Ngày 20/9/1977, Việt Nam chính thức gia nhập Liên hợp quốc, tổ chức đóng vai trò trung tâm trong xây dựng luật pháp quốc tế, gìn giữ hòa bình, ngăn ngừa xung đột và ứng phó các thách thức toàn cầu.
Quan hệ Việt Nam-Liên hợp quốc trong 45 năm qua đã góp phần bảo vệ và thúc đẩy lợi ích quốc gia-dân tộc, nhất là duy trì, củng cố môi trường hòa bình, an ninh và thuận lợi cho phát triển đất nước; thúc đẩy hội nhập quốc tế sâu rộng hơn và góp phần nâng cao vị thế, hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế; làm sâu sắc hơn quan hệ của Việt Nam với các nước, các đối tác chủ chốt và bạn bè; tranh thủ một nguồn lực quan trọng phục vụ công cuộc phát triển đất nước.
Mặt khác, Việt Nam đã chủ động đóng góp tích cực và ngày càng thực chất đối với hoạt động của Liên hợp quốc, trong đó có đề cao vai trò của Liên hợp quốc và chủ nghĩa đa phương, thúc đẩy tôn trọng Hiến chương Liên hợp quốc, luật pháp quốc tế, quan hệ bình đẳng, hợp tác phát triển giữa các quốc gia và quyền tự quyết của các dân tộc, phản đối hành động áp bức, xâm lược, cấm vận đơn phương trong quan hệ quốc tế; tham gia đóng góp vào quá trình thảo luận, thông qua nhiều nghị quyết, tuyên bố quan trọng của Liên hợp quốc về hợp tác phát triển, giải trừ quân bị, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, chống khủng bố, bảo đảm quyền con người.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Nguyễn Duy Trinh [thứ hai từ bên phải sang] dự lễ kéo cờ Việt Nam tại trụ sở Liên hợp