Kế hoạch hóa phát triển kinh tế - xã hội là phương thức quản lí vĩ mô nền kinh tế quốc dân của nhà nước theo mục tiêu.
Hình minh họa [Nguồn: Baonghean]
Khái niệm
Khái niệm về kế hoạch hóa phát triển kinh tế - xã hội được xác định trong từ điển bách khoa Việt Nam như sau:
Kế hoạch hóa là phương thức quản lí vĩ mô nền kinh tế quốc dân của nhà nước theo mục tiêu, là hoạt động của con người trên cơ sở nhận thức và vận dụng các qui luật xã hội và tự nhiên, đặc biệt là qui luật kinh tế để tổ chức quản lí các đơn vị kinh tế, các ngành, các lĩnh vực và toàn bộ nền kinh tế quốc dân theo những mục tiêu thống nhất;
Dự kiến trước phương hướng, cơ cấu, tốc độ phát triển và có những biện pháp tương ứng bảo đảm thực hiện, nhằm đạt hiệu quả kinh tế - xã hội cao. [trang 469, Từ điển Bách khoa Việt Nam 2 - NXB Từ điển Bách khoa, Hà Nội, 2002]
Như vậy, nếu theo góc độ qui trình, phương thức thì kế hoạch hóa phát triển kinh tế - xã hội bao gồm 3 bước chính: lập kế hoạch, tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch và theo dõi đánh giá kế hoạch.
Kế hoạch hóa phát triển kinh tế - xã hội nếu hiểu theo nội dung, bao gồm một hệ thống đầy đủ các văn bản hoạch định của nhà nước. Tùy theo từng nước, hệ thống các văn bản hoạch định có thể khác nhau.
Ở Việt Nam, hệ thống này bao gồm: chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, qui hoạch phát triển, kế hoạch phát triển và các chương trình dự án phát triển kinh tế - xã hội.
Tất cả các văn bản trên có mối quan hệ với nhau, nhằm hướng và tổ chức hoạt động của nền kinh tế theo mục tiêu tổng thể, dài hạn của đất nước [địa phương, ngành].
Như vậy, kế hoạch hóa phát triển kinh tế - xã hội, nếu hiểu theo nội dung bao gồm:
[1] Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội;
[2] Xây dựng qui hoạch phát triển kinh tế - xã hội, nhằm cụ thể hóa quan điểm và nội dung chiến lược;
[3] Xây dựng kế hoạch trung hạn, kế hoạch hàng năm nhằm đưa ra chiến lược và qui hoạch vào thực hiện từng bước.
[Tài liệu tham khảo: Kế hoạch hóa phát triển, GS.TS. Ngô Thắng Lợi, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân, 2019]
Tuyết Nhi
Ngày 29/7/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 31/CT-TTg về xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách Nhà nước năm 2021 [Chỉ thị số 31/CT-TTg], trong đó triển khai xây dựng Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2021 với các yêu cầu, nhiệm vụ chủ yếu sau:
1. Nội dung Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2021
a] Bối cảnh xây dựng kế hoạch phát triển KT-XH năm 2021, bao gồm nhận định, phân tích những cơ hội, thuận lợi, thách thức, rủi ro của bối cảnh trong nước, khu vực và quốc tế tác động đến việc xây dựng và thực hiện các mục tiêu phát triển KT-XH.
b] Mục tiêu tổng quát, mục tiêu chủ yếu và một số cân đối lớn, trong đó: phấn đấu tốc độ tăng trưởng kinh tế [GDP] của cả nước năm 2021 tăng khoảng 7%, đối với các bộ, cơ quan trung ương và địa phương, căn cứ tình hình thực tế xây dựng phương án tăng trưởng của ngành, lĩnh vực và địa phương hợp lý và phù hợp; đề xuất một số chỉ tiêu cơ bản của bộ, ngành và địa phương cho năm 2021.
c] Các định hướng, nhiệm vụ chủ yếu gồm:
- Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, thúc đẩy tăng trưởng nhanh, bền vững trên cơ sở giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát. Nghiên cứu, hình thành khung khổ pháp lý cho sự phát triển phù hợp với tình hình mới.
- Đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh, tăng cường sức chống chịu của nền kinh tế, khơi dậy nội lực trong nước; phát triển kinh tế tập thể; cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh; thúc đẩy khởi nghiệp, sáng tạo, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia hiệu quả vào cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.
- Mở rộng thị trường xuất, nhập khẩu, đa dạng hóa đối tác, nguồn hàng, hạn chế sự phụ thuộc vào một số thị trường; kiểm soát có hiệu quả nhập khẩu; thực hiện có hiệu quả các giải pháp phòng, ngừa, nâng cao năng lực phòng vệ thương mại. Đẩy mạnh khai thác và phát triển thị trường nội địa, nâng cao sức tiêu dùng trong nước và phát triển thương hiệu Việt. Phát triển mạnh thương mại điện tử. Thực hiện có hiệu quả các giải pháp bảo đảm cân đối cung - cầu.
- Tăng cường huy động, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực đầu tư của nền kinh tế. Nâng cao hiệu quả quản lý nợ công và sử dụng vốn đầu tư công, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án đầu tư, đặc biệt là các dự án quan trọng quốc gia, các công trình trọng điểm.
- Đẩy mạnh xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ như giao thông, năng lượng, công nghệ thông tin và truyền thông, nông nghiệp, nông thôn...; phát triển đô thị theo quy hoạch và kế hoạch, hướng tới mô hình đô thị xanh, thông minh và bền vững; tập trung nâng cao chất lượng đô thị. Tiếp tục phát triển nhà ở xã hội, đáp ứng nhu cầu của người thu nhập thấp, nhà ở cho công nhân khu công nghiệp, tiếp tục xây dựng nông thôn mới.
-Thúc đẩy phát triển các vùng và khu kinh tế theo quy hoạch đã được phê duyệt; nghiên cứu, ban hành quy chế phối hợp điều hành các vùng, liên kết vùng; xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù thúc đẩy phát triển vùng, liên kết vùng.
- Nâng cao chất lượng và sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực gắn với đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, ứng dụng và phát triển mạnh mẽ khoa học, công nghệ; chú trọng đào tạo nguồn nhân lực có kĩ năng, trình độ chuyên môn kỹ thuật cao. Tiếp tục đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
- Tiếp tục xây dựng, phát huy giá trị văn hóa, con người Việt Nam, sức mạnh toàn dân tộc, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, nâng cao đời sống nhân dân; bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe nhân dân. Thực hiện tốt chính sách dân tộc, tôn giáo. Đẩy mạnh giảm nghèo bền vững, thúc đẩy phát triển kinh tế vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
- Quản lý, khai thác, sử dụng hiệu quả, bền vững tài nguyên thiên nhiên; bảo vệ môi trường sống, bảo tồn, phục hồi và phát triển bền vững đa dạng sinh học; chủ động ứng phó có hiệu quả với biến đổi khí hậu, phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai.
- Tiếp tục đẩy mạnh công tác xây dựng, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức chấp hành kỷ luật, kỷ cương, sắp xếp và tinh gọn bộ máy.
- Tiếp tục cải cách hành chính tư pháp; tăng cường kiểm tra, rà soát, hoàn thiện pháp luật, tạo chuyển biến mạnh mẽ và hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật; nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động hành chính tư pháp và bổ trợ tư pháp, thi hành án; cải cách thủ tục hành chính.
- Củng cố, tăng cường quốc phòng, an ninh; kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ và giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.
- Tiếp tục triển khai hiệu quả hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế, củng cố môi trường hòa bình, ổn định và thuận lợi để phát triển đất nước.
