Biểu tượng hoa sen trong văn hóa việt năm 2024

Sen gần gũi, mộc mạc nhưng cũng thanh cao, mạnh mẽ đến lạ kỳ. Sen ẩn mình dưới lớp bùn sâu tự sinh, tự dưỡng, chờ ngày nắng hạ để trỗi dậy, vươn lên mạnh mẽ bung sắc, tỏa hương.

Hoa sen có lẽ là loài hoa duy nhất hội tụ trong mình cả ý nghĩa triết học, nhân sinh cao quý và sức vươn dậy của một ý chí sống mãnh liệt như dân tộc Việt Nam. Loài hoa ấy đã đi vào tâm thức của người Việt, trở thành hình tượng trong văn học nghệ thuật, kiến trúc và điêu khắc của người Việt xưa đến nay.

Nói đến sen, người ta lại nghĩ đến Phật giáo, thế nên sen cũng được mọi người trân trọng từ buổi đầu khi đạo Phật du nhập vào nước ta. Vượt lên các loài hoa khác, sen đặc biệt có ý nghĩa lớn lao đối với Phật giáo, vì hoa sen mang những đức tính cao quý, gần gũi với triết lý của nhà Phật.

Bước ra khỏi cõi Phật, sen như một biểu tượng văn hóa bén rễ sâu trong tâm thức người Việt. Hình ảnh của hoa sen gần như là phổ biến, xuất hiện thường trực trong những đồ án trang trí. Những hiện vật của một thời quá khứ còn lại cho đến nay đã cho thấy nhiều hình ảnh phong phú về cách thể hiện hoa sen của các thế hệ nghệ nhân.

Mỗi độ tháng 6, tháng 7, những cánh đồng sen lại nở rộ toả hương thơm mát. Có người thích ngắm nhìn những bông hoa sen, thả hổn với hương sắc, có người lại thích lưu lại những bức ảnh, khoảnh khắc đẹp cùng sen. Cũng có nhiều người thích gói trọn hương sen trong những chén trà.

Cái ngọt ngào thấm đượm của hoa sen quyện chặt lấy từng cánh trà săn chắc, chỉ đợi nước nóng là bung nở khoe hương. Hoa sen nhẹ nhàng, không nồng, không gắt, ăn ý đến kì lạ với hương cốm non của trà ngon, lan đều vào trong màu nước. Mỗi ngụm trà ngon là như thấy được cả trời, cả đất, cả sự tỉ mỉ đến mức kì công của người chế biến.

Giữa bao hối hả, xô bồ của cuộc sống hiện đại, người ta lại mong muốn tìm đến hương vị của chén trà sen, như tìm đến vẻ đẹp thuần khiết, bình dị trong tâm khảm mỗi con người. Nhấp ngụm trà thơm lừng, ta cảm thấy tâm hồn được thư giãn và cuộc sống trở nên dễ chịu, nhẹ nhàng hơn.

Việt Phượng, với những thiết kế tinh tế, kết hợp khéo léo hình tượng sen trên nền trang phục truyền thống dân tộc. Từ đó tạo ra một phần trình diễn mãn nhãn, mở ra vẻ đẹp của hoa sen trên các tà áo dài thân thuộc.

Trình diễn bộ sưu tập thời trang chủ đề “Sen” của nhà thiết kế Việt Phượng

Qua đó, hướng tới tôn vinh vẻ đẹp, giá trị của hoa sen trong đời sống văn hóa người Việt, góp phần gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của Thủ đô.

Với mục đích đó, tọa đàm “Sen trong đời sống văn hóa Việt” tập trung vào 4 nội dung: Sen trong đời sống văn hóa Việt; Sen trong mỹ thuật; Sen trong thi ca; Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Việt thông qua hình tượng hoa sen.

Từ bao đời, sen đã được coi là loài hoa gần gũi nhưng không kém phần thanh cao. Hoa sen trong tâm thức của người Việt là biểu tượng của sự thuần khiết, trong sáng, được xem là quốc hoa Việt Nam, tượng trưng cho khí phách, bản sắc tâm hồn Việt.

