Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp có quan hệ chặt chẽ với các hoạt động dạy học và tạo điều kiện gắn lý thuyết với thực hành, thống nhất giữa nhận thức với hành động góp phần quan trọng vào việc hình thành và phát triển các kỹ năng, tình cảm, niềm tin, tạo cơ sở cho việc phát triển nhân cách toàn diện HS trong giai đoạn hiện nay.
HĐGDNGLL được hiểu là quá trình kết hợp có mục đích vai trò chủ đạo của giáo viên với hoạt động của học sinh nhằm hình thành ý thức, tình cảm, hành vi thói quen đạo đức phù hợp với các chuẩn mực xã hội. Qua nhiều con đường, đặc biệt con đường dạy học và HĐGDNGLL giáo dục hướng tới sự hình thành và phát triển nhân cách tốt đẹp cho học sinh. Nếu dạy học là tạo dựng cho học sinh hệ thống những tri thức khoa học, thông qua đó để giáo dục nhân cách và tạo cơ sở cho toàn bộ quá trình giáo dục đạt hiệu quả cao thì HĐGDNGLL là những hoạt động được tổ chức ngoài giờ học các môn văn hoá ở trên lớp, là con đường gắn lí thuyết với thực tiễn, tạo nên sự thống nhất giữa nhận thức và hành động.
GDNGLL là môn học quan trọng đối với việc phát triển tâm hồn, trí lực, thể lực và các năng lực khác trong quá trình hoàn thiện nhân cách học sinh. Hoạt động ngoài giờ lên lớp có nội dung phong phú, hình thức đa dạng hấp dẫn, phạm vi tiến hành rộng, khả năng kết hợp các lực lượng giáo dục lớn hơn nhiều so với dạy học văn hóa. Do đó, khép kín chu trình giáo dục cả về không gian và thời gian. Đó là điều kiện thuận lợi để học sinh phát huy vai trò chủ thể của mình, tính tự giác, tính tích cực chủ động sáng tạo, trong mọi hoạt động.
Phạm vi kiến thức của môn hoạt động ngoài giờ là sự tích hợp kiến thức của các môn văn hoá và các lĩnh vực trong đời sống xã hội cùng với những ứng xử giao tiếp hàng ngày. Vì thế nó giúp học sinh củng cố các kiến thức về văn hoá, nâng cao hiểu biết về các lĩnh vực xã hội, tích luỹ thêm kinh nghiệm giao tiếp và hoạt động tập thể, phát triển thái độ tích cực trong học tập, rèn luyện hàng ngày cũng như ý thức hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.
Các trường THCS đã triển khai như thế nào?
Công tác tổ chức HĐGDNGLL đã được các nhà trường chú ý chỉ đạo triển khai theo yêu cầu của môn học. Đội ngũ cán bộ tổng phụ trách các trường đã có nhiều sáng tạo trong việc xây dựng các loại hình hoạt động phù hợp với từng chủ đề và điều kiện của trường. Giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp đã có cố gắng trong tổ chức thực hiện chương trình hoạt động GDNGLL. Vì thế, không khí hoạt động trong nhà trường đã sôi nổi hơn, toàn diện hơn, học sinh thêm yêu mến và háo hức chờ đợi các tiết HĐGDNGLL của lớp, của khối và của trường.
Tuy nhiên, những cố gắng đó mới chỉ ở một số bộ phận, một số thời điểm, mà còn thiếu tính hệ thống, tính thường xuyên theo quy định 4 tiết mỗi tháng của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tiềm năng của học sinh chưa được khai thác tích cực, vai trò chủ thể của học sinh nhiều khi bị mờ nhạt, nhất là trong tiết sinh hoạt cuối tuần. Trong những tiết này, giáo viên thường lặp đi lặp lại vài hình thức hoạt động đơn giản như sơ kết lớp, tuyên dương khen thưởng, phê bình, nhắc nhở, kỷ luật hay dặn dò, giao nhiệm vụ... Nếu có tổ chức thì nội dung hoạt động ít thay đổi, hình thức hoạt động đơn điệu, do đó chưa tạo ra hứng thú cần thiết cho học sinh tham gia.
Cần phải làm gì để HĐGDNGLL đạt hiệu quả?
Trước hết phải có kế hoạch chỉ đạo của cấp trên. Thực tế cho thấy, Phòng Giáo dục huyện Quỳnh Phụ đã có sự đầu tư tích cực trong công tác này. Hồ sơ sổ sách công tác Đội, giáo án môn GDNGLL được Hội đồng Đội và Phòng Giáo dục kiểm tra để đánh giá thi đua trong năm học. Phòng Giáo dục, Hội đồng Đội huyện phối hợp thanh tra, kiểm tra thường xuyên công tác Đội, trong đó có việc thực hiện HĐGDNGLL ở các liên đội. Qua mỗi thanh kiểm tra đều có sự đánh giá nghiêm túc, bài học kinh nghiệm kịp thời được rút ra và nhân diện rộng.
Hoạt động Đội trong nhà trường phải tổ chức được những hoạt động cao điểm, nội dung đa dạng, hình thức phong phú, hấp dẫn để phát huy tính tích cực sáng tạo trong học sinh. Hơn ai hết, giáo viên - tổng phụ trách Đội, đặc biệt Trưởng ban HĐNGLL phải là người xây dựng được kế hoạch hoạt động để chỉ đạo, phải là người có lòng say mê với công việc, tích cực, chủ động, sáng tạo trong mọi hoạt động.
Trường THCS An Vũ là một ví dụ rất tiêu biểu. Tại đây, không chỉ có sự quan tâm chỉ đạo đồng bộ từ cấp trên mà các thầy cô trong BGH cũng nhiệt tình quan tâm đến việc thực hiện môn này. Chính vì thế, liên tục nhiều năm qua, HĐGDNGLL của nhà trường đã đạt hiệu quả tốt, thực sự thu hút được học sinh tham gia. Nhiều HĐGDNGLL đã tạo được ấn tượng sâu sắc cho học sinh cũng như đồng nghiệp trong và ngoài nhà trường.
Ba con đường chủ yếu để HĐGDNGLL có hiệu quả:
Các loại hình thức hoạt động GDNGLL rất phong phú đa dạng. Từ trong yêu cầu thực tiễn, đặc biệt đối với lứa tuổi học sinh THCS cần tập trung vào 3 con đường chủ yếu để thực hiện hoạt động giáo dục này là: