Ngân hàng mở [Open Banking] – Cuộc cách mạng đang diễn ra trên khắp thế giới và sẽ là nhân tố thay đổi cuộc chơi ngành Ngân hàng, đem đến sự linh hoạt, thông minh cho các hoạt động tài chính, thân thiện hơn với khách hàng thế hệ Millennials và thế hệ Z – thế hệ hiện tại và tương lai của tiêu dùng thế giới. Cùng với đó, ứng dụng giao diện lập trình mở Open API cũng đang là từ khóa hot được giới công nghệ, hoạch định chính sách Tài chính – Ngân hàng đặc biệt quan tâm.
API, Open API là gì?
Theo Daniel Jacobson, Greg Brail và Dan Woods trong cuốn sách “A Strategy Guide: Creating Channels with Application Programming Interface”, API được hiểu là “phương thức để các ứng dụng trên nhiều máy tính khác nhau sử dụng cùng một ngôn ngữ trong việc trao đổi dữ liệu qua hạ tầng mạng”. Với API, các tổ chức, doanh nghiệp không phải lãng phí thời gian và tài nguyên để tìm phương pháp tích hợp, kết nối riêng lẻ. Thay vào đó, các ứng dụng có chung một ngôn ngữ để chia sẻ, kết nối và trao đổi dữ liệu liên thông.
Theo tổ chức McKinsey, API được chia làm 3 dạng: API nội bộ được sử dụng trong khuôn khổ của doanh nghiệp, tổ chức; API đối tác để trao đổi dữ liệu với những đối tác quan trọng nhằm đẩy mạnh kết nối, và API công khai – còn gọi là API mở là giao thức được dùng để chia sẻ dữ liệu hoặc tính năng với các bên thứ ba.
Open API là một tiêu chuẩn mới, còn được biết với tên Restful API. Chúng cho phép người dùng tích hợp ứng dụng thông qua nhiều loại ngôn ngữ lập trình khác nhau, bao gồm cả những ngôn ngữ lập trình trong quá khứ – đã bị lãng quên bởi các nhà lập trình và kỹ sư phần mềm.
Các ngôn ngữ lập trình cũ rất khó để tích hợp bởi các API thường không tồn tại vào thời điểm đó. Với Open API có khả năng xử lý những ngôn ngữ lập trình đã lỗi thời đó, người dùng sẽ giảm tối đa các rào cản và rủi ro mất dữ liệu từ các ứng dụng không còn được hỗ trợ.
Open Banking – Ngân hàng mở là gì?
Cũng theo McKinsey, Ngân hàng mở [Open Banking] là một mô hình thống nhất cho phép chia sẻ dữ liệu tài chính giữa hai hoặc nhiều bên thứ ba thông qua API. Ngân hàng mở tạo ra cơ hội để hình thành các dịch vụ tài chính và phi tài chính tích hợp đa dạng. Người dùng có thể tiếp cận với nhiều sản phẩm, dịch vụ tài chính liên thông trực tiếp với cơ sở dữ liệu tài chính của các ngân hàng. Trên lý thuyết, ngân hàng mở cho phép kết nối không giới hạn các nhà cung cấp sản phẩm – dịch vụ với hệ thống tài chính truyền thống.
Sự ra đời các bộ luật về Ngân hàng mở – Open Banking
Những lợi ích của mô hình Ngân hàng mở đã thúc giục các Chính phủ cho ra đời những tiêu chuẩn và các quy định liên quan. Cụ thể, PSD2 – Chỉ thị về thanh toán điện tử sửa đổi của liên minh Châu Âu bao gồm các điều khoản, quy định giúp định hình vai trò, trách nhiệm cũng như hoạt động của Ngân hàng mở.
Những quy định về Ngân hàng mở này là động cơ để thúc đẩy cạnh tranh trên thị trường, đồng thời tạo điều kiện để các tổ chức – doanh nghiệp ngoài ngân hàng tham gia vào sân chơi tài chính. Các chuyên gia dự đoán số lượng người dùng tham gia vào hệ sinh thái Ngân hàng mở sẽ vượt 40 triệu người cuối năm 2021, với lưu lượng giao dịch vượt ngưỡng 9 tỷ USD trước năm 2024.
