Giương cao ảnh vị lãnh tụ vĩ đại của giai cấp vô sản Vladimir Lênin trong một cuộc tuần hành
kỷ niệm Cách mạng tháng Mười Nga ở thành phố Stavropol. [Nguồn: AFP/TTXVN]
1. Cách mạng Tháng Mười Nga là một trong những sự kiện vĩ đại nhất của thế kỷ XX, đánh dấu một mốc mới trong lịch sử phát triển của nhân loại. Cách mạng Tháng Mười Nga đã xóa bỏ giai cấp bóc lột, tư sản, địa chủ và chế độ người bóc lột người, đưa giai cấp vô sản bị áp bức, bóc lột nặng nề thành giai cấp đứng đầu và làm chủ xã hội; giải phóng nhân dân lao động, đưa người lao động từ thân phận nô lệ trở thành chủ nhân của đất nước. Cách mạng Tháng Mười Nga thành công đã dẫn tới sự ra đời nhà nước xã hội chủ nghĩa - nhà nước chuyên chính vô sản đầu tiên trong lịch sử loài người và làm cho chủ nghĩa xã hội từ lý luận trở thành hiện thực trong đời sống chính trị thế giới.
Nó báo hiệu quá trình cải tạo thế giới theo chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản đã bắt đầu.Sự xuất hiện của Liên Xô - một kết quả trực tiếp của cuộc Cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại năm 1917, đã xóa bỏ nước Nga Sa hoàng và dựng lên một nước Nga mới - Nước Nga Xôviết, đưa giai cấp công nhân và quần chúng nhân dân Nga lên nắm chính quyền; biến ước mơ, nguyện vọng hàng ngàn năm của quần chúng lao động về một chế độ xã hội không còn bóc lột, áp bức, bất công và nhân dân làm chủ trở thành hiện thực. Cách mạng Tháng Mười thắng lợi, một thời đại mới mở ra - Thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới. Cách mạng Tháng Mười là cuộc cách mạng sâu sắc nhất trong lịch sử nhân loại. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga mở ra một thời đại mới trong lịch sử nhân loại, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới” .
Cách mạng Tháng Mười đánh dấu bước chuyển biến về chất chủ nghĩa xã hội khoa học: từ lý luận đã trở thành hiện thực sinh động. V.I.Lênin từng nhận định, Cách mạng Tháng Mười đã mở đầu cho “một thời đại mới trong lịch sử loài người”, “một sự nghiệp mới mẻ sáng tạo ra một chế độ nhà nước xưa nay chưa từng có”. Khẳng định tầm vóc, giá trị to lớn của Cách mạng Tháng Mười, Hồ Chí Minh viết: “Giống như mặt trời chói lọi, Cách mạng Tháng Mười chiếu sáng khắp nămchâu, thức tỉnh hàng triệu người bị áp bức, bóc lột trên trái đất. Trong lịch sử loài người chưa từng có cuộc cách mạng nào có ý nghĩa to lớn và sâu xa như thế” . Như vậy, Cách mạng Tháng Mười có ý nghĩa khai mở một thời đại mới trên toàn thế giới.
Cách mạng Tháng Mười Nga “là thắng lợi vĩ đại nhất của giai cấp công nhân, của nhân dân lao động và các dân tộc bị áp bức do giai cấp công nhân và đội tiền phong của nó là Đảng Bônsêvích lãnh đạo. Cách mạng Tháng Mười Nga đã dùng bạo lực cách mạng đánh đổ giai cấp tư sản và giai cấp phong kiến địa chủ, lập nên chính quyền của những người lao động, xây dựng một xã hội hoàn toàn mới, một xã hội không có người bóc lột người” . Nhưng khoảnh khắc của sự thật là ở chỗ nó là một sự kiện thay đổi có ý nghĩa lịch sử thế giới, làm thay đổi nước Nga và toàn thế giới. Nghiên cứu về hiện tượng và những hệ quả của sự kiện này vẫn sẽ luôn là tâm điểm chú ý của các nhà sử học, các chính trị gia, công chúng rộng rãi của Nga và quốc tế.
2. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga đã khẳng định bản chất khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin và cung cấp những bài học lịch sử vô giá cho các cuộc cách mạng vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Cuộc cách mạng vĩ đại này, từ thực tiễn cách mạng đã làm sáng tỏ, chủ nghĩa Mác và chủ nghĩa Lênin là thống nhất về bản chất, về những đặc trưng, thuộc tính phản ánh bản chất - xét về mặt lý luận, học thuyết.
