Quan điểm xã hội của triết học cận đại năm 2022
|
Báo chí đưa tin những cuốn sách liên quan đến bộ Tư bản của Karl Marx đang bán rất chạy ở Nhật Bản trong thời gian gần đây (từ tháng 5-2021), điều này cho thấy một bộ phận người dân bắt đầu ý thức hơn về các vấn đề xã hội vì dịch COVID-19. Các tác phẩm của Marx giúp chúng ta hiểu được những tình huống như đại dịch không chỉ ảnh hưởng đến tất cả các bộ phận của xã hội theo cùng một cách, giúp truy tìm kết cấu một trật tự thế giới nhân đạo, tiến bộ, dân chủ hơn trong tương lai. Khách tham quan ngôi nhà nơi Karl Marx sinh ra tại Trier, Đức. (Nguồn: THX/TTVN) 1. Với những tiến bộ của khoa học, nhân loại cuối cùng sẽ vượt qua cuộc khủng hoảng do dịch COVID-19 gây ra. Nhiều đúc kết lý luận, triết lý sẽ xuất hiện; song song đó nhiều cách phân tích, lý giải sẽ được công bố trước người dân và chính phủ. Tuy vậy, câu hỏi đặt ra là liệu thế giới hậu COVID-19 sẽ giống như trước đây hay nó sẽ thay đổi, liệu trật tự tư bản sẽ trở nên vô nhân đạo và bóc lột hơn không(!)? Thomas L Friedman - tác giả của cuốn sách nổi tiếng “Thế giới phẳng” đã viết rằng: “COVID-19 là một con voi đen. Đó là kết quả logic của các cuộc chiến tranh tàn phá ngày càng gia tăng của chúng ta chống lại thiên nhiên”. Tình hình thế giới hiện nay có thể là một vấn đề của nhiều cuộc tranh luận công khai, trong đó việc tìm hiểu các tác phẩm mà Marx đã viết. “Các nhà triết học đã chỉ giải thích thế giới bằng nhiều cách khác nhau, song vấn đề là cải tạo thế giới”, Marx viết trong Luận cương về Feuerbach. Đây là tiền đề cơ bản của việc theo đuổi triết học của Marx và người đồng chí của ông - Friedrich Engels. Hai ông đã phân tích sự tồn tại của con người, mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, phương thức sản xuất, sự hình thành con người và nền kinh tế diễn ra. Trong khi khẳng định rằng lao động là nguồn gốc của mọi của cải, tác dụng của lao động trong quá trình chuyển biến từ vượn thành người, Marx và Engels đã phân tích mối quan hệ biện chứng của con người và tự nhiên: “Lao động trước hết là một quá trình diễn ra giữa con người và tự nhiên, một quá trình trong đó, bằng hoạt động của chính mình, con người làm trung gian, điều tiết và kiểm tra sự trao đổi chất giữa họ và tự nhiên”. Sự vận động đó, con người tác động vào tự nhiên bên ngoài và làm cho nó thay đổi, đồng thời cũng thay đổi bản chất của chính mình. Marx tiếp tục giải thích rằng quá trình lao động không là gì ngoài quá trình sản xuất. Ông cho thấy lao động là nguồn gốc của của cải và cách thức để sức lao động tiếp tục tạo ra giá trị thặng dư. Trong tác phẩm Tư bản, Marx giải thích làm thế nào dưới chủ nghĩa tư bản, giá trị thặng dư được chiếm đoạt bởi các nhà tư bản, những người là chủ sở hữu của các phương tiện sản xuất. Marx cũng giải thích làm thế nào sự chiếm đoạt giá trị thặng dư này dẫn đến tích lũy của cải ở một cực tích tụ của cải và một cực tích tụ đói nghèo. Đây là hai mặt của một đồng tiền tư bản ở từng nước và trên phạm vi thế giới. Sự bất bình đẳng như vậy được phản ánh trong điều kiện làm việc và sinh hoạt khốn khổ của người lao động. 2. Trong lòng xã hội tư bản, đời sống của người lao động tuy có được cải thiện, nhưng số người bị “hất” ra