2. Yêu cầu xây dựng Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2021
a] Kế hoạch năm 2021 phải xây dựng bám sát các nghị quyết, chủ trương, đường lối của Đảng, các Nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ, các chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ và phù hợp với Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025.
b] Kế hoạch của các ngành, lĩnh vực và các cấp địa phương phải phù hợp với quy hoạch có liên quan theo quy định của pháp luật, chiến lược và kế hoạch 5 năm về phát triển kinh tế xã hội của cả nước, kế hoạch 5 năm về phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; phù hợp với đặc điểm, trình độ phát triển của từng ngành, từng địa phương và đảm bảo tính kết nối vùng, kết nối với các tỉnh, thành phố lân cận; cần bám sát những dự báo, đánh giá tình hình, bối cảnh trong nước và quốc tế trong giai đoạn tới; đảm bảo sự kế thừa những thành quả đạt được cũng như khắc phục những tồn tại, hạn chế trong thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội.
c] Các mục tiêu, định hướng và giải pháp, chính sách phải đảm bảo khả thi, gắn kết với khả năng cân đối, huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực; cần phân tích, đánh giá, lựa chọn và sắp xếp thứ tự các mục tiêu ưu tiên trong kế hoạch; bảo đảm sự gắn kết chặt chẽ giữa kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và kế hoạch đầu tư công; lồng ghép các mục tiêu phát triển bền vững theo Kế hoạch hành động thực hiện Chương trình nghị sự 2030 vào kế hoạch phát triển kinh tế xã hội. Đồng thời kế hoạch xây dựng phải phù hợp với khả năng thực hiện của các ngành, các cấp, các địa phương.
[Nội dung chi tiết Chỉ thị 31/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 29/7/2020 về Xây dựng Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và Dự toán ngân sách nhà nước năm 2021 xem tại đây]
Phòng Tổng hợp quy hoạch
Chủ động xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội từng địa phương
[ĐCSVN] – Cần thiết phải tạo cơ hội để các địa phương trao đổi trực tiếp với các cơ quan của Bộ Kế hoạch và Đầu tư và với nhau. Đồng thời, tăng cường phối hợp thực hiện để cùng nhau triển khai tốt nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, góp phần thực hiện thắng lợi chương trình Nghị quyết và mục tiêu chung mà Đảng cùng Nhà nước đặt ra, từng bước vượt qua dịch bệnh, củng cố và phát triển bền vững đất nước giai đoạn mới.
Triển khai kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và đầu tư công năm 2022
Sáng 15/9, Hội nghị trực tuyến xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và đầu tư công năm 2022 vùng Bắc trung bộ và Duyên hải miền Trung và Tây Nguyên đã diễn ra. Đây là hội nghị lần thứ hai được tổ chức theo hình thức trực tuyến với 3 miền Bắc, Trung, Nam bao gồm 6 vùng trong cả nước. Mặc dù các địa phương và Bộ, ngành có nhiều việc cần triển khai trong những tháng cuối năm, đặc biệt là dành nhiều thời gian nỗ lực để phòng chống dịch bệnh, Hội nghị đã thu hút sự tham dự của 19 tỉnh trong vùng. Điều này cũng cho thấy tầm quan trọng của việc xây dựng kế hoạch năm tiếp theo là vô cùng quan trọng.
| Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông phát biểu tại Hội nghị [Ảnh: MPI] |
Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông khẳng định, việc họp với các địa phương về công tác xây dựng kế hoạch trong 5 năm trở lại đây đã được Bộ cải tiến theo hướng nâng cao chất lượng xây dựng kế hoạch; các địa phương không cần phải về làm việc với Bộ trong xây dựng kế hoạch mà Bộ chủ động làm việc với các địa phương theo vùng. Đây là cách làm tốt để giảm bớt thời gian đi lại của các địa phương, để nghe được nhiều thông tin hơn giữa các địa phương với nhau, cùng nhau nhìn nhận đánh giá các tỉnh trong vùng, các tỉnh có điều kiện tương tự với nhau để xem có những cách làm nào tốt, mô hình nào hay để có thể rút kinh nghiệm, học tập, nhân rộng, đồng thời chỉ ra những hạn chế cần rút kinh nghiệm để khắc phục. “Đây cũng là cách mà các địa phương trao đổi trực tiếp với các cơ quan của Bộ KH&ĐT nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc được các đơn vị chuyên môn của Bộ giải thích, hướng dẫn ngay giúp cho việc tháo gỡ khó khăn được nhanh hơn; đồng thời cũng là dịp mà các địa phương tăng cường công tác phối hợp với nhau, tăng cường thông tin mà có thể học tập lẫn nhau, chia sẻ với nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình, đó là mục tiêu quan trọng mà chúng ta xây dựng hàng năm’’- Thứ trưởng Đông nói.
Đánh giá toàn diện thực hiện phát triển kinh tế - xã hội và đầu tư của vùng 8 tháng 2021
Hội nghị hôm nay là dịp các địa phương đánh giá toàn diện, phân tích các mặt được, chưa được và làm rõ các nguyên nhân chủ quan, khách quan và các giải pháp đối với tình hình triển khai thực hiện phát triển kinh tế - xã hội và đầu tư 8 tháng đầu năm và ước thực hiện cả năm 2021. Trong đó, đánh giá rõ việc dự kiến kết quả thực hiện chỉ tiêu GRDP của các địa phương trong năm 2021. Từ đó, kiến nghị các giải pháp đúng, chia sẻ cách làm hay để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và triển khai kế hoạch đầu tư công trong bối cảnh tác động của dịch COVID-19, đặc biệt là công tác giải ngân trong 9 tháng đầu năm và những tháng cuối năm 2021 trên tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Hội nghị về công tác giải ngân vừa qua. Tập trung vào việc khả năng thực hiện giải ngân vốn đầu tư công 9 tháng đầu năm phải đạt tối thiểu 60% kế hoạch đã được giao từ đầu năm.
Đặc biệt, cũng qua đây, dự kiến xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và đầu tư công năm 2022. Trong đó, cần tập trung về công tác dự báo, đánh giá, phân tích tình hình, bối cảnh “bình thường mới”, nêu bật những vấn đề khó khăn, vướng mắc và những tồn tại, hạn chế để Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp, giải đáp hoặc kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét, tháo gỡ.
Bên cạnh đó, cùng trao đổi, thảo luận để làm rõ các khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội liên quan đến từng lĩnh vực tại địa phương như về quy hoạch, đầu tư công, thu hút đầu tư trong và ngoài nước, khắc phục các tác động của dịch bệnh COVID-19, các vấn đề về hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp, về lao động, đầu tư kinh doanh, an sinh xã hội, phục hồi sản xuất trong trạng thái bình thường mới. Đặc biệt là tiến độ giải ngân các nguồn vốn [trong đó có đầu tư công và đầu tư tư còn rất chậm].
| Hình ảnh điểm cầu ở trụ sở Bộ tại Hà Nội [Ảnh: MPI] |
Song song là nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm xây dựng Chương trình phục hồi kinh tế sau đại dịch COVID-19 đảm bảo triển khai ngay sau khi dịch bệnh được kiểm soát, trong đó tập trung phục hồi các ngành, lĩnh vực trọng tâm của địa phương và vùng.
Nêu thêm các khó khăn, vướng mắc; đồng thời kiến nghị đề xuất đối với việc triển khai công tác quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 và các quy hoạch có liên quan để đẩy nhanh tiến độ lập quy hoạch tỉnh và các quy hoạch liên quan theo quy định của Luật Quy hoạch; Bộ Kế hoạch và Đầu tư cam kết cùng với các địa phương xây dựng phương án phát triển kinh tế - xã hội phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của từng địa phương, góp phần tiến tới thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ đặt ra, với tinh thần chủ động, sáng tạo, quyết liệt, bám sát thực tiễn, tranh thủ nắm bắt cơ hội, phát huy tiềm năng, lợi thế từng địa phương để phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện thắng lợi Nghị quyết đại hội Đảng bộ tỉnh, thành phố và Nghị quyết đại hội lần thứ XIII của Đảng.
