Trong thế giới nhiếp ảnh, ba yếu tố: tốc độ màn trập, ISO và khẩu độ là ba yếu tố cơ bản quan trọng nhất mà nhiếp ảnh gia nào cũng phải quan tâm. Trong các yếu tố này, khẩu độ không chỉ là một con số, mà là cột mốc quyết định sự sâu sắc và thể hiện nghệ thuật trong mỗi bức ảnh. Hãy cùng VJShop khám phá chi tiết về khẩu độ trong nhiếp ảnh là gì và tầm ảnh hưởng của nó đối với nhiếp ảnh trong bài viết dưới đây nhé.
Tóm tắt nội dung:
Khẩu độ có thể được định nghĩa là lỗ nhỏ ở trong ống kính qua đó ánh sáng sẽ đi vào máy ảnh. Khái niệm này khá dễ hiểu, bạn chỉ cần liên tưởng đến cách mà mắt của chúng ta hoạt động, khẩu độ giống như mống mắt của ống kính.
Khi bạn ở trong môi trường sáng, mống mắt trong mắt bạn sẽ co lại để không bị quá tải ánh sáng. Trái lại, khi ở những nơi tối, mống mắt mở to để nhận thêm ánh sáng. Tương tự, khẩu độ trên ống kính có thể thu nhỏ hoặc mở rộng để điều chỉnh lượng ánh sáng mà máy ảnh nhận vào.
Khi bạn thu nhỏ khẩu độ, máy ảnh sẽ làm hạn chế ánh sáng đi vào, tạo ra hình ảnh sắc nét với chi tiết rõ ràng nhất. Điều này thích hợp cho việc chụp ảnh phong cảnh hoặc muốn mọi thứ trong khung hình đều rõ ràng.
Ngược lại, khi mở rộng khẩu độ, máy ảnh cho phép ánh sáng nhiều hơn đi vào, tạo ra hiệu ứng mờ ở phần nền của bức ảnh. Điều này thường được sử dụng trong chụp chân dung hoặc khi muốn tập trung vào một chủ thể cụ thể và làm nổi bật trong khung hình.
Khẩu độ ảnh hưởng gì đối với nhiếp ảnh?
Khẩu độ ảnh hưởng gì đến độ phơi sáng?
Khẩu độ trong nhiếp ảnh ảnh hướng lớn đến độ phơi sáng của bức ảnh. Nó quyết định lượng ánh sáng đi qua ống kính và đến cảm biến của máy ảnh:
- Khẩu độ lớn [số F nhỏ]: Khi người dùng chọn một khẩu độ lớn, ví dụ như f/2.8, máy sẽ tạo điều kiện cho lượng ánh sáng lớn đi qua ống kính và đi vào máy ảnh. Kết quả là, bức ảnh sẽ sáng hơn. Khẩu độ này thích hợp sử dụng trong môi trường ánh sáng yếu, nhưng cũng tạo ra hiệu ứng độ sâu trường ảnh hẹp [bokeh] ở phần nền và làm nổi bật chủ thể.
- Khẩu độ nhỏ [số F lớn]: Khi người dùng chọn khẩu độ nhỏ hơn, ví dụ như f/16, máy sẽ giảm lượng ánh sáng đi qua ống kính, làm cho bức ảnh trở nên tối hơn. Tuy nhiên, nó cũng tăng độ sâu trường ảnh, khiến cho các chi tiết phần trước đến phần sau của bức ảnh đều nét rõ hơn.
Luôn lưu ý rằng, khẩu độ không chỉ ảnh hưởng đến độ sáng, mà còn tác động đến độ sâu trường ảnh và khả năng tạo hiệu ứng nền mờ [bokeh] trong nhiếp ảnh. Sử dụng khẩu độ phù hợp giúp người dùng kiểm soát độ sâu trường ảnh và tạo ra các hiệu ứng ánh sáng độc đáo cho bức ảnh của mình.
Khẩu độ ảnh hưởng đến độ sâu trường ảnh như thế nào?
