Cỏ vetiver có tên khoa học Vetiveria zizanioides L. Là loài có khả năng thích nghi rộng với các điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng, dễ nhân giống, ít đòi hỏi công chăm sóc. Khi mọc nó chỉ chiếm một khoảng không gian tối thiểu.
Công dụng và lợi ích chính của cỏ Vetiver
Cỏ vetiver dạng bụi rậm, lưu niên, phiến lá tương đối cứng, tán lá phần lớn nằm ở phần gốc. Các bẹ lá phủ lên nhau, ép sát và xếp úp vào nhau tạo thành một rào cản cơ học, mật độ dày trên bề mặt đất, sẽ rất hiệu quả trong việc ngăn chặn sự mất dinh dưỡng và xói mòn đất.
Cỏ Viterver, ảnh theo bee.net.vn
Khi trồng thành bờ rào, nó có tác dụng như một hệ thống lọc liên tục, giảm nước thoát đi, giảm việc tạo thành những dòng chảy nhỏ hoặc phải đào mương thoát nước.
Hàng rào cỏ vetiver không cần làm thêm rãnh thoát nước như phải làm với các hệ thống cơ học khác, cho phép thoát nước trên bề mặt đất được lọc qua hàng rào. Do hàng rào cỏ vetiver chiếm một khoảng không gian tối thiểu, nên có thể trồng cây khác [ví dụ như cây họ đậu] dọc theo bờ rào.
Trồng cỏ vetiver rất thích hợp để tạo một rào cản thực vật dày đặc ở các vị trí trồng cây hằng năm hoặc lâu năm, trồng để chống xói mòn ở các sườn dốc của xa lộ hoặc đường xe lửa, dọc theo các bờ đê mới quanh ao hoặc hồ chứa nước...
Nhờ có hệ thống rễ phát triển dày đặc, cỏ vetiver có khả năng hấp thu một cách có hiệu quả các khoáng chất có độc tính từ nguồn phân bón và thuốc bảo vệ thực vật gây ô nhiễm trong đất và nước như các chất N, P, Al, Mg, Hg, Cd và Pb. Ngoài ra, nó còn giúp làm tăng độ phì nhiêu của đất một cách tự nhiên nhờ tác dụng giữ ẩm độ của đất, rễ và thân cỏ mọc dày đặc sẽ giữ lại chất trầm tích [đất, bùn...] nằm lại trên mặt đất. Thân, lá, rễ khi chết được vùi lấp vào trong đất sẽ phân hũy thành chất hữu cơ làm cho đất trở nên tơi xốp và thoáng hơn.
Ngoài ra, cỏ vetiver còn giúp làm tăng độ phì nhiêu của đất một cách tự nhiên nhờ tác dụng giữ ẩm đất, rễ và thân cỏ mọc dày đặc sẽ giữ lại chất trầm tích [đất, bùn ...] nằm lại trên mặt đất, còn thân, lá và rễ cỏ khi được vùi lấp vào trong đất sẽ phân hủy thành chất hữu cơ làm cho đất trở nên tơi xốp và thoáng hơn, cải thiện được đặc tính cơ học của đất.
Các lợi ích khác từ cỏ Vetiver
Từ rễ của loài cỏ Vetiveria zizanioides, qua chưng cất sẽ lấy tinh dầu được dùng làm dầu thơm và hương liệu trong xà bông thơm. Giá bán trên thị trường thế giới khá cao, khoảng 135USD/Kg tinh dầu cỏ vetiver.
Ngoài ra, cọng, thân, lá cỏ vetiver còn có tác dụng:
- Như một dạng bẫy nhằm giữ lại chất dư thừa của cây trồng và phù sa bị nước làm xói mòn, chảy mất đi.
- Lá cỏ vetiver dùng làm thức ăn cho gia súc, là nguồn giá trị dinh dưỡng ngang giữa cỏ Napier và bắp tươi sấy. Lợp mái nhà, sử dụng như nguyên liệu làm giấy, làm dây thừng, chiếu, nón, giỏ xách ... Khi phần ngọn cỏ vetiver thuần thục đạt 52%, có thể dùng làm thức ăn cho bò sữa, ngựa, dê và nhiều loại động vật khác do tính chất dễ tiêu hóa. Ngoài ra, người ta còn dùng cỏ vetiver để lót ổ rơm cho gia súc.
- Thân và lá cỏ vetiver có thể dùng làm lớp thảm thực vật rải lên lớp đất mặt quanh tán cây để giữ ẩm cho cây và diệt cỏ dại cũng như lót rải để bảo vệ đất dưới chuồng nuôi gia súc ...
- Thân, lá còn dùng làm vật liệu nuôi trồng nấm rơm và phân xanh. Người ta còn dùng thân lá cỏ vetiver làm vật liệu nhồi nệm, làm chổi quét, làm cây cảnh trang trí trong vườn, trong nhà ...
Tóm lại, do có hiệu quả cao và kinh tế trong việc bảo vệ đất chống xói mòn, sạt lở; cỏ vetiver có thể được trồng dọc theo các kinh đào, bờ sông, bờ đê, các vùng đất dốc hay sạt lở ...
Trồng cỏ Vetiver được xem như là xây dựng một hàng rào bê tông sinh học chống lại xói mòn sạt lỡ đất do có một số tác dụng có hiệu quả như:
Giảm vận tốc dòng chảy, giữ đất không bị nước cuốn trôi.
Hấp thu các khoáng chất có độc tính, lọc nước chống ô nhiễm nguồn nước, bảo vệ môi trường.
Duy trì độ ẩm của đất, tăng độ phì cho đất.
Vấn đề an toàn về môi trường: đến nay, chưa có ảnh hưởng nghịch nào trong việc sử dụng công nghệ cỏ vetiver cũng như chưa có phản ứng phụ nào tác động xấu đến con người.
04:46 10/11/2020 Lượt xem: 2765
Công ty TNHH Phát triển Công nghệ sạch Phương Nam chuyên tư vấn xử lý nước thải, lắp đặt hầm ủ Biogas, lập các hồ sơ môi trường như báo cáo đánh giá tác động môi trường, kế hoạch bảo vệ môi trường, đề án bảo vệ môi trường, kế hoạch vận hành thử nghiệm, báo cáo xác nhận hoàn thành công trình xử lý chất thải, giấy phép xả thải, đăng ký sổ chủ nguồn thải nguy hại, giấy phép khai thác nước ngầm nước mặt,...cho các doanh nghiệp, công ty, xí nghiệp, nhà xưởng, các cơ sở sản xuất, cơ sở khám chữa bệnh, bệnh viện, … trên địa bàn các quận huyện trực thuộc thành phố Cần Thơ và các tỉnh: An Giang; Hậu Giang; Vĩnh Long, Kiên Giang, Cà Mau..
I. KHÁI QUÁT VỀ CỎ VETIVER
- Loài cỏ Vetiver có tên khoa học Vetiveria Zizanioides L. thuộc họ Graminae, họ phụ Panicoideae, tộc Andropogoneae, tộc phụ Sorghinae.
- Các kết quả nghiên cứu cho thấy có 12 giống cỏ Vetiver được phát hiện.
- Giống Vetiveria nemoralis là giống có thể ra hoa kết hạt, có nguồn gốc và mọc rộng rãi ở các vùng núi cao ở Thái Lan, Lào, Việt Nam.
+ V. zizanioides: Mọc cao to, thân cứng và khỏe; Bộ rễ dày hơn và mọc sâu.
+ V. nemoralis: Thân thấp, mềm; Bộ rễ ngắn; Và quan trọng là loại này có khả năng phát tán.
- Ở Việt Nam, trong quyển sách “Tên cây rừng Việt Nam” của Nhà xuất bản Nông nghiệp [1992] ghi nhận cỏ Vetiver được gọi là cỏ Hương bài hoặc cỏ Hương lau, có tên khoa học là Vetiveria zizanioides L. Giống cỏ này đã được trồng ở Thái Bình để sản xuất dầu thơm.
1. Đặc điểm hình thái của Cỏ Vetiver:
- Cỏ Vetiver có dạng thân cọng, chắc, đặc, cứng và hóa gỗ. Thân cỏ mọc thẳng đứng, cao trung bình 1,5-2 m. Phiến lá hẹp, dọc theo rìa lá có răng cưa bén. Rễ chùm không mọc trải rộng mà cắm thẳng đứng sâu 3-4 m, rộng đến 2,5 m sau hai năm trồng. Rễ của loài Vetiveria zizanioides có chứa tinh dầu, chất lượng tốt nhất 18 tháng sau khi trồng với lượng tinh dầu 2-2,5% trọng lượng khô [Mekonnen, 2000].
- Phiến lá hẹp, dài khoảng 45-100cm, rộng khoảng 6-12mm, dọc theo rìa lá có răng cưa bén.