Trình diễn bộ sưu tập thời trang chủ đề “Sen” của nhà thiết kế Việt Phượng

Ngoài ra hoa sen còn có vai trò và vị trí đặc biệt cả về tâm linh và văn hóa của người Việt. Từ bao đời nay, hoa sen đã đi vào lòng người, đi vào cuộc sống và văn hóa của người Việt.

Chính vì vậy, theo PGs.Ts. Nguyễn Thị Minh Thái, cần nhìn rõ hai 2 khái niệm: “Sen” và “đời sống văn hoá Việt”. Theo đó, ngoài có ý nghĩa trong đời sống văn hóa vật chất và văn hoá tinh thần của người Việt, hoa sen còn thuộc về phương Đông, trở thành một biểu tượng mỹ học văn hoá của nhà Phật. Do đó, cần phải nhìn hoa sen ở cả giá trị vật chất, giá trị tinh thần và là biểu tượng của nhà Phật.

PGS. TS Nguyễn Thị Minh Thái chia sẻ tại tọa đàm

Bàn về hình tượng “Sen trong thơ ca”, Ts. Trần Đoàn Lâm nhấn mạnh, sen đem lại nguồn cảm hứng phổ biến đối với thi ca, ca dao Việt Nam. Hoa sen gắn liền với vẻ đẹp, tình cảm quê hương. Là biểu tượng cho con người Việt Nam, nhất là vẻ đẹp thanh khiết, đạo đức, thanh cao của người phụ nữ Việt. Là biểu tượng cho tình yêu đôi lứa, mối tình đẹp đẽ, son sắt thủy chung.

Hơn thế, hoa sen còn mang tính triết học rất cao, về cả không gian và thời gian, có quá khứ, hiện tại và tương lai, để nói lên sự tồn tại của kiếp luân hồi, sự hoàn thiện của bản thân con người. Trong đó ngó sen, củ sen đại diện cho quá khứ, đài sen là hiện tại, còn hạt sen chính là tương lai…

Nhiều chia sẻ thú vị và đầy ý nghĩa về hình tượng sen trong đời sống văn hóa Việt được đưa ra tại tọa đàm

Cũng tại tọa đàm, Ts. Trần Hậu Yên Thế, người được biết đến là tác giả với nhiều công trình nghiên cứu, tiêu biểu như: 2013 - Song xưa phố cũ và những ghi chép bên lề; 2017 - Phác họa Nghê, Gã Linh vật bên rìa... đã trực tiếp chia sẻ nhiều nội dung thú vị xung quanh chủ đề “Sen trong mỹ thuật” (Luận về tuyết liên trong nghệ thuật Việt).

Nhà sưu tập, kỷ lục gia bộ sưu tập sen Nguyễn Thị Thanh Tâm, người sáng tạo không gian sen tư pháp tại buổi toạ đàm, với đam mê gần 20 năm với sen đã chia sẻ về những nghiên cứu, quan sát, câu chuyện về sen trong đời sống văn hóa Việt, sen trong mỹ thuật, sen trong thi ca và hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Việt thông qua hình tượng hoa sen.

Từ bao đời nay, hoa sen đã đi vào lòng người, đi vào cuộc sống và văn hóa của người Việt

Cũng theo bà Tâm chia sẻ, vừa qua, với sự hỗ trợ của Ban ảnh thuộc Thông tấn xã, bà đã tổ chức thành công cuộc thi ảnh về sen, thu hút hàng nghìn tác phẩm, những tư liệu quý giá. Qua đây, bà nhấn mạnh dấu ấn của sen trong đời sống của người Việt, từ các họa tiết trên trang phục, kiến trúc, các tác phẩm hội họa, thậm chí trong cả văn hóa ẩm thực người Việt.

Cũng bởi lẽ đó, mặc dù đã thực hiện nhiều cuộc triển lãm sen trong đời sống văn hóa Việt nhưng bà Tâm vẫn thấy có thể tổ chức nhiều cuộc triển lãm cũng như thi sáng tác nhiếp ảnh về mảng đề tài này.