Khẩu độ của ống kính ảnh hưởng đến độ sâu trường ảnh - tức là phần của bức ảnh xuất hiện rõ từ trước đến sau. Khi sử dụng khẩu độ lớn [nghĩa là mở rộng ống kính], độ sâu trường ảnh sẽ thu hẹp, tạo ra hiệu ứng lấy nét hẹp. Điều này khiến phần trước và phần nền của hình ảnh sẽ trở nên mờ đi, tập trung sự chú ý vào chủ thể. Ví dụ, trong chân dung, nếu muốn tạo sự tập trung vào người mẫu, sử dụng khẩu độ lớn sẽ giúp phần nền trở nên mờ và không làm mất điểm nhấn.
Ngược lại, khi chọn khẩu độ nhỏ [nghĩa là thu nhỏ ống kính], độ sâu trường ảnh sẽ mở rộng. Điều này đồng nghĩa với việc cả phần trước và phần nền của hình ảnh sẽ xuất hiện rõ nét, thích hợp với cảnh quan, kiến trúc, hoặc khi muốn bức ảnh thể hiện chi tiết từ phía trước đến phía sau một cách rõ ràng.
Vậy nên, khẩu độ không chỉ ảnh hưởng đến việc làm nổi bật chủ thể mà còn quyết định độ rõ nét của phần trước và phần nền trong bức ảnh. Sử dụng khẩu độ lớn sẽ làm mờ phần nền, tạo điểm nhấn, trong khi khẩu độ nhỏ sẽ đem lại độ sâu trường ảnh rộng, làm cho cả phần trước và phần nền đều rõ ràng.
F-Stop và F-Number là gì?
F-Stop và F-Number là cách chúng ta đo kích thước của khẩu độ trên ống kính máy ảnh, để mô tả mở rộng hay thu nhỏ của khẩu độ. Khi người dùng nhìn vào thông số trên máy ảnh sẽ thấy những con số như f/2, f/3.5, f/8,... Chữ “f” ở đây đứng trước con số thể hiện mức độ mở rộng của khẩu độ. Nếu số càng nhỏ thì khẩu độ càng mở rộng. Ví dụ, khẩu độ f/2 sẽ mở rộng hơn khẩu độ f/8.
Cũng có một số máy ảnh để số f-stop mà không có dấu gạch chéo như: f2, f3.5, f8. Chúng cũng thể hiện mức độ mở rộng hoặc thu nhỏ của khẩu độ tương tự như cách viết f/2, f/3.5, f/8.
Như vậy, F-Stop và F-Number chính là cách người dùng sử dụng để nói về kích thước của khẩu độ trên ống kính máy ảnh, giúp chúng ta điều chỉnh ánh sáng để chụp ảnh sao cho phù hợp với điều kiện ánh sáng và mong muốn của bức hình.
Khẩu độ lớn và nhỏ
Khẩu độ trong nhiếp ảnh có thể sẽ gây khó khăn cho những người mới bắt đầu làm quen với chụp ảnh vì một số lý do: số nhỏ đồng nghĩa với khẩu độ lớn và số lớn đồng nghĩa với khẩu độ nhỏ.
Ví dụ, f/2.8 lớn hơn f/4 và lớn hơn nhiều so với f/11. Để hiểu một cách đơn giản hơn thì khẩu độ chính là một phân số. Khi xét khẩu độ f/16, bạn có thể nghĩ như chúng là 1/16 và đường nhiên 1/16 sẽ nhỏ hơn 1/4 rất nhiều, do đó f/16 nhỏ hơn khẩu độ f/4. Do đó, nếu các nhiếp ảnh gia khuyên dùng khẩu độ lớn, thì họ đang muốn bạn sử dụng những dòng máy ảnh có khẩu độ như f/1.4, f/2, hoặc f/2.8. Và ngược lại, dòng máy ảnh khẩu độ nhỏ thì sẽ là f/8, f/11, hoặc f/16.
Cách chọn khẩu độ phù hợp
Khi chọn khẩu độ phù hợp cho những bức ảnh của mình, bạn cần quan tâm tới hai yếu tố chính là lượng sáng và độ sâu trường ảnh. Ban đầu, khẩu độ quyết định lượng ánh sáng đi vào máy ảnh. Nếu không thay đổi các cài đặt khác, ví dụ như tốc độ màn trập hoặc ISO, khẩu độ f/5.6 thường được xem là tối ưu để có bức ảnh có đủ sáng.