hè phố, số người nghèo khổ vẫn ngày càng tăng. Hiện nay, việc áp dụng máy móc hiện đại vẫn không làm thay đổi bản chất bóc lột giá trị thặng dư của chủ nghĩa tư bản hiện đại. Khi xã hội ở trong tình trạng suy thoái, người lao động phải chịu đựng nghiêm trọng nhất. Người lao động có một gánh nặng kép để chịu đựng nhờ vai trò của mình như một công nhân và cũng là một thành viên của xã hội đang đau khổ. Phân tích câu hỏi về vấn đề nhà ở của xã hội, đặc biệt là cách mà giai cấp tư sản giải quyết vấn đề nhà ở, Engels chỉ ra: “các khu vực nghèo trong đó công nhân đông đúc với nhau là nơi sinh sản của tất cả những dịch bệnh mà thỉnh thoảng ảnh hưởng đến các thành thị. Bệnh tả, bệnh sốt phát ban, bệnh thương hàn, bệnh đậu mùa và các bệnh tàn phá khác đã lây lan mầm bệnh của chúng trong bầu không khí dịch bệnh và nước độc của các khu lao động này”. Điều này giải thích tại sao người nghèo và người lao động nhập cư của tất cả các quốc gia đang phải đối mặt với những khó khăn không thể tưởng tượng được và trở thành nạn nhân của đại dịch COVID-19. Tuyên bố chung mang tên “Các biện pháp ngay lập tức để bảo vệ sức khỏe và quyền của người dân” do 85 đảng cộng sản, đảng công nhân ở nhiều quốc gia ký tên nêu rõ rằng trước khi dịch COVID-19 bùng phát, tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng trong hệ thống y tế ở tất cả các nước tư bản, trong khi chính phủ tư sản đang phục vụ vốn lớn, để đạt được lợi nhuận của các nhóm độc quyền, để thương mại hóa và tư nhân hóa ngành y tế để thực hiện các chính sách chống nhân dân. Về vấn đề này, nhà nghiên cứu Joseph Jonara lưu ý: “Đại dịch cũng phơi bày tình trạng tồi tệ của dịch vụ y tế quốc gia (NHS) sau một thập kỷ thắt lưng buộc bụng và vài thập kỷ tư nhân hóa và thị trường hóa. Anh có rất ít giường, chỉ 2,8 trên một nghìn người - để so sánh Hàn Quốc có 11,5, Đức có 8,3, Italia có 3,4 - và thậm chí ít giường chăm sóc đặc biệt hơn”. Nhiều thập kỷ chính sách tư bản nhằm tối đa hóa lợi nhuận, bất kể hậu quả xã hội hoặc người lao động, dẫn đến người lao động dễ bị tổn thương ngay bây giờ. Chuỗi cung ứng dài và cắt giảm bệnh viện công khiến người lao động hoàn toàn không sẵn sàng đối phó với cuộc khủng hoảng. Mĩ và châu Âu thực sự phơi bày những hậu quả tàn phá của việc cắt giảm các nguồn lực y tế công cộng kết hợp với tư nhân hóa. Mặc dù COVID-19 mới là ngòi nổ của cuộc khủng hoảng kinh tế, nó phơi bày sự dễ bị tổn thương to lớn của nền kinh tế thế giới, đã lung lay trên bờ vực suy thoái, dẫn đến các vấn đề cơ bản của cuộc khủng hoảng 2008 - 2009 vẫn chưa được giải quyết. Trước đây, Trump và các nhà tư bản buộc phải bơm hàng trăm tỷ USD vào nền kinh tế, bao gồm cả việc đặt trực tiếp vào túi của người lao động. Điều này không xuất phát từ mối quan tâm về số phận của người dân, nhưng để tránh sự sụp đổ hoàn toàn của hệ thống tư bản. Các biện pháp của họ chỉ có thể làm chậm cuộc khủng hoảng chứ không thể không giải quyết triệt để nó. Theo TheGuardian.com, một cuộc khảo sát gần đây ở Mĩ cho thấy cứ 01 trong 8 người Mĩ đã phải giảm chi tiêu thực phẩm để chi trả cho chăm sóc sức khỏe, với người Mĩ da đen có khả năng không đủ khả năng chăm sóc sức khỏe chất lượng cao gấp đôi so với người Mĩ da trắng. Khi