Sự phát triển của API Banking trong năm 2020 – Nguồn: PlatformablePhá vỡ thế bị động của Ngân hàng với Ngân hàng mở – Open Banking
Cụm từ “ngân hàng mở” đã được sử dụng phổ biến trên các phương tiện truyền thông như một viễn cảnh thiên đường – nơi mà các ngân hàng và các tổ chức Fintech cùng hợp tác phát triển vì lợi ích chung của người sử dụng. Tuy nhiên, hệ sinh thái ngân hàng mở vẫn chỉ đang ở giai đoạn sơ khai, ngay cả tại Lục địa già – nơi khai sinh và phát triển công nghệ ngân hàng mở mạnh mẽ nhất. Thực tế cho thấy, giai đoạn hiện tại của ngân hàng mở tại châu Âu được thúc đẩy bởi quy định pháp luật, chưa phải vì lợi ích sản phẩm. Các ngân hàng buộc phải cung cấp Open API theo lộ trình chuyển đổi đặt ra bởi quy định PSD2 thay vì một động lực mạnh mẽ vì lợi ích chung của thị trường.
Tại Châu Âu, PSD2 định hình rõ hai vai trò mới: Nhà cung cấp dịch vụ quản lý thông tin tài khoản [Account Information Service Providers – AISP] và Nhà cung cấp dịch vụ khởi tạo thanh toán [PISP]. Các ngân hàng truyền thống phải cho phép những Nhà cung cấp dịch vụ nói trên truy cập dữ liệu tài chính của khách hàng và thực hiện ủy nhiệm chi. Mặc dù PSD2 ra đời với mục đích cải thiện sự minh bạch và tạo sân chơi mới cho những tổ chức, doanh nghiệp phi Ngân hàng, những quy định mới này cũng mang tới nhiều mặt trái:
- Dịch vụ đối phó: thị trường ngân hàng mở vô hình trung đang định hướng ngành tài chính tới các dịch vụ “phải” có, thay vì các dịch vụ “có thể làm được”.
- Lợi ích quá nhỏ: các ngân hàng phải đầu tư những khoản tiền khổng lồ để phát triển và công khai API theo tiêu chuẩn quy định. Tuy nhiên, các API này hầu như chưa đem lại lợi nhuận hay doanh thu trực tiếp trong ngắn hạn, khiến các tổ chức tài chính e ngại.
- Tính ổn định thấp: sự do dự, e ngại của các ngân hàng dẫn tới dấu hỏi lớn về chất lượng của các API. Theo thống kê của Open Banking Limited, trong tháng 5 năm 2020, thời gian trung bình gặp lỗi của các API từ Ngân hàng tại Anh là hơn 8 tiếng. Trong khi đó, các nhà cung cấp API chuyên nghiệp cho thanh toán như Stripe chỉ bị gián đoạn dịch vụ không đến 2 tiếng.
Mặc dù các quy định về pháp lý là đòn bẩy cần thiết, lợi ích kinh tế mới là thông điệp then chốt để mở ra sự phát triển, cạnh tranh về chất lượng API. Chẳng hạn như Ngân hàng Trung ương Singapore [MAS] đang đẩy mạnh Open Banking nhờ việc ban hành một khung tiêu chuẩn chung mà không có bất cứ yêu cầu bắt buộc nào về tiêu chí kỹ thuật. Điều này cho phép các ngân hàng đa dạng hóa Open API và phát triển các Open API phục vụ lợi ích kinh tế. Theo Báo cáo bởi EY về các Ngân hàng của Singapore: “Các ngân hàng đang tập trung sử dụng API để thúc đẩy hợp tác liên ngành và tạo nên hệ sinh thái dịch vụ tài chính hợp nhất”.
Các tổ chức phát triển – cung cấp và thương mại hóa API cần thay đổi cách tiếp cận
Các ngân hàng và tổ chức tài chính cần nhận thức giá trị của API như một mặt hàng có thể thương mại hóa, mở rộng dịch vụ, hoặc tạo hệ sinh thái dịch vụ. Tại Phần Lan, Ngân hàng OP phát triển API cho tất cả các sản phẩm ngành ngân hàng, kể cả dịch vụ quản lý tài chính. Dựa trên các API, Ngân hàng OP tiên phong ra mắt dịch vụ hoàn tiền ngay lập tức [thay vì quy trình kéo dài đến vài tuần], từ đó mở rộng tập khách hàng doanh nghiệp.
