem xét loại bỏ những thuốc nghi ngờ dẫn đến tình trạng giảm vị giác;
- Bổ sung các chất dinh dưỡng;
- Đối với những người bị viêm xoang hoặc viêm tai giữa, bác sĩ có thể sẽ kê đơn kháng sinh. Trong những tình trạng nghiêm trọng hơn như rối loạn thần kinh hoặc chấn thương đầu thì bác sĩ có thể giới thiệu bạn đến những chuyên khoa phù hợp để có phác đồ điều trị phù hợp.
Mất vị giác sẽ khiến bạn cảm thấy ăn không ngon miệng, gây ra sự lo lắng, trầm cảm. Hiện tại, việc điều trị sẽ tập trung vào nguyên nhân gây bệnh nên có thể mất nhiều thời gian. Bệnh nhân sẽ cần kiên nhẫn và hợp tác nhằm cải thiện được tình trạng mất vị giác về lâu dài. Đối với một số căn bệnh rõ ràng như tình trạng sốt cao mất vị giác, biểu hiện của Covid-19 hoặc các căn bệnh đường hô hấp, tình trạng mất vị giác sẽ thuyên giảm cho đến khi bệnh nhân hoàn toàn khỏi bệnh.
Bên cạnh việc tuân thủ chỉ định của bác sĩ thì bạn cũng có thể thực hiện một số biện pháp khắc phục tại nhà như sau:
Tình trạng lưỡi bị mất vị giác có thể do rất nhiều lý do khác nhau như viêm xoang, phẫu thuật ở miệng, dùng thuốc hay mắc một số hội chứng hiếm gặp. Bạn cần phải xác định được dấu hiệu khiến vị giác bị ảnh hưởng mới có thể chữa trị hiệu quả.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những cơ sở không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ đầu ngành, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
XEM THÊM: