Một trong những tác phẩm văn học tiêu biểu của cư dân Hy Lạp cổ đại là

Bức Học viện Athens của danh họa Raphael. Athens là thành bang nổi tiếng của Hy Lạp cổ dại. [Tranh: Wikipedia]

Ngoài những đặc thù quan trọng có nguồn gốc từ Hy Lạp của nền văn minh phương Tây, các nhà tư tưởng và nhà tiên phong Hy Lạp cổ đại còn đặt nền tảng trí tuệ lên nhiều lĩnh vực nghiên cứu khác. Gần như tất cả các thông tin mà chúng ta có thể cho rằng không quá quan trọng, dù ở phương diện chiêm tinh học, toán học, sinh học, kỹ thuật, y học hay ngôn ngữ học, chúng đều được người Hy Lạp cổ đại phát hiện.

Dường như tất cả những điều kể trên vẫn chưa đủ, khi kể đến lĩnh vực nghệ thuật – bao gồm văn học, âm nhạc, kiến ​​trúc, thiết kế và nghệ thuật biểu diễn – người Hy Lạp còn thiết lập nhiều tiêu chuẩn để nhận định giá trị vẻ đẹp và sự sáng tạo.

Tóm lại, nếu bạn sống ở phương Tây, bạn có xu hướng giống một người Hy Lạp cổ mà bạn không hề nhận ra. Bài viết này hy vọng sẽ làm nổi bật một vài trong vô số các đóng góp của Hy Lạp mà chúng ta đang trải nghiệm mỗi ngày. 

1. Bảng chữ cái

Bắt nguồn từ bảng chữ cái Phoenicia trước đó, bảng chữ cái Hy Lạp là bảng chữ cái đầu tiên mà từ ngữ mang hơi hướng Tây phương, có các chữ cái riêng biệt để biểu thị nguyên âm và phụ âm, bao gồm 24 chữ cái theo thứ tự từ alpha đến omega.

Có thể bạn không tin, từ “bảng chữ cái” bắt nguồn từ 2 chữ cái đầu tiên trong bảng chữ cái Hy Lạp: alpha và beta. Ngày nay, nhiều chữ cái trong bảng chữ cái hiện đại đều bắt nguồn từ bảng chữ cái Hy Lạp, bao gồm A, B, E và O. Mỗi chữ cái Hy Lạp ban đầu chỉ có một dạng duy nhất, nhưng dần dần chữ hoa và chữ thường đã ra đời sau đó.

2. Thư viện

Thư viện Alexandria là thư viện đầu tiên trên thế giới, được xây dựng tại Ai Cập. Trong thời gian này, Ai Cập nằm dưới quyền kiểm soát của Hy Lạp sau khi chịu sự cai trị của Alexander Đại đế. Người Macedonia bắt đầu truyền bá lối sống Hy Lạp đến tất cả các vùng đất bị chinh phục, bao gồm cả Ai Cập. Sau cái chết của Alexander Đại đế, cuộc tranh giành quyền lực đã nổ ra và Vương quốc Ai Cập chịu sự cai trị dưới tay tướng Ptolemy của Alexander.

Ptolemy ra lệnh xây dựng một thư viện chứa hơn 700.000 tác phẩm. Có quy định chung rằng tất cả các tàu đi qua cảng Alexandria phải khai ra bất kỳ công trình khoa học hay triết học nào mà họ có. Nếu có, các công trình ấy sẽ được sao chép và lưu giữ tại thư viện, sau đó bản chính sẽ được hoàn trả cho thuyền trưởng. Nhờ việc tích lũy tri thức này, nhiều khám phá vĩ đại đã diễn ra trong thư viện. Ví dụ, Eratosthenes tính chu vi của Trái Đất và nung nấu ý định về một hệ thống năng lượng hơi nước. Ngày nay, nhiều thư viện mọc lên trên khắp thế giới với hàng tỷ tác phẩm văn học, nhưng thư viện đầu tiên trên thế giới là thư viện của Alexandria.

Công trình nổi tiếng nhất của kiến trúc Hy Lạp là đền Parthenon. [Ảnh qua athinorama.gr]

Một trong những ví dụ phổ biến nhất của kiến trúc Hy Lạp trong thế giới hiện đại là cột trụ. Công trình nổi tiếng nhất của kiến trúc Hy Lạp là đền Parthenon, là tòa nhà lớn với nhiều cột trụ được xây dựng tại Athens. Ngày nay, các trụ cột được sử dụng trong nhiều công trình công cộng như nhà thờ và thư viện. Ngoài ra, các trụ cột còn xuất hiện nhiều trong các tòa nhà ở Washington D.C., bao gồm cả Nhà Trắng.

Điều gì tạo nên kiến trúc Hy Lạp?

Người Hy Lạp cổ đại cực kỳ sùng đạo, nên nhiều công trình kiến trúc ở Hy Lạp được thiết kế với tâm thế thờ thần. Parthenon và Erechtheum là hai ví dụ cho các công trình vĩ đại và lột tả chính xác nhất về Hy Lạp. Một số đặc điểm của thiết kế Hy Lạp có thể kể đến như sự chính xác, phong cách trang trí, sự hào phóng và hiệp lực. Mỗi khía cạnh và đặc điểm của kiến trúc Hy Lạp được tạo ra để nâng đỡ và liên hệ lẫn nhau. Bởi vì mỗi công trình của Hy Lạp đều được lấy cảm hứng từ những câu chuyện và khả năng phi thường của một vị thần cụ thể, nhưng có một sự thật buồn cười là hầu hết các tòa nhà bắt chước phong cách Hy Lạp ngày nay đa số lại là những nơi thế tục hay các cơ quan chính phủ.

8. Ngọn hải đăng

Giống như thư viện đầu tiên, ngọn hải đăng đầu tiên trên thế giới nằm ở Ai Cập, vương quốc của Alexandria, thuộc sự kiểm soát của Hy Lạp. Công trình này có tên là Ngọn hải đăng Alexandria hoặc Pharos của Alexandria. Cao hơn Tượng Nữ thần Tự do, đây là công trình có độ cao đứng thứ hai thời bấy giờ, chỉ sau Kim tự tháp Giza.

Người ta có thể nhìn thấy ngọn hải đăng nhờ ánh lửa vào ban đêm và cột khói vào ban ngày. Đáng buồn thay, ngọn hải đăng này đã bị phá hủy bởi các trận động đất, nhưng nó đã trở thành mô hình mẫu cho tất cả các ngọn hải đăng sau này.

9. Hội đồng xét xử bồi thẩm đoàn

Người dân chủ Hy Lạp cổ đại, đặc biệt là người Athens, là những người đầu tiên sử dụng hình thức xét xử bởi bồi thẩm đoàn như chúng ta biết đến ngày nay. Các luật sư bắt buộc phải là công dân nam của Athens, và có một cơ chế tên là dikastaí, đảm bảo rằng không ai có thể chọn bồi thẩm đoàn cho phiên xét xử của chính mình.

Các phiên thông thường sẽ triệu tập lên tới 500 bồi thẩm. Đối với những trường hợp nghiêm trọng hơn, chẳng hạn liên quan đến cái chết, có thể triệu tập tới 1.501 bồi thẩm. Với nhiều bồi thẩm như vậy, quy tắc thống nhất được áp dụng trong các tòa án ngày nay không có hiệu quả, do đó phán quyết của các tòa án Athens cổ đại chỉ được tán thành bởi đa số. 

10. Nhà hát

Nếu bạn đã từng đến xem hòa nhạc, kịch hay phim chiếu rạp, tức là bạn đang tận hưởng một trong những đóng góp tiêu biểu nhất của người Hy Lạp cổ đại cho xã hội ngày nay, đó là: Nhà hát. Từ “nhà hát” có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp “theatron”, có nghĩa là chỗ ngồi của đấu trường ngoài trời, nơi mọi người thường xem kịch. Nhà hát phương Tây đầu tiên có nguồn gốc ở Athens, và giống như nhiều nhà hát Hy Lạp cổ đại khác, nó có cấu trúc bán nguyệt cắt thành hình một sườn đồi có khả năng chứa từ 10.000 đến 20.000 người.

Một nhà hát Hy Lạp tiêu chuẩn bao gồm ba phần: sân khấu, phòng thay đồ và khu dựng cảnh. Âm thanh của nhà hát là một trong những đặc tính quan trọng nhất, cho phép mọi người có thể nghe rõ lời nói của các diễn viên nam.