- Cỏ Vetiver cần lượng mưa khoảng 300 mm, nhưng trên 700 mm có lẽ thích hợp hơn để cỏ tồn tại suốt thời gian khô hạn, thông thường cỏ Vetiver cần một mùa ẩm ướt ít nhất 03 tháng. Là loại cây C4 nên chúng thích hợp trong vùng có lượng ánh sáng cao. Cỏ Vetiver không phát triển tốt dưới bóng râm.
- Loài Vetiveria zizanioides được dùng phổ biến vì có đặc điểm không tạo hạt, nhân giống chủ yếu bằng phương pháp vô tính nên không thể mọc tràn lan như các loại cỏ dại khác [Hanping, 2000].
2. Bộ rễ cỏ Vetiver
– Dạng thân cọng, chắc, đặc, cứng và hoá gỗ. Cỏ Vetiver mọc thành bụi dày đặc. Từ gốc rễ mọc ra rất nhiều chồi ở các hướng. Thân cỏ mọc thẳng đứng, cao trung bình 1,5-2m. Phần thân trên không phân nhánh, phần dưới đẻ nhánh rất mạnh.
– Rễ là phần có tác dụng lớn và quan trọng nhất của cỏ Vetiver. Hệ thống rễ cỏ vetiver không mọc trải rộng mà lại cắm thẳng đứng sâu vào trong đất, kể cả rễ chính, rễ thứ cấp hoặc rễ dạng sợi. Rễ có dạng chùm không mọc trải rộng mà lại cắm thẳng đứng sâu 3-4m, rộng đến 2,5m sau vài năm trồng [phụ thuộc vào điều kiện dinh dưỡng]
– Cỏ Vetiver có sức chịu đựng đối với sự biến động khí hậu cực kỳ lớn như hạn hán kéo dài, lũ lụt, ngập úng. Khả năng chịu ngập úng kéo dài đến 45 ngày ở luồng nước sâu 0,6-0,8m.
– Có thể thích nghi rộng đối với nhiều vùng sinh thái khác nhau, phát triển được ở những vùng đất khá khắc nghiệt và cỏ được trồng với mục đích chống xói mòn, sạt lở đất để bảo vệ đất đai hoa màu.
3. Sự phân bố kim loại nặng trong cỏ Vetiver
[Nguồn : Vetiver system – the green tool against erosion]
4. Khả năng hấp thụ kim loại
- Sự phân bố kim loại nặng trong cỏ Vetiver có thể chia làm 3 nhóm:
- Rất ít As, Cd, Cr và Hg do rễ hấp thụ được chuyển lên thân lá [1-5%].
- Một lượng vừa phải Cu, Pb, Ni và Se do rễ hấp thụ được chuyển lên thân lá [16-33%].
- Zn được phân bố đồng đều ở thân lá và rễ [40%].
II. CÁC ỨNG DỤNG CỦA CỎ VETIVER
- Cỏ Vetiver phù hợp với đất có độ chua, độ mặn, độ phèn cao, có hàm lượng Na và Mg cao.
- Cỏ Vetiver phù hợp với đất và nước có hàm lượng Al, Mn cao và những kim loại nặng như As, Cd, Cr, Ni, Pb, Hg, Se và Zn.
- Cỏ Vetiver có khả năng hấp thụ một lượng lớn N và P hòa tan trong nước thải.
- Cỏ Vetiver phù hợp với đất có hàm lượng chất dinh dưỡng cao.
- Cỏ Vetiver có khả năng chịu nồng độ thuốc trừ sâu, thuốc trừ cỏ cao.
- Cỏ Vetiver có khả năng phân hủy một số hợp chất hữu cơ liên quan với thuốc trừ sâu, thuốc trừ cỏ.
- Cỏ Vetiver có thể phục hồi rất nhanh sau khi bị ảnh hưởng của hạn hán, giá lạnh, cháy, nhiễm mặn và những điều kiện bất lợi khác sau khi những điều kiện này kết thúc.
III. ỨNG DỤNG CỎ VETIVER TRONG XỬ LÝ NƯỚC THẢI CÔNG NGHIỆP
- Ở Ôxtrâylia 1,4 triệu lít nước thải/ngày tại một nhà máy chế biến lương thực và 1,4 triệu lít nước thải/ngày tại một lò mổ sản xuất thịt bò [Smeal et al., 2003].
- Ở Srilanka, nhà máy sản xuất pin, bóng đèn, mực in Mn, Fe, Cu, Zn, Pb, 30-50%
- Ở Ôxtrâylia và Trung Quốc, Vetiver được trồng trên các bãi rác và lấy luôn nước thải thấm rỉ để tưới.