Đó là bản chất khoa học,cách mạng và nhân văn. Đó là đặc trưng, thuộc tính biện chứng về phát triển. Cách mạng Tháng Mười Nga, thực tiễn lịch sử của đấu tranh cách mạng đã cung cấp những kinh nghiệm và bài học để khẳng định giá trị khoa học và ý nghĩa sáng tạo, cách tân, đổi mới trong các luận thuyết của Lênin. Hồ Chí Minh đã nhận xét, Cách mạng Tháng Mười là “một cuộc biến đổi long trời lở đất”. Và lịch sử thế giới đã xác nhận Cách mạng Tháng Mười là một sự kiện lớn, chân dung lớn của thế kỷ XX, có ảnh hưởng to lớn đến quá trình phát triển tiếp theo của xã hội loài người. Điều đó vẫn mãi mãi sẽ là như thế và do đó những giá trị của nó cũng trường tồn.
Với thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga, V.I.Lê-nin từng khẳng định: “Chúng ta có quyền tự hào và quả thật chúng ta tự hào là đã có cái hân hạnh được bắt đầu việc xây dựng Nhà nước Xô-viết và do đó mở đầu một thời đại mới trong lịch sử thế giới, thời đại thống trị của một giai cấp mới, giai cấp bị áp bức trong tất cả các nước tư bản và ở khắp nơi đều đang tiến tới một cuộc đổi mới, tới chỗ chiến thắng giai cấp tư sản, tới chỗ thành lập chuyên chính vô sản, tới chỗ giải phóng nhân loại khỏi ách tư bản, khỏi những cuộc chiến tranh đế quốc”. Không những thế, với thắng lợi Cách mạng Tháng Mười Nga, Lênin đã mở rộng định đề của Mác - Ăngghen, thêm vào đó một nội dung vô cùng quan trọng, xác thực, đem lại sự thức tỉnh các dân tộc trong sự nghiệp tự mình giải phóng mình, đó là “vô sản toàn thế giới và các dân tộc bị áp bức đoàn kết lại”.
Thời đại của Mác - Ăngghen là thời đại mà chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh đang có địa vị thống trị trên thế giới. Đến thời đại Cách mạng Tháng Mười Nga, Lênin đã phát hiện chủ nghĩa tư bản đã phát triển từ tự do cạnh tranh tới độc quyền lũng đoạn, trong hình thái chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa thực dân xâm lược thuộc địa, đặt ách thống trị tại các thuộc địa. Do đó, bổ sung của Lênin là hoàn toàn đúng đắn, kịp thời, thật sự có tầm phát kiến, có ý nghĩa khai mở và thức tỉnh những người cách mạng và quần chúng lao động…
Khẩu hiệu hành động do Lênin đưa ra đã được chứng thực, đã được kiểm nghiệm bởi thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga. Do vậy, Cách mạng Tháng Mười Nga thấm nhuần bản chất giai cấp công nhân hiện đại, đồng thời là bản chất quốc tế của giai cấp công nhân, lúc đầu được gọi là chủ nghĩa quốc tế vô sản, sau là chủ nghĩa quốc tế xã hội chủ nghĩa của giai cấp công nhân. Cách mạng Tháng Mười Nga đã mở ra một bước ngoặt căn bản trong lịch sử loài người, từ thế giới tư bản chủ nghĩa sang thế giới xã hội chủ nghĩa, mở ra một thời đại mới - thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới.
Từ sau Cách mạng Tháng Mười Nga, chủ nghĩa xã hội được biết đến không chỉ là một học thuyết, mà còn là một chế độ xã hội mới tốt đẹp. Cách mạng Tháng Mười Nga thực hiện công cuộc giải phóng triệt để những người vô sản và nông dân nghèo khổ khỏi sự áp bức, bóc lột của chủ nghĩa tư bản, của chế độ phong kiến, nâng họ lên hàng những người chủ thực sự của chế độ xã hội mới. Sức sáng tạo của hàng triệu triệu quần chúng cách mạng là cội nguồn sức sống của Cách mạng Tháng Mười Nga, của chủ nghĩa xã hội hiện thực và những biến đổi căn bản lịch sử phát triển của nhân loại trong thế kỷ XX. Cách mạng Tháng Mười Nga không phải là một hiện tượng ngẫu nhiên, nhất thời mà là một quá trình chính trị. Nó mở ra một không gian chính trị rộng lớn ngoài nước Nga, nó diễn tiến bởi một thời gian chính trị, cả trước, trong và sau hành động khởi nghĩa giành chính quyền của công - nông và binh lính lật đổ ách thống trị của đế quốc Sa Hoàng và chính quyền tư sản phản động, tạo ra những đảo lộn cách mạng đủ sức phá tan “tù ngục lớn nhất” đối với các dân tộc phương Đông, mở ra kỷ nguyên mới của lịch sử, xác lập quyền lực nhân dân của nhà nước Xô Viết, nhà nước kiểu mới đầu tiên hiện diện trong lịch sử.
