Việt Nam là nước có tiềm năng về NLMT, trải dài từ vĩ độ 8’’ Bắc đến 23’’ Bắc, nằm trong khu vực có cường độ bức xạ mặt trời tương đối cao, với trị số tổng xạ khá lớn từ 100 – 175 kcal/cm2.năm, do đó việc sử dụng NLMT ở nước ta sẽ đem lại hiệu quả kinh tế lớn. Giải pháp sử dụng năng lượng mặt trời hiện đang được cho là giải pháp tối ưu nhất. Đây là nguồn năng lượng sạch, không gây ô nhiễm môi trường và có trữ lượng vô cùng lớn do tính tái tạo cao. Đồng thời, phát triển ngành công nghiệp sản xuất pin mặt trời sẽ góp phần thay thế các nguồn năng lượng hóa thạch, giảm phát khí thải nhà kính, bảo vệ môi trường. Vì thế, đây được coi là nguồn năng lượng quý giá, có thể thay thế những dạng năng lượng cũ đang ngày càng cạn kiệt. Từ lâu, nhiều nơi trên thế giới đã sử dụng năng lượng mặt trời như một giải pháp thay thế những nguồn tài nguyên truyền thống.
Bức xạ mặt trời là một nguồn tài nguyên vô cùng quan trọng tại Việt Nam. Trung bình, tổng bức xạ năng lượng mặt trời ở Việt Nam vào khoảng 5kW/h/m2/ngày ở các tỉnh miền Trung và miền Nam, và vào khoảng 4kW/h/m2/ngày ở các tỉnh miền Bắc.
Tiềm năng điện mặt trời tốt nhất ở các vùng Thừa Thiên Huế trở vào Nam và vùng Tây Bắc. Vùng Tây Bắc gồm các tỉnh Lai Châu, Sơn La, Lào Cai…. và vùng Bắc Trung bộ gồm các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh…. có năng lượng mặt trời khá lớn. Mật độ năng lượng mặt trời biến đổi trong khoảng 300 đến 500 cal/cm2.ngày. Số giờ nắng trung bình cả năm trong khoảng 1800 đến 2100 giờ. Như vậy, các tỉnh thành ở miền Bắc nước ta đều có thể sử dụng hiệu quả.
Còn ở miền Nam, từ Đà Nẵng trở vào, năng lượng mặt trời rất tốt và phân bố tương đối điều hòa trong suốt cả năm. Trừ những ngày có mưa rào, có thể nói trên 90% số ngày trong năm đều có thể sử dụng năng lượng mặt trời cho sinh hoạt. Số giờ nắng trung bình cả năm trong khoảng 2000 đến 2600 giờ. Đây là khu vực ứng dụng năng lượng mặt trời rất hiệu quả.
Chiến dịch đo năng lượng mặt trời là bước tiếp nối sau khi WB công bố các bản đồ năng lượng mới cập nhật cho Việt Nam cho thấy tiềm năng trung bình của tài nguyên năng lượng mặt trời ở độ phân giải 1km. Dữ liệu và bản đồ có thể được truy cập thông qua trang bản đồ năng lượng mặt trời toàn cầu [Global Solar Atlas].
Tại Việt Nam bức xạ mặt trời trung bình là 150 kcal/ m2 chiếm khoảng 2.000 – 5.000 giờ trên năm, với ước tính tiềm năng lý thuyết khoảng 43,9 tỷ TOE. Năng lượng mặt trời ở Việt Nam có sẵn quanh năm, khá ổn định và phân bố rộng rãi trên các vùng miền khác nhau của đất nước.
Ngành năng lượng thế giới đang chứng kiến một sự thay đổi mang tính lịch sử, đó là sự chuyển đổi sang năng lượng tái tạo – nguồn năng lượng sạch và không bao giờ cạn kiệt.
Điện mặt trời là một nguồn năng lượng tái tạo, không giống như các nhiên liệu hóa thạch như than, dầu mỏ, khí đốt,… là những nguồn nhiên liệu không thể phục hồi. Theo tính toán của NASA, mặt trời còn có thể cung cấp năng lượng trong khoảng 6,5 tỷ năm nữa. Các nhà khoa học đánh giá rằng tiềm năng của năng lượng mặt trời là rất lớn – mỗi ngày, bề mặt trái đất được hưởng 120.000 terawatts [TW] của ánh sáng mặt trời, cao gấp 20.000 lần so với nhu cầu của con người trên toàn thế giới.
