Khác với tác dụng phụ, dị ứng thuốc có thể xảy ra ngay cả khi bạn chỉ dùng thuốc với liều thấp. Đôi khi, tình trạng này không chỉ làm giảm hiệu quả điều trị mà còn dẫn đến một biến chứng nghiêm trọng hơn là sốc phản vệ. Hiểu đúng về dị ứng thuốc có thể giúp bạn sớm có biện pháp xử trí phù hợp đối với vấn đề này.
Tìm hiểu chung
Dị ứng thuốc là gì?
Dị ứng thuốc được định nghĩa là phản ứng quá mức của hệ miễn dịch trước một loại thuốc mà bạn đang dùng. Tất cả các loại thuốc, bao gồm cả thuốc tây kê toa hay không kê toa và thậm chí là thảo dược đều có thể dẫn đến dị ứng. Trong đó, dị ứng thuốc kháng sinh penicillin được xem là tình trạng phổ biến và
Triệu chứng dị ứng của mỗi người không giống nhau. Các triệu chứng thường gặp nhất khi dị ứng thuốc là nổi mề đay, phát ban hay sốt. Bệnh có thể dẫn tới một tình trạng nặng hơn gọi là sốc phản vệ, đây là tình trạng đe dọa đến tính mạng, biểu hiện của sốc phản vệ là bạn sẽ tụt huyết áp hoặc khó thở do đường dẫn khí bị co thắt. Dị ứng thuốc không phải là tác dụng phụ của thuốc và cũng không phải là do quá liều thuốc.
Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết
Những dấu hiệu và triệu chứng của dị ứng thuốc là gì?
Các triệu chứng của dị ứng thuốc thường xảy ra trong vòng một giờ sau khi uống thuốc, phổ biến nhất là:
- Nổi sẩn, mề đay, hồng ban trên da
- Ngứa
- Sốt
- Phù nề
- Khó thở
- Thở khò khè
- Sổ mũi
- Ngứa, chảy nước mắt
Một số trường hợp dị ứng có thể dẫn đến tình trạng nguy hiểm đến tính mạng. Bạn nên đến phòng cấp cứu khi có những triệu chứng sau đây:
- Tim đập nhanh hoặc loạn nhịp
- Cảm giác bị nghẹn ở cổ họng, gây khó thở
- Lo âu hoặc chóng mặt
- Bất tỉnh
- Phát ban và khó thở
Ngoài ra, một số biểu hiện dị ứng cũng có thể tiếp tục kéo dài ngay cả khi bạn đã dừng thuốc, chẳng hạn như:
- Sốt, đau khớp, phát ban, phù và buồn nôn
- Thiếu máu: suy giảm các tế bào hồng cầu, gây mệt mỏi, rối loạn nhịp tim, khó thở và các triệu chứng khác;
- Phát ban: số lượng bạch cầu tăng cao, phù khắp người, sưng hạch bạch huyết và tái phát bệnh viêm gan;
- Viêm thận: có thể gây sốt, máu trong nước tiểu, phù toàn thân và các triệu chứng khác.
Bạn có thể gặp các triệu chứng và dấu hiệu khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
Bạn nên liên hệ với bác sĩ nếu có bất kỳ dấu hiệu dị ứng thuốc nghiêm trọng nào sau đây:
- Xuất hiện các vùng đỏ hoặc phồng rộp gây đau và lan nhanh
- Lột da, có thể lộ mô cơ ở bên dưới
- Cảm giác không thoải mái
- Sốt
- Xuất hiện phát ban hoặc phồng rộp ở gần mắt, miệng và bộ phận sinh dục
Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân nào gây ra dị ứng thuốc?
Dị ứng thuốc xảy ra khi hệ miễn dịch mẫn cảm với bất kỳ thành phần nào trong thuốc. Một số loại thuốc có nguy cơ cao gây dị ứng thường gồm:
- Thuốc kháng sinh như penicillin
- Aspirin và các thuốc chống viêm không steroid [NSAIDs]
- Thuốc hóa trị trong điều trị ung thư
- Thuốc điều trị các bệnh tự miễn, ví dụ như viêm khớp dạng thấp
- Kem corticosteroid
- Thuốc điều trị HIV/AIDS
- Hoa cúc dại – một loại thảo dược dùng để điều trị cảm lạnh thông thường
- Thuốc cản quang được sử dụng trong xét nghiệm hình ảnh
- Thuốc giảm đau gây nghiện
- Thuốc gây tê tại chỗ
Nguy cơ mắc phải
Những ai thường bị dị ứng thuốc?
Dị ứng thuốc có thể xảy ra với bất cứ ai, ở bất kỳ lứa tuổi nào. Rất tiếc là hiện nay vẫn không có cách nào để kiểm tra xem bạn có bị dị ứng với một loại thuốc nào đó hay không. Trong hầu hết các trường hợp, bạn chỉ biết bạn dị ứng với một loại thuốc khi bạn uống nó và xuất hiện các triệu chứng dị ứng.
Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ bị dị ứng thuốc?
Có nhiều yếu tố làm tăng khả năng bị dị ứng thuốc, ví dụ như:
- Đã từng bị dị ứng, ví dụ như dị ứng thức ăn
- Đã từng dị ứng với thuốc trước đây
- Gia đình có người bị dị ứng thuốc
- Uống thuốc với liều lượng cao, uống lại nhiều lần hoặc uống kéo dài
- Nhiễm HIV hoặc virus Epstein-Barr
Điều trị hiệu quả
Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.
Những kỹ thuật y tế nào dùng để chẩn đoán dị ứng thuốc?
Các bác sĩ sẽ chẩn đoán bằng những thông tin thu thập được từ việc khám lâm sàng, hỏi về tiền sử dị ứng và thực hiện một số xét nghiệm như xét nghiệm máu, xét nghiệm da.
Có 2 bước điều trị dị ứng thuốc. Đầu tiên là thuyên giảm triệu chứng. Sau đó sẽ là giải mẫn cảm với thuốc nếu bạn không thể tìm được thuốc khác để thay thế.
Các cách chữa triệu chứng dị ứng thuốc thường bao gồm:
- Ngừng sử dụng thuốc gây dị ứng
- Dùng thuốc kháng histamine để ngăn chặn các chất do hệ thống miễn dịch kích hoạt
- Dùng corticosteroid để điều trị viêm nếu các triệu chứng nặng
- Tiêm epinephrine ngay khi dến bệnh viện để duy trì huyết áp và hỗ trợ hô hấp
Để giải mẫn cảm với thuốc, bạn cần tiếp nhận điều trị dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ. Điều trị bắt đầu bằng cách sử dụng một liều nhỏ thuốc gây dị ứng và sau đó tăng dần liều mỗi 15 đến 30 phút, vài giờ hoặc vài ngày sao cho không có phản ứng dị ứng xảy ra. Từ đó khiến cơ thể bạn quen dần với thuốc.
Bác sĩ cũng có thể giúp bạn đo xem liều lượng nào của thuốc thì không gây dị ứng cho cơ thể.
Chế độ sinh hoạt phù hợp
Những thói quen sinh hoạt nào giúp bạn hạn chế diễn tiến dị ứng thuốc?
Bạn sẽ có thể kiểm soát dị ứng thuốc nếu áp dụng các biện pháp sau:
- Tránh các chất gây dị ứng
- Mang theo bút tiêm epinerphrine bên mình để dùng trong trường hợp khẩn cấp
- Dùng prednisone hay các thuốc kháng histamine khi xảy ra dị ứng
- Thông báo cho bác sĩ biết loại thuốc mà bạn dị ứng khi đi khám bệnh
- Thận trọng với việc côn trùng châm chích, vì chúng có thể gây dị ứng
- Đọc kỹ nhãn của tất cả các loại thực phẩm bạn mua và ăn
Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn phương pháp hỗ trợ điều trị tốt nhất.
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Xin bác sĩ tư vấn dấu hiệu nhận biết và cách xử trí khi bị dị ứng thuốc. [Bùi Bảo Minh, 45 tuổi, ngụ Khánh Hòa]
Dược sĩ Huỳnh Phương Thảo, Khoa Dược, Bệnh viện Nhân dân 115 [TP.HCM]: Dị ứng thuốc không giống như tác dụng phụ của thuốc. Tác dụng phụ là tác dụng không mong muốn mà thuốc gây ra, có thể gặp phải ở bất cứ người bệnh nào. Dị ứng thuốc chỉ xảy ra với một số người bệnh có cơ địa đặc biệt.
Dị ứng thuốc, còn được gọi là mẫn cảm với thuốc, là phản ứng có hại xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể phản ứng với thuốc sử dụng và cố gắng chống lại nó.
Các triệu chứng của dị ứng thuốc bao gồm phát ban da, ngứa, sưng, khó thở, tụt huyết áp hoặc có thể gây ngất.
Một loại dị ứng nghiêm trọng được gọi là dị ứng "tức thời" vì nó bắt đầu nhanh sau khi dùng thuốc [thường trong vòng một giờ hoặc lâu hơn]. Nó thường xảy ra với các loại thuốc mà người bệnh đã sử dụng trước đó mà không có vấn đề gì.
Các triệu tiêu biểu của chứng dị ứng thuốc này bao gồm: phát ban, nổi mẩn đỏ da; ngứa; đỏ bừng [đó là khi da chuyển sang màu đỏ và cảm thấy nóng]; sưng mặt, tay, chân hoặc cổ họng; đau họng, giọng khàn, khò khè hoặc khó thở; buồn nôn, nôn, đau bụng; choáng váng.
Loại dị ứng này thường nghiêm trọng vì nó có thể trở nên tồi tệ hơn nếu người bệnh tiếp tục dùng thuốc. Nó có thể chuyển thành phản ứng dị ứng toàn thân đe dọa tính mạng, được gọi là sốc phản vệ.
Một loại dị ứng thuốc khác, được gọi là dị ứng "chậm", thường phổ biến hơn. Loại này không nghiêm trọng lắm và thường gây phát ban sau vài ngày dùng thuốc. Phát ban thường lan rộng trên nhiều vùng da; đôi khi bị ngứa hoặc không.
Loại dị ứng thuốc này không liên quan đến sưng, khó thở, nghẹt họng hoặc các triệu chứng khác được liệt kê ở trên. Nó thường không trở nên tồi tệ hơn hoặc ảnh hưởng đến cơ quan khác ngoài da.
Khi có triệu chứng dị ứng thuốc, người bệnh cần liên hệ ngay với cấp cứu nếu có một trong các triệu chứng sau: khò khè hoặc khó thở; đau thắt ngực; ngất; sưng mặt, môi, lưỡi hoặc cổ họng.
Cần gọi cho bác sĩ hoặc dược sĩ nếu người bệnh sử dụng một loại thuốc mới và có bất kỳ triệu chứng nào sau đây: phát ban [nổi mụn đỏ trên da thường rất ngứa]; đau bụng hoặc nôn mửa dữ dội; sốt cao; đau da, vết rộp da; đau và kích thích các mô mềm, chảy dịch mắt, miệng, âm đạo và các cơ quan khác.
Nếu người bệnh đã biết mình bị dị ứng thuốc thì nên nói với bác sĩ và dược sĩ về tất cả thuốc mình đang sử dụng, về tiền sử dị ứng của mình.