Tóm lại, Ngân hàng mở – Open Banking là xu hướng tất yếu, là tương lai gần của ngành Tài chính – Ngân hàng. Ngân hàng mở muốn phát triển tốt, bên cạnh nhân tố dẫn đường là cơ chế, chính sách thì cần giải quyết được bài toán lợi ích: các khoản đầu tư của Ngân hàng hoặc tổ chức tài chính để đáp ứng yêu cầu pháp lý về Open API cần có khả năng sinh lời, phát triển tốt hệ sinh thái tài chính mở rộng. Từ đó, các tổ chức tài chính có thể nắm bắt thời cơ trên thị trường và ra mắt các sản phẩm đột phá dựa trên Open API, phá vỡ cấu trúc bị động và triển khai Microservice để nhanh chóng thích ứng với bất kỳ sự thay đổi nào của thị trường và giành được lợi thế cạnh tranh.
Nhóm Open Banking – Công ty CP SAVIS
Xem thêm:
Mô hình Ngân hàng Mở hiện đại – cuộc đua tới vị trí dẫn đầu
Neo Bank – Tái định hình ngành Tài chính – Ngân hàng
Gian lận tín dụng – Nghề “lừa” thời 4.0
Tiêu chuẩn đảm bảo an toàn trong giao dịch điện tử và thanh toán trong giao dịch Ngân hàng [Phần 3]
Nếu bạn là một khách hàng khối Tài chính – Ngân hàng? Hay một technician luôn yêu thích công nghệ và có những mong muốn được trao đổi, chia sẻ về những chuyển biến mới nhất của Ngân hàng Mở tại Việt Nam và trên thế giới? Open Banking Magazine số đầu tiên do đội ngũ chuyên gia từ SAVIS lên ý tưởng đã chính thức được xuất bản theo dạng online, đón đọc tại: //issuu.com/savisgroup/docs/open_banking_21012021-___n_n
Yếu tố quan trọng hướng tới ngân hàng số
Thuật ngữ Open Banking xuất hiện trong Chỉ thị dịch vụ thanh toán sửa đổi [PSD2] của Liên minh châu Âu. Theo PSD2, ngân hàng mở cho phép các bên cung cấp dịch vụ thanh toán thứ ba được quyền truy cập thông tin dữ liệu ngân hàng của khách hàng thông qua các giao diện lập trình ứng dụng mở [Open API] được bảo mật.
Theo ông Hoàng Nguyên Vân, Phó Viện trưởng Viện Sáng tạo và Chuyển đổi số [VIDTI], Open Banking sẽ giúp ngân hàng mở rộng được tệp khách hàng, tiếp cận nhóm khách hàng chưa có tài khoản ngân hàng hay chưa sử dụng các dịch vụ tài chính. Bên cạnh đó, góp phần xây dựng các hệ sinh thái số của riêng ngân hàng, mở rộng hợp tác với các Fintech, Big Tech để đem đến các dịch vụ tài chính tiện lợi hơn cho khách hàng.
Mặt khác, thống kê của Business Insider năm 2020 cho thấy, các hãng công nghệ lớn như Google và Amazon chiếm 50% trên tổng số doanh thu dịch vụ giao dịch tài chính - ngân hàng trên thị trường. Đến năm 2021, tổng ngân sách cho ngành IT ngân hàng được dự đoán là 297 tỷ USD, 35% các ngân hàng truyền thống sẽ bị lấn sân bởi các công ty công nghệ mới nổi từ năm 2020. Đây là một mối đe dọa không nhỏ đối với ngân hàng. Chính vì vậy, xu hướng hợp tác giữa ngân hàng và Fintech, cụ thể là việc phát triển ngân hàng mở là một xu hướng tất yếu.
“Open API là nhân tố không thể thiếu để kết nối và hoàn thiện hệ sinh thái dịch vụ tài chính số, hệ sinh thái số”, ông Vân nhấn mạnh.
Thực tế trên thế giới, các dự án về ngân hàng mở cũng đã được triển khai mạnh mẽ trong những năm gần đây và được đón nhận một cách tích cực.
Đơn cử như Hồng Kông đã ban hành cơ chế khuyến khích chia sẻ dữ liệu. Nền tảng Open API đã được xây dựng, áp dụng cho các ngân hàng lớn, cho phép tổng hợp các sản phẩm, dịch vụ từ các ngân hàng khác nhau trong cùng một trang web/ứng dụng để so sánh.
Tại Đức, năm 2010, Dự án ngân hàng mở [Open Bank Project] được phát triển bởi sự hợp tác của các ngân hàng lớn nhất thuộc sở hữu nhà nước. Nhiệm vụ chính của các dự án là thiết lập các Open API cho các ngân hàng, giúp cho các nhà phát triển và công ty Fintech có thể sử dụng để tạo các ứng dụng tiện ích hơn cho khách hàng từ dữ liệu các ngân hàng chia sẻ với sự chấp nhận của khách hàng.
Tại Việt Nam, theo ông Lê Anh Dũng, Phó Vụ trưởng Vụ Thanh toán NHNN, mặc dù chưa có khuôn khổ pháp lý về ngân hàng mở nhưng thực tế đã có rất nhiều ngân hàng đang ứng dụng công nghệ này. Các nhà băng đã mở nhiều API để kết nối với các công ty trung gian thanh toán, thương mại điện tử và các nhà cung cấp dịch vụ tiện ích [điện, nước, hàng không...].
Có thể kể một số cái tên như VietinBank, OCB, Agribank, Bắc Á, BIDV, VPBank, Vietcombank... đều đã có những bước đi tiên phong trong việc mở API. Cụ thể, VietinBank đã có hơn 127 API được cung cấp trên thị trường với hơn 73 đối tác [nền tảng iConnect]; OCB đã triển khai hơn 30 API mở; BIDV triển khai nền tảng BIDV Paygate; ứng dụng ngân hàng số Timo kết hợp với VPBank, Bản Việt Bank…
Gần đây nhất, TPBank cũng vừa ra mắt dịch vụ kết nối thanh toán qua Open API, giúp những doanh nghiệp lớn có nhu cầu thực hiện hàng nghìn lệnh chuyển tiền mỗi ngày thực hiện các giao dịch nhanh chóng và đơn giản, gia tăng khả năng quản lý dòng tiền, cũng như tiết kiệm được nguồn nhân lực, thời gian và chi phí tài chính.
Dịch vụ kết nối qua Open API của TPBank còn cho phép doanh nghiệp truy vấn, theo dõi sự thay đổi số dư tài khoản, trạng thái của giao dịch chuyển tiền đi và các thông tin khác theo nhu cầu như: lấy mã định dạng của các ngân hàng, thông tin của ngân hàng chuyển tiền đến, lấy thông tin điện chuyển tiền… bất cứ lúc nào mà không cần phải liên hệ với ngân hàng.
“Trước đây, hầu hết các ngân hàng cung cấp và kiểm soát các sản phẩm và dịch vụ tài chính trên các kênh phân phối độc quyền của riêng ngân hàng như phòng giao dịch và ngân hàng trực tuyến. Công nghệ Open API của chúng tôi phá vỡ sự hạn chế đó, mang đến cho khách hàng trải nghiệm thuận tiện hơn khi sử dụng dịch vụ ngân hàng và gia tăng lợi ích nhờ giảm được thời gian giao dịch, kiểm soát dòng tiền, giảm chi phí vận hành”, bà Nguyễn Lan Hương - Phó giám đốc Khối Khách hàng Doanh nghiệp TPBank chia sẻ và nhấn mạnh Open API đang trở thành xu hướng mới của ngân hàng trong thời đại 4.0.
An toàn, bảo mật là điều kiện tiên quyết
Theo ông Lê Anh Dũng, các API hiện nay được các ngân hàng Việt áp dụng mới chỉ là các kết nối song phương giữa ngân hàng và các đơn vị, chưa có một tiêu chuẩn chung thống nhất. Mặt khác, tuy không thể phủ nhận dữ liệu là “tài nguyên mới” trong bối cảnh kinh tế số, ngân hàng sẽ phát triển thành các tổ chức hoạt động dựa trên dữ liệu. Phát triển ngân hàng mở đem lại nhiều cơ hội, tuy nhiên cũng vẫn phải đối mặt với một số rủi ro như: Rủi ro lộ, lọt dữ liệu khách hàng; rủi ro tấn công mạng đến từ thời lượng, số lượng kết nối gia tăng giữa ngân hàng và các bên thứ ba; rủi ro lạm dụng, xâm phạm, đánh cắp dữ liệu khách hàng thông qua quá trình thu thập, khai thác dữ liệu của bên thứ ba.
