LUẬT - NIÊM - VẦN - TRONG SÁNG TÁC THƠ ĐƯỜNG LUẬT [Bài viết được sưu tầm và hiệu chỉnh, nếu có gì sơ sót, mong các bạn châm chước, hoặc có bổ sung gì; thì xin vào mục Góp Ý - Thắc Mắc].
Thể theo yêu cầu của một số Thành viên, và cũng để thuận tiện khi tra cứu luật thơ các loại.Hoa Viên sẽ trích đăng những kiến thức cơ bản về luật thơ để các bạn tham khảo.
Đường Luật
Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Luật
Luật thơ Đường căn cứ trên thanh bằng và thanh trắc, và dùng các chữ thứ 2-4-6 và 7 trong một câu thơ để xây dựng luật. Thanh bằng gồm các chữ có dấu huyền hay không dấu; thanh trắc gồm các dấu: sắc, hỏi, ngã, nặng.Luật bằng trắc
Nếu chữ thứ 2 của câu đầu tiên dùng thanh bằng thì gọi là bài có "luật bằng"; nếu chữ thứ 2 câu đầu dùng thanh trắc thì gọi là bài có "luật trắc". Trong một câu, chữ thứ 2 và chữ thứ 6 phải giống nhau về thanh điệu, và chữ thứ 4 phải khác hai chữ kia. Ví dụ, nếu chữ thứ 2 và 6 là thanh bằng thì chữ thứ 4 phải dùng thanh trắc, hay ngược lại. Nếu một câu thơ Đường mà không theo quy định này thì được gọi "thất luật".Ví dụ: xét câu "Bước tới đèo Ngang bóng xế tà" trong bài Qua Đèo Ngang của Bà huyện Thanh Quan, có các chữ "tới" [thứ 2] và "xế" [thứ 6] giống nhau vì đều là thanh trắc còn chữ "Ngang" là thanh bằng thì đó là bài thất ngôn bát cú luật trắc.Luật bằng trắc trong thể Thất ngôn tứ tuyệt và Thất ngôn bát cú có thể nôm na liệt kê như sau, nếu chỉ vần bằng bằng chữ "B", vần trắc bằng chứ "T", những vần không có luật để trống, thì luật trong các chữ thứ 2-4-6-7 có thể viết là:1. Luật vần bằng
Thất ngôn tứ tuyệt
Câu số - Vần - Ví dụ: Mời Trầu - của Hồ Xuân Hương 1 B T B B Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi 2 T B T B Này của Xuân Hương mới quệt rồi 3 T B T T Có phải duyên nhau thì thắm lại 4 B T B B Đừng xanh như lá, bạc như vôi Chữ thứ 1 2 3 4 5 6 7Thất ngôn bát cú
Câu số Vần Ví dụ: Thương Vợ - của Trần Tế Xương1 B T B B Quanh năm buôn bán
ở mom sông2 T B T B Nuôi đủ năm con với một chồng
3 T B T T Lặn lội thân cò khi quãng vắng
4 B T B B Eo sèo mặt nước buổi đò đông.
5 B T B T Một duyên hai nợ âu đành phận
6 T B T B Năm nắng mười mưa dám quản công.
7 T B T T Cha mẹ thói đời ăn ở bạc!
8 B T B B Có chồng hờ hững cũng như không!
Chữ thứ 1 2 3 4 5 6 7
2. Luật vần trắc
Thất ngôn tứ tuyệt
Câu số - Vần - Ví dụ: Phong Kiều dạ bạc [楓橋夜泊] của Trương Kế [张继 Zhang Jì] Phiên âm Hán-Việt1 T B T B 月落烏啼霜滿天 Nguyệt lạc ô đề sương mãn thiên 2 B T B B 江楓魚火對愁眠 Giang phong ngư hỏa đối sầu miên3 B T B T 姑蘇城外寒山寺 Cô Tô thành ngoại Hàn San tự 4 T B T B 夜半鐘聲到客船 Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền Chữ thứ 1 2 3 4 5 6 7Bản dịch tiếng Việt của Tản Đà [chuyển thể thành lục bát]: Đỗ thuyền đêm ở bến Phong Kiều Trăng tà chiếc quạ kêu sương Lửa chài cây bãi sầu vương giấc hồ Thuyền ai đậu bến Cô Tô Nửa đêm nghe tiếng chuông chùa Hàn San
Thất ngôn bát cú
Câu số - Vần - Ví dụ: Nhớ bạn phương trời - của Trần Tế Xương 1 T B T B Ta nhớ người xa cách núi sông 2 B T B B Người xa, xa lắm nhớ ta không 3 B T B T Sao đương vui vẻ ra buồn bã! 4 T B T B Vừa mới quen nhau đã lạ lùng 5 T B T T Lúc nhớ, nhớ cùng trong mộng tưởng 6 B T B B Khi riêng, riêng cả đến tình chung 7 B T B T Tương tư lọ phải là trai gái, 8 T B T B Một ngọn đèn xanh trống điểm thùng Chữ thứ 1 2 3 4 5 6 7Luật đối
Nguyên tắc cố định của một bài thơ Đường là ý nghĩa của hai câu 3 và 4 phải "đối" nhau và hai câu 5, 6 cũng "đối" nhau. Đối thường được hiểu là sự tương phản [về nghĩa kể cả từ đơn, từ ghép, từ láy] nhưng bao gồm cả sự tương đương trong cách dùng các từ ngữ. Nếu một bài thơ Đường mà các câu 3, 4 không đối nhau, các câu 5, 6 không đối nhau thì được gọi "thất đối".Ví dụ: hai câu 3, 4 trong bài thơ Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan:Lom khom dưới núi tiều vài chú,Lác đác bên sông chợ mấy nhà."Lom khom" đối với "lác đác" [hình thể và số lượng - thực ra hai câu này chưa phải đối hoàn chỉnh], "dưới núi" đối với "bên sông" [vị trí địa hình], song nếu nối hình ảnh hai câu trên "lom khom dưới núi" và "lác đác bên sông" thì vì một câu diễn tả về cảnh động, còn một câu diễn tả về cảnh tĩnh, nên sự đối lập có thể chấp nhận được. Một điểm nên chú ý là cách dùng từ láy âm "lom khom" chỉ dáng người của câu trên, và "lác đác" chỉ số lượng của câu dưới. Hai vế tiếp: "tiều vài chú" đối với "chợ mấy nhà" [đối lập về số lượng và tĩnh/động]. Sự đối lập của hai vế cuối có thể coi là hoàn chỉnh. Xin xem thêm về thơ đối hoặc Câu đối Việt Nam để hiểu thêm về luật đối trong thơ.Niêm.
