Thuyết lai hóa orbital :
Các kiểu lai hóa AO :
- Lai hóa sp : 1 AO s trộn lẫn với 1 AO p tạo ra 2 AO lai hóa nằm thẳng hàng với nhau tạo thành góc 1800
s p 2 AO lai hoùa sp
- Lai hoùa sp2 : 1 AO s troän laãn vôùi 2 AO p taïo ra 3 AO lai hoùa sp2 naèm trong cuøng maët phaúng
taïo vôùi nhau nhöõng goùc baèng nhau vaø baèng 1200
s 2 AO p 3 AO lai hóa sp2
- Lai hóa sp3 : 1 AO s trộn lẫn với 3 AO p tạo thành 4 AO lai hóa hướng theo 4 đỉnh của hính tứ diện đều,
các góc HCH bằng nhau và bằng 109028’
s 3 AO p
4 AO lai hóa sp3 Ngoài các
kiểu lai hóa trên còn các kiểu lai hóa khác như : dsp2 [hính vuông] sp3d2 [hính bát diện đều] …
Điều kiện lai hóa bền :
- Năng lượng các orbital tham gia lai hóa phải xấp xỉ nhau.
- Mật độ electron của AO tham gia lai hóa phải đủ lớn
- Mật độ xen phủ của các AO lai hóa với các AO của các nguyên tử khác tham gia liên kết phải đủ lớn để
tạo thành liên kết bền.
Đặc điểm AO lai hóa
- Số lượng AO lai hóa thu được bằng tổng số AO tham gia lai hóa
- Các AO lai hóa có cùng mức năng lượng
- Mỗi AO lai hóa gồm 2 phần: phần nở rộng và phần thu hẹp; hai phần này cách nhau mặt nút tại hạt nhân
nguyên tử [phần nở rộng thường có dấu +, phần thu hẹp thường có dấu -]
- Mỗi AO lai hóa được phân bố trên một trục xác định đi qua hạt nhân nguyên tử [có thể trùng hoặc không
trùng với trục tọa độ Đecac]. Người ta nói AO lai hóa có tình đối xứng trục
Từ các điều kiện trên ta có thể thấy : Trong một chu kí hiệu năng lượng của AO s với AO p tăng lên khi đi từ
đầu đến cuối chu kí nên khả năng tham gia lai hóa giảm xuống. Khi tăng kìch thước nguyên tử, khả năng lai
hóa của các AO hóa trị giảm xuống.
* Liên kết xich ma liên kết pi :
- Liên kết xich ma :
Là liên kết cộng hóa trị hính thành do sự xen phủ 2 orbital dọc theo trục nối 2 hạt nhân nguyên tử. Do mật
độ xen phủ các orbital lớn nên liên kết xich ma bền [có năng lượng liên kết lớn]
- Liên kết pi :
Là liên kết hính thành do sự xen phủ các orbital p, vùng xen phủ các orbital p vuông góc với trục nối 2 hạt
nhân nguyên tử. Sự xen phủ này gọi là sự xen phủ bên. Do mật độ xen phủ các orbital p thấp nên liên kết pi
kém bền hơn liên kết xich ma.
Các kiểu xen phủ trục của liên kết xich ma :
Xen phủ s – s : TD : phân tử H2
Xen phủ s – p : TD : phân tử HCl, HF, HI
Xen phủ p – p : TD : phân tử Cl2, Br2