Riêng về phía ngân hàng, sẽ gặp các thách thức về duy trì chất lượng và độ chính xác của dữ liệu; thách thức trong việc phân tích và khai thác tri thức từ dữ liệu; thách thức trong việc làm sạch, chuẩn hóa dữ liệu, loại bỏ dữ liệu rác… và quan trọng là bảo mật thông tin, đảm bảo an toàn dữ liệu của khách hàng trong môi trường mạng.
Vì vậy, ông Dũng nêu một số kiến nghị như: Chính phủ nghiên cứu, xem xét trình ban hành Luật về bảo vệ dữ liệu người dùng, Luật về bảo vệ quyền riêng tư dữ liệu người dùng nhằm tạo hành lang pháp lý rõ ràng, đồng bộ về quản lý dữ liệu toàn nền kinh tế, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, qua đó thúc đẩy ngân hàng mở trong ngành tài chính - ngân hàng Việt Nam.
Bộ Thông tin và Truyền thông sớm hoàn thiện, trình Chính phủ ban hành Nghị định về định danh và xác thực điện tử, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng và tạo thuận lợi cho việc thu thập, lưu trữ, chia sẻ, bảo vệ dữ liệu cá nhân. Phạm vi nghị định cần bao trùm toàn bộ, đầy đủ hoạt động định danh và xác thực điện tử của cá nhân và tổ chức trong mọi giao dịch điện tử.
Về phía NHNN, phát biểu trong hội thảo mới đây về ngân hàng mở, ông Tô Huy Vũ, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế [NHNN] cho biết, NHNN cũng bước đầu nghiên cứu xây dựng, thử nghiệm và dần hoàn thiện các khung pháp lý để quản lý hoạt động ngân hàng mở.
Trước đó, để xây dựng, thử nghiệm và dần hoàn thiện các khung pháp lý để quản lý hoạt động Open Banking theo tinh thần của Chỉ thị số 16/CT-TTg. Ngày 16/3/2017 Thống đốc NHNN đã có quyết định thành lập Ban Chỉ đạo về lĩnh vực Fintech, theo đó, nghiên cứu, xây dựng việc kết nối, chia sẻ dữ liệu thông qua giao diện chương trình ứng dụng Open API là một trong số nhiệm vụ trọng tâm của ban.
Theo các chuyên gia, an toàn, bảo mật phải là yếu tố tiên quyết khi phát triển Open Banking, bởi đích đến cuối cùng của mọi sản phẩm, dịch vụ đều là khách hàng. Chỉ khi thực sự an toàn, người dùng mới có thể tin tưởng sử dụng và trải nghiệm các công nghệ mới.
| Cần cơ chế khuyến khích đổi mới sáng tạo để triển khai các dịch vụ mới Trong buổi làm việc mới đây với Thủ tướng Chính phủ, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng báo cáo trong thời gian qua, ngành Ngân hàng đã không ngừng đổi mới, sáng tạo và ứng dụng các thành tựu của cuộc cách mạng lần thứ tư để cung ứng nhiều dịch vụ ngân hàng số, tiện ích, đảm bảo an ninh, an toàn, tiện ích cho người sử dụng dịch vụ tài chính. Tuy nhiên, vướng mắc lớn nhất hiện nay là thiếu hành lang pháp lý đồng bộ cho vấn đề mới phát sinh như vấn đề cho vay ngang hàng, quản lý tiền điện tử, tiền kỹ thuật số… Đồng thời, việc triển khai các dịch vụ trên cơ sở đổi mới, sáng tạo có thể phát sinh rủi ro mà thời điểm hiện tại chưa nhận diện được, cần có cơ chế chính sách khuyến khích đổi mới sáng tạo và ứng xử với rủi ro phù hợp để giảm áp lực cho cơ quan và nhân lực thực hiện. |