Trên thế giới có mười quốc gia đứng đầu trong việc sản xuất năng lượng mặt trời. Trong đó top 3 gồm: Đức – đây là quốc gia đứng đầu thị trường về sản lượng điện từ năng lượng tái tạo; Trung Quốc, chính phủ rất chú trọng trong việc đầu tư vào sử dụng năng lượng mặt trời, bởi sự thiếu hụt trầm trọng nguồn điện ở đây để phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng của hàng tỉ người; Nhật Bản – đã triển khai ứng dụng pin quang điện trong từng hộ gia đình, thông qua việc quy hoạch “Thành phố mặt trời” vô cùng ấn tượng.
Việt Nam hiện được các nhà nghiên cứu đánh giá là nơi có tiềm năng để phát triển các nguồn năng lượng tái tạo, đặc biệt là năng lượng mặt trời. Theo thống kê, Việt Nam là một trong những quốc gia có cường độ sử dụng năng lượng cao so với các nước trong khu vực và trên thế giới; trong đó, ngành công nghiệp chiếm tỷ lệ tiêu thụ năng lượng cao nhất, với mức khoảng 47,3% tổng năng lượng sử dụng cuối cùng.
Tại Việt Nam bức xạ mặt trời trung bình là 150 kcal/ m2 chiếm khoảng 2.000 – 5.000 giờ trên năm, với ước tính tiềm năng lý thuyết khoảng 43,9 tỷ TOE. Năng lượng mặt trời ở Việt Nam có sẵn quanh năm, khá ổn định và phân bố rộng rãi trên các vùng miền khác nhau của đất nước. Đặc biệt, số ngày nắng trung bình trên các tỉnh miền Nam và miền Trung là khoảng 300 ngày/năm.
Vì vậy, năng lượng mặt trời đóng vai trò như một nguồn năng lượng tại chỗ để thay thế cho các dạng năng lượng truyền thống, đáp ứng nhu cầu của các vùng dân cư. Đây là một kế sách có ý nghĩa về mặt kinh tế cũng như phát triển và đảm bảo an ninh quốc phòng.
Tuy nhiên, việc ứng dụng năng lượng mặt trời ở Việt Nam hiện nay vẫn chưa phát triển. Mặc dù nguồn năng lượng mặt trời tại đây được đánh giá là có tiềm năng lớn và dồi dào, nhưng hầu hết các dự án điện mặt trời trên khắp cả nước chỉ chỉ đang tập trung vào việc khai thác nhiệt năng từ năng lượng mặt trời.
Đặc biệt, chi phí đầu tư là rào cản lớn cho việc phát triển các dự án điện mặt trời ở Việt Nam. Vì thế, đối với quy mô hộ gia đình, điện mặt trời không được đánh giá cao về mặt kinh tế, tiết kiệm bởi vì giá thành đắt mà lượng điện sản xuất lại ít và không ổn định. Trong khi đó, Việt Nam lại đang tập trung phát triển nguồn điện mặt trời tại các vùng sâu, vùng xa và hải đảo.
Bỏ qua rào cản về chi phí, các nhà nghiên cứu vẫn khuyến khích người dân sử dụng điện mặt trời bởi nó có ý nghĩa rất lớn trong việc bảo vệ môi trường.
Ông Nguyễn Văn Điện – Trưởng Phòng Kinh doanh hệ thống năng lượng mặt trời áp mái của Công ty Điện lực Nam Từ Liêm cho biết, hệ thống năng lượng mặt trời áp mái của Công ty có 140 tấm pin với công suất đặt là 31,8 kWp được lắp đặt từ tháng 7/2018, sản xuất ra hơn 20.000 kWh [số điện] tương đương giảm phát khí thải C02 khoảng 13 tấn.
Theo quy hoạch phát triển điện lực Quốc gia giai đoạn 2011 – 2020, có xét đến năm 2030 [Quy hoạch điện VII] cũng xác định ưu tiên phát triển nguồn điện từ năng lượng mặt trời. Qua đó, nâng công suất đặt từ 6 – 7 MW năm 2017 lên khoảng 850 MW vào năm 2020 và khoảng 12.000 MW vào năm 2030, tương đương với 1,6% và 3,3% tổng công suất nguồn điện.
Để đạt được mục tiêu này, Chính phủ đã ban hành một số chính sách ưu đãi, khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực năng lượng mặt trời.
Tuy nhiên, để thúc đẩy phát triển nguồn tài nguyên này tại Việt Nam, ngành năng lượng cần có những bước cải tiến mạnh mẽ về công nghệ và kỹ thuật, cập nhật thêm nhiều kiến thức chuyên ngành cũng như các giải pháp mang tính đặc thù nhằm phát triển nguồn năng lượng xanh.