Tuy nhiên, trong môi trường thiếu sáng, người dùng cần tăng khẩu độ lên để bắt đủ ánh sáng. Ví dụ, vào trời tối, bạn có thể chọn khẩu độ lớn như f/2.8 để bắt được mọi tia sáng. Tiếp theo, khẩu độ cũng ảnh hưởng đến độ sâu trường ảnh [DoF]. Nếu muốn tạo hiệu ứng mờ phông ở phía sau chủ thể, hãy chọn khẩu độ lớn như f/2.8. Trong khi đó, nếu muốn cả phần trước và phần sau chủ thể đều rõ nét, hãy chọn khẩu độ nhỏ hơn như f/8, f/11, hoặc f/16.
Để lựa chọn khẩu độ phù hợp, người dùng có thể:
- Quyết định độ sâu trường ảnh mà bạn muốn
- Điều chỉnh khẩu độ để đạt được hiệu ứng đó
- Điều chỉnh tốc độ màn trập để ảnh đủ sáng
- Nếu tốc độ màn trập gây mờ do chuyển động, hãy tăng ISO thay vì tốc độ màn trập.
Dưới đây là bảng khẩu độ giúp bạn dễ hình dung và lựa chọn:
Kích thước khẩu độ Chi tiết Độ sâu trường ảnh f/1.4 Rất lớn Cho phép nhiều ánh sáng Rất mỏng f/2.0 Lớn Lượng ánh sáng bằng một nửa f/1.4 Mỏng f/2.8 Lớn Lượng ánh sáng bằng một nửa f/2 Mỏng f/4.0 Vừa phải Lượng ánh sáng bằng một nửa f/2.8 Mỏng trung bình f/5.6 Vừa phải Lượng ánh sáng bằng một nửa f/4 Trung bình f/8.0 Vừa phải Lượng ánh sáng bằng một nửa f/5.6 Lớn trung bình f/11.0 Nhỏ Lượng ánh sáng bằng một nửa f/8 Lớn f/16.0 Nhỏ Lượng ánh sáng bằng một nửa f/11 Lớn f/22.0 Nhỏ Lượng ánh sáng bằng một nửa f/16 Rất lớn
Các yếu tố khẩu độ gây ảnh hưởng đến ảnh
Những yếu tố quan trọng mà khẩu độ gây ảnh hưởng đến việc chụp ảnh là:
- Độ sáng/độ phơi sáng của ảnh và độ sâu trường ảnh
- Mất độ sắc nét do hiện tượng khuếch tán ánh sáng
- Mất độ sắc nét do chất lượng ống kính
- Hiệu ứng starburst trên đèn sáng
- Khả năng nhìn thấy các vết bụi cảm biến máy ảnh
- Chất lượng của hậu cảnh phía sau [bokeh]
- Chuyển đổi tiêu điểm trên một số ống kính
- Khả năng lấy nét trong điều kiện ánh sáng yếu
- Kiểm soát lượng ánh sáng từ đèn flash
Như vậy, khẩu độ trong nhiếp ảnh không chỉ đơn giản là một con số trên ống kính, mà là một công cụ mạnh mẽ để tạo ra những bức ảnh độc đáo và sáng tạo. Từ việc kiểm soát độ sâu trường ảnh cho đến ảnh hưởng đến ánh sáng và chi tiết của bức ảnh, khẩu độ mang đến sự linh hoạt và sức mạnh không thể phủ nhận trong quá trình tạo nên tác phẩm nghệ thuật của bạn. Việc hiểu biết và sử dụng khẩu độ một cách thông minh sẽ mở ra cánh cửa cho sự sáng tạo không giới hạn trong nhiếp ảnh của bạn. Hy vọng với những chia sẻ về khẩu độ trong nhiếp ảnh là gì? Ý nghĩa của khẩu độ đối với nhiếp ảnh trên đây đã giúp cho bạn có được những kiến thức cần thiết.