đại dịch xảy ra, một gia đình da đen trung bình có 1.500 USD tiền tiết kiệm khẩn cấp, trong khi một gia đình da trắng điển hình có số tiền gấp năm lần số tiền đó, theo Cục Dự trữ Liên bang. Chỉ có 10% gia đình Latin có đủ tiền tiết kiệm để trang trải 6 tháng chi phí, so với 36% gia đình da trắng. Sự bất bình đẳng chủng tộc trong việc tiếp cận dinh dưỡng đầy đủ đe dọa triển vọng lâu dài của một thế hệ trẻ em da đen và da nâu rất rõ trong xã hội Mĩ. Chủ nghĩa tự do mới đã làm trầm trọng thêm sự bất bình đẳng xã hội và bây giờ nó sẽ phải trả một cái giá lớn hơn. “Các chính sách tân tự do được thúc đẩy bởi các chính trị gia tư bản đã rút ruột giáo dục công cộng và các dịch vụ công cộng nói chung trong những thập kỷ qua”, như chính trị gia người Mĩ - Bernie Sanders đã chỉ ra, công chúng không được bảo vệ trong dịch bệnh do thiếu một hệ thống bảo hiểm y tế toàn dân. Một 1/2 số gia đình thuộc tầng lớp lao động không có nguồn lực để đối phó với trường hợp khẩn cấp 400 USD. Những diễn biến trong hai thập kỷ qua đã buộc các nhà tư bản phải nghĩ đến các chính sách kinh tế mới, kế hoạch mới duy trì việc khai thác nguồn lực từ các tầng lớp lao động. Trước COVID-19, nền kinh tế tư bản thế giới đã phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng vào năm 2008, khi nền kinh tế Mĩ phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng lây lan từ dưới lên, bắt đầu từ những người mua nhà quá lạc quan, vay nợ dưới chuẩn quá nhiều. Đại dịch hiện nay đã đẩy trật tự kinh tế thế giới lên máy thở oxy. 3. Có nhiều người nghĩ rằng đại dịch này đang ảnh hưởng đến tất cả các quốc gia, tất cả các cộng đồng và tất cả các tầng lớp theo cùng một cách vốn có trước đây. Do đó, trước tiên nên cho phép các chính phủ xử lý nó và sau đó đấu tranh cho mối quan tâm của chúng ta. Song điều đó không đúng, bởi các nhà tư bản thông minh hơn, tinh vi hơn. Họ đang nhân danh cuộc chiến chống lại đại dịch, các chính phủ tư bản đang nắm quyền kiểm soát nhiều hơn trong tay họ. Trong việc tìm kiếm, chọn lựa triết học cho một thế giới mới, chủ nghĩa Marx tiêu biểu như một lý luận khoa học cách mạng. Ba bộ phận không thể thiếu của chủ nghĩa Marx, như V. I. Lenin và các nhà triết học Marxist đã chỉ ra, là triết học Marx với chủ nghĩa duy vật biện chứng, kinh tế học của Marx mà cốt lõi nhất là học thuyết giá trị thặng dư và học thuyết về chủ nghĩa xã hội. Hẳn nhiên, trong tương lai, chúng ta sẽ chứng kiến những cuộc đấu tranh giai cấp khốc liệt cho quyền lực chính trị, trong một bối cảnh mới, để một trật tự xã hội mới xuất hiện, trong đó nhà nước sẽ đảm bảo nhà ở, y tế, giáo dục và tất cả các phương tiện mưu sinh, lập nghiệp, khởi nghiệp cho tất cả công dân của mình, sự bình đẳng, công bằng và phẩm giá của tất cả các công dân được duy trì ./. CHÂU TIẾN LỘC Tài liệu tham khảo: 1. Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam (2018), “Quan điểm của Ph. Ăngghen về mối quan hệ giữa lao động và giới tự nhiên vẫn vẹn nguyên tính khoa học và ý nghĩa thời sự”, tulieuvankien.dangcongsan.vn/c-mac-angghen-lenin-ho-chi-minh/ph-angghen/nghien-cuu-hoc-tap-tu-tuong/quan-diem-cua-ph-angghen-ve-moi-quan-he-giua-lao-dong-va-gioi-tu-nhien-van-ven-nguyen-tinh-khoa-hoc-va-y-nghia-3206 |