Tập trung vừa phòng, chống dịch bệnh, vừa phục hồi kinh tế
Điểm sáng đáng mừng trong bối cảnh dịch bệnh còn phức tạp là kinh tế tiếp tục giữ được sự tăng trưởng, bảo đảm thực hiện mục tiêu “kép” vừa đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, vừa phòng, chống dịch COVID-19 có hiệu quả. Hoạt động sản xuất, kinh doanh cả 3 khu vực nông lâm ngư nghiệp, công nghiệp, dịch vụ đều tăng trưởng, thu ngân sách, xuất khẩu tăng cao so với cùng kỳ năm trước. Công tác an sinh xã hội, chăm sóc y tế, người có công, người nghèo, bị ảnh hưởng dịch bệnh được đảm bảo. Đạt kết quả đạt được 8 tháng đầu năm đã phản ánh sự nỗ lực lớn của các địa phương vượt qua mọi khó khăn, tiếp tục thực hiện tốt các nhiệm vụ, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội, phấn đấu hoàn thành các chỉ tiêu, nhiệm vụ của năm 2021.
| Hội nghị có sự tham dự của 19 tỉnh, thành phố thuộc vùng [Ảnh: MPI] |
Tuy nhiên, cũng phải thẳng thắn nhìn nhận rằng, do đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, đã tác động tiêu cực đến tình hình sản xuất kinh doanh của hầu hết các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế và đời sống nhân dân. Sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi khó khăn do dịch bệnh và tiêu thụ sản phẩm, sản xuất công nghiệp một số địa phương gặp khó khăn do đứt gãy chuỗi cung ứng, tiêu thụ, vận chuyển gặp khó khăn. Một số địa phương có tốc độ tăng trưởng thấp là TP. Đà Nẵng [4,99%], Quảng Ngãi [4,03%] và Khánh Hòa [0,49%]. Nguy cơ thiếu hụt lao động có kinh nghiệm, tay nghề cao do các doanh nghiệp dừng hoạt động. Người lao động rơi vào tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm tăng cao, kéo dài.
Hội nghị xác định rõ, trong năm 2022, cùng với Trung ương, các địa phương trong vùng cần chủ động nghiên cứu, xây dựng và triển khai thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế trên địa bàn khả thi, hiệu quả; Tiếp tục phát triển thế mạnh về kinh tế biển, công nghiệp nặng, nông nghiệp là nền tảng; công nghiệp năng lượng, công nghiệp chế biến, chế tạo và dịch vụ logistics là đột phá; phục hồi ngành du lịch, dịch vụ; tập trung phát triển các trung tâm kinh tế động lực, các hành lang kinh tế. Đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học và công nghệ; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, chất lượng các hoạt động văn hóa - xã hội. Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường. Tập trung hoàn thiện và nâng cao chất lượng quy hoạch, tăng cường phát triển liên kết vùng, ngành, cụm ngành, sớm tạo ra các vùng động lực mới, cực tăng trưởng mới.
Theo đó, tiếp tục duy trì linh hoạt thực hiện “mục tiêu kép” vừa phòng, chống dịch, vừa duy trì sản xuất, phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội và đời sống nhân dân. Thực hiện tốt phương châm “vắc-xin + 5K”, trong đó vắc-xin là yếu tố quyết định, tổ chức theo hình thức tiêm chiến dịch trong thời gian ngắn nhất, theo phương châm an toàn - hiệu quả - nhanh chóng; sử dụng hệ thống tiêm chủng mở rộng sẵn có và huy động các cơ sở tiêm chủng dịch vụ của nhà nước và tư nhân cùng tham gia. Đẩy mạnh thu hút đầu tư, cải thiện kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế theo các hình thức phù hợp, vừa đảm bảo trong tình hình dịch bệnh, vừa đảm bảo sau khi dịch bệnh được kiểm soát, củng cố quốc phòng, an ninh, đảm bảo trật tự và an toàn xã hội./.
Lê Anh