3. Cách mạng Tháng Mười Nga thức tỉnh hàng triệu quần chúng nhân dân lao động tự khẳng định mình, tự mình sáng tạo xây dựng một xã hội giàu có, công bằng, dân chủ và văn minh. Cách mạng Tháng Mười Nga ngay từ đầu đã phản đối các cuộc chiến tranh giữa các dân tộc, ủng hộ việc thiết lập hòa bình trên trái đất. Không có nghi ngờ gì nữa về một thực tế của những thay đổi thực sự mang tính cách mạng trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội Nga vào năm 1917 và trong thời kỳ tiếp theo [sự thay đổi chế độ chính trị và hệ tư tưởng thống trị, sự tháo dỡ hệ thống kinh tế-xã hội và xây dựng một hệ thống mới không có sở hữu tư nhân, một cuộc "cách mạng văn hóa" và v.v..].
Cách mạng Tháng Mười Nga có ý nghĩa lịch sử và tính chất quốc tế vô cùng sâu rộng; không một cuộc cách mạng nào trong thời đại ngày nay lại không chịu ảnh hưởng sâu xa của Cách mạng Tháng Mười Nga. Qua đó cho thấy: trong thời đại ngày nay, sự kết hợp tất yếu và tự nhiên giữa cuộc đấu tranh vì dân chủ và cuộc đấu tranh vì chủ nghĩa xã hội, giữa dân chủ và chủ nghĩa xã hội chẳng những là mục tiêu mà còn là động lực mạnh mẽ thúc đẩy tiến bộ xã hội, đưa xã hội loài người tới tự do, công bằng, bình đẳng và văn minh.
Chủ nghĩa xã hội trở thành xu thế phát triển tất yếu của thời đại, nhưng với những hình thức và bước đi rất khác nhau, đúng như chỉ dẫn của V.I.Lê-nin: “Tất cả các dân tộc đều đi đến xã hội xã hội chủ nghĩa, đó là điều không tránh khỏi, nhưng tất cả các dân tộc đều tiến tới chủ nghĩa xã hội không phải một cách hoàn toàn giống nhau; mỗi dân tộc sẽ đưa đặc điểm của mình vào hình thức này hay hình thức khác của chế độ dân chủ”. Noi gương Cách mạng Tháng Mười Nga, các dân tộc bị áp bức trên thế giới đã vùng lên đấu tranh giành độc lập dân tộc và lựa chọn con đường xã hội chủ nghĩa để xây dựng đất nước. Cách mạng Tháng Mười Nga thành công đã cổ vũ, lôi cuốn mạnh mẽ phong trào cách mạng giải phóng dân tộc của những nước thuộc địa ở châu Á, châu Phi, châu Mỹ Latinh. Thắng lợi của phong trào cách mạng giải phóng dân tộc và cách mạng xã hội chủ nghĩa ở một loạt nước, như: Ba Lan, Bungari, Cộng hòa Dân chủ Đức, Hunggari, Tiệp Khắc, Anbani, Mông Cổ, Triều Tiên, Cu Ba và Việt Nam…, đã tạo nên những tiền đề thực tế cho sự ra đời của một hệ thống xã hội mà trước đó chưa từng tồn tại trong lịch sử và chỉ một thời gian ngắn sau khi ra đời - hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa đã đóng vai trò chi phối với nhiều quá trình quan trọng của thế giới hiện đại.
Chính Cách mạng Tháng Mười Nga đem đến giá trị hiện thực bằng thành tựu nổi bật của một thế kỷ xây dựng chủ nghĩa xã hội; sự lớn mạnh nhanh chóng, sức hấp dẫn của chủ nghĩa xã hội và sự xuất hiện nhiều mô hình xã hội chủ nghĩa trên thế giới. Chủ nghĩa xã hội từ sau chiến tranh thế giới II [1939 - 1945] đã trở thành một hệ thống thế giới mang tính đối trọng với chủ nghĩa tư bản đế quốc và là một con đường phát triển, một hình mẫu của tổ chức xã hội mang lại tự do, công bằng và hạnh phúc cho đa số nhân dân. Sự lựa chọn con đường xã hội chủ nghĩa đã trở thành một xu thế lớn [thời kỳ này đã có 26 nước định hướng đi theo con đường xã hội chủ nghĩa]. Chủ nghĩa xã hội hiện thực từ thắng lợi ở một nước đã phát triển trở thành hệ thống thế giới trong thế kỷ XX.