Vần
Biến thể
Thất ngôn tứ tuyệt
Thực chất là một bài "thất ngôn bát cú" đem bỏ đi bốn câu đầu hoặc bốn câu cuối. Luật bằng trắc và niêm, vần... vẫn giữ nguyên, có thể bỏ luật đối ở hai câu 3, 4 hoặc 5, 6. Lúc này nó sẽ thành một bài thơ "bốn câu ba vần" mà Nguyễn Du đã nhắc trong truyện Kiều.Ví dụ: bài thơ sau của Quách TấnTừ buổi thuyền đưa khách thuận dằm Trông chừng bến cũ biệt mù tăm Cảm thương chiếc lá bay theo gió Riêng nhớ tình xưa ghé đến thămNgũ ngôn tứ tuyệt
Thực chất là bài thất ngôn tứ tuyệt đem bỏ đi hai chữ đầu ở mỗi câu; các chữ còn lại vẫn giữ nguyên luật bằng trắc, niêm và vần.Ví dụ: Từ bài trên, bỏ hai chữ đầu; mà thành.Thuyền đưa khách thuận dằm Bến cũ biệt mù tăm Chiếc lá bay theo gióTình xưa ghé đến thămNgũ ngôn bát cú
Cũng là từ bài thất ngôn bát cú bỏ hai chữ đầu ở mỗi câu mà thành, luật bằng trắc, niêm và vần ở các chữ còn lại vẫn giữ nguyên.Yết hậu
Page 2
» Tập Thơ Chọn Lọc - Nhất Lang [Nguyễn Thành Sáng]
» hương thầm
» Trăm Ngày Xuân Vắng Nhau
» nhuộm tóc
» mùa lúa trỗ bông
» hè ơi
» Gửi Người Tình Lỡ
» Biển Chiều Gọi Nhớ
» nắng tháng ba
» Hai Góc Tình Xa
» TRANG THƠ LÊ HẢI CHÂU
» Gởi Bạn Tri Âm
» giấc mơ hồng
» MỘT CHUYỆN HI HỮU
» tìm lại người xưa
» Xuân Là Em
» chúc tết nhâm dần
» vào xuân
» RU ANH NỒNG NÀN [Mimosa]
» nghề nông
» sự đời
» tết này em có về không
» Tranh Thơ Giáng Thu Xưa
» cái còi xe
» nhớ mẹ chiều đông
» khất lấy chồng
» Xướng Họa - Đường Luật
» Chiếc Nón Bài Thơ
» thầy tôi
» Xoắn Xuýt Tình Thơ
» tuổi già
» phận người
» phận người
» bà em
» nói với con
» giao mùa
» tự tình với mùa thu
» Chiều An Lộc
» đưa tiễn mùa thu
» Vì Sao Dĩ Vãng
» Vần Thơ Lai Láng Đôi Ta Giải Sầu
» Vương Vấn Tình Xưa...
» Trong Đó Chẳng Còn Ai
» Anh Đã Thấy Và Lòng Anh
» Tình Sâu Nghĩa Nặng
» tình quê
» tình quê
» Đôi Mảnh Sầu Vương Vấn
» Hãy Gửi Vào Thơ
» Tháng Mười Về
» Cứ Khóc Đi Em Rồi Thôi
» Băn Khoăn
» đất quê
» Lỡ Chuyến Đò Trần
» Ngả Rẽ
» buổi sáng mùa thu
» Tập Thơ Đoản Khúc Đồng Họa Nhất Lang Nguyễn Thành Sáng & Tam Muội Lê Thị Vân Quỳnh
» oai trời
» Sầu Nhân Thế
» chiều thu quê hương
» chiều thu quê hương
» ngẫu hứng
» thơ từ vùng dịch
» gặt mùa chạy bão
» bao giờ
» bao giờ
» nguyện cầu
» đi dọc đường thu
» câu cá mùa thu
» Nhớ Mãi Khôn Nguôi