- Xử lý nước thải ở các trại lợn, chất thải được phân hủy phần lớn tại các đồng cỏ vetiver ngập nước và chất lượng môi trường đã được cải thiện.
- Ở Việt Nam bước đầu thử nghiệm tại nhà máy chế biến hải sản. Kết quả phân tích cho thấy, hàm lượng Nitơ tổng trong nước thải giảm 88% sau 48 giờ và giảm 91% sau 72 giờ, hàm lượng Phốtpho tổng giảm 80% sau 48 giờ và 82% sau 72 giờ. [Lưu Thái Danh et al., 2006].
- Một số đầm hồ nuôi cá ở đồng bằng sông Cửu Long
- Nước thải từ một xí nghiệp sản xuất giấy ở Bắc Ninh
- Nhà máy phân đạm Hà Bắc
Thanh lọc nước thải sinh hoạt và nước thải nhiễm chất hữu cơ.
100 khóm cỏ Vetiver trên diện tích 50m2 có khả năng phân hủy hết tạp chất hữu cơ từ khu vệ sinh công viên. Ngoài ra, thực tế cũng cho thấy loài cỏ này có khả năng xử lý 1,4 triệu lít nước thải chế biến thực phẩm/ngày và 1,5 triệu lít nước thải tại các lò giết mổ sản xuất thịt bò/ngày.
Xử lý nước rỉ từ bãi rác
Nước rỉ từ bãi chôn lấp rác thường có độ ô nhiễm chất hữu cơ và kim loại nặng, ở Australia và Trung Quốc đã xử lý thành công vấn đề này. Bằng cách trồng cỏ Vetiver trên bãi rác, và dùng nước rỉ để tưới chúng. Mức độ ô nhiễm giảm hẳn khi cỏ Vetiver phát triển tốt.
Nước rỉ từ những bãi rác thường mang nhiều hữu cơ cũng như kim loại nặng rất cao… Tuy nhiên, người ta đã tìm ra hướng giải quyết bằng cách trồng cỏ Vetiver xung quanh những bãi rác vì chúng có khả năng hấp thụ được nước thải rỉ. Nhờ thế mà nguồn nước ô nhiễm giảm đáng kể.
Xử lý nước thải chăn nuôi
Ngành chăn nuôi ngày càng có sự phát triển vượt bậc vì nhu cầu lượng thực của cả thế giới không ngừng tăng lên. Các trang trại chăn nuôi thường gây ra nhiều vấn đề xấu đối với môi trường và đe dọa đến sức khỏe của những khu dân cư chung quanh.
Do đó người ta thường sử dụng cỏ Vetiver tại những vùng đất ngập nước. Vai trò chính của cỏ Vetiver trong trường hợp này là phân hủy chất hữu cơ và giúp cải thiện được chất lượng môi trường
Xử lý nước thải nhiễm kim loại nặng
Một khả năng khác của cỏ Vetiver chính là khả năng hấp thụ kim loại nặng cùng những chất dinh dưỡng. Tuy hấp thụ 1 hàm lượng cao các chất này nhưng chúng vẫn có khả năng sinh sống rất tốt.
Ứng dụng cỏ Vetiver trong xử lý ô nhiễm và bảo vệ đất
Ổn định đường cao tốc, đường ray xe lửa: Sử dụng công nghệ cỏ Vetiver trong lĩnh vực này vì chi phí rất thấp chỉ bằng khoảng 15% của biện pháp kỹ thuật thông thường dùng bê tông hoặc tường đá
Ổn định đê điều trong Nông nghiệp: Ổn định đê điều ven sông ở Đồng bằng Sông Hồng và Đồng bằng Sông Cửu Long để chống xói mòn và sạt lỡ do bão, lũ lụt ở những vùng đê ven biển, những vùng đồng bằng thấp thường hay bị nước mặn xâm nhập khi bị thủy triều lên cao và bão
Ổn định đất chua và kiểm soát xói mòn: Kiểm soát xói mòn và ổn định các rãnh thoát nước, các kênh, dòng nước bị đất chua như ở Bãi Sậy– Đồng Tháp ở châu thổ sông MêKông
Kiểm soát xói mòn do lũ lụt: Bảo vệ đất và vụ mùa khỏi thiệt hại do lũ lụt ở những vùng thường xảy ra lũ lụt và những vùng đất thấp.
Trồng lúa: Cố định đê điều, kênh tưới tiêu, cải tạo đất chua và mặn.