4. Sau sự sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu những năm 90 của thế kỷ XX, hệ thống mô hình chủ nghĩa xã hội lâm vào thoái trào. Các thế lực chống đối hàng ngày, hàng giờ tìm đủ trăm phương, ngàn kế hòng “kể tội” Cách mạng Tháng Mười Nga. Gần đây, cũng xuất hiện những ý kiến trái chiều, đặt lại vấn đề về giá trị của Cách mạng Tháng Mười Nga. Chẳng hạn, các ý kiến cho rằng đó là "sự lầm lạc lịch sử"; rằng, " đó chỉ là một cuộc phiêu lưu", "sự áp đặt từ bên trên”; rằng nó “phải chịu trách nhiệm cho cuộc khủng hoảng của chủ nghĩa xã hội” hiện thực sau này. Và trên thực tế cũng đã có nhiều ý kiến phản bác sắc sảo từ chính các học giả Phương Tây về những quan điểm xuyên tạc, phủ nhận giá trị của Cách mạng Tháng Mười Nga. Thế nhưng, những mưu đồ ấy cũng không thể xóa được tình cảm mà những người có lương tri và yêu chuộng hòa bình, của nhân dân lao động trên toàn thế giới dành cho Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917.
Hiện nay, ngay tại nước Nga cũng có một sự quan tâm đặc biệt của dư luận xã hội Nga và quốc tế về chủ đề Kỷ niệm 100 năm Cách mạng Tháng Mười Nga là hoàn toàn chính đáng và dễ hiểu. Minh chứng cho điều đó là việc sắc lệnh của Tổng thống Liên bang Nga V.V. Putin về việc thành lập Ban tổ chức thuộc Hội Lịch sử Nga để tiến hành một loạt các sự kiện công cộng trong dịp kỷ niệm 100 năm cuộc cách mạng năm 1917.Tổng thống Nga V. Putin từng phát biểu: “Những ai muốn phủ nhận hoàn toàn những thành quả của chế độ Xô-viết, người ấy không có trái tim”. Khi được hỏi vì sao ông ủng hộ việc sử dụng phần nhạc của Quốc ca Liên Xô cho bản Quốc ca mới của Liên bang Nga, Tổng thống Putin đã trả lời: "Nếu chúng ta xoá bỏ mọi điều đã có từ trước và sau tháng 10/1917, thì có nghĩa chúng ta đã công nhận rằng, cha ông ta đã sống một cuộc đời hoàn toàn vô nghĩa lý. Bằng cả trái tim và trí tuệ, tôi không thể nào đồng ý thế được". Cách mạng Tháng Mười Nga 1917 là cuộc cách mạng vĩ đại, thay đổi tận gốc nước Nga và có ảnh hưởng lớn đến phần còn lại của thế giới.
5. Hiện nay, kế thừa những giá trị của Cách mạng Tháng Mười Nga, đi theo con đường Cách mạng Tháng Mười, Việt Nam luôn kiên định mục tiêu lý tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam, tiếp tục đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và lãnh tụ Hồ Chí Minh, sự nghiệp cách mạng Việt Nam gần 90 năm qua đã giành được những thắng lợi to lớn mang tính bước ngoặt lịch sử. Nhân dân Việt Nam kiên định sự nghiệp đổi mới, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, tiếp tục con đường đi lên chủ nghĩa xã hội; xã hội xã hội chủ nghĩa mà Việt Nam xây dựng và hướng tới là một xã hội: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Để đạt tới mục tiêu cao cả đó, tất yếu phải trải qua nhiều chặng đường khó khăn, gian khổ với những bước đi, hình thức phù hợp trong thời kỳ quá độ. Năm 2017, tròn 100 năm Cách mạng Tháng Mười Nga, chủ nghĩa xã hội hiện thực trên thế giới có thành tựu và bất cập, đổ vỡ và cải cách, đổi mới, đã khơi dậy bao nhiêu cảm xúc và trăn trở trong lương tri của nhân loại, nhưng con đường đi lên chủ nghĩa xã hội Cách mạng Tháng Mười Nga khai mở vẫn là giải pháp đúng đắn duy nhất và cần thiết cho Việt Nam nói riêng và cho nhân loại yêu chuộng hòa bình trên thế giới nói chung. Cách mạng Tháng Mười Nga - chân dung lớn của thế kỷ XX, vẫn tỏa sáng, có sức lôi cuốn kỳ lạ bởi những giá trị không đổi .
Lý tưởng và tinh thần của Cách mạng Tháng Mười Nga vẫn tiếp tục là ngọn cờ dẫn đường cho cuộc đấu tranh cho nhân dân lao động toàn thế giới trong thế kỷ XXI. Nhiều chính phủ ở các quốc gia, nhất là ở Châu Mỹ Latin đã tuyên bố sẽ xây dựng chủ nghĩa xã hội thế kỷ XXI. Hiện thực sinh động của những nước đang kiên định theo con đường Cách mạng Tháng Mười Nga, theo định hướng xã hội chủ nghĩa trên thế giới, trong đó có Việt Nam, càng khẳng định giá trị khai mở, tinh thần khai sáng và sức sống trường tồn của tinh thần Cách mạng Tháng Mười Nga trong hiện tại và tương lai./.
TS. Đặng Kim Oanh, Tổng Biên tập Tạp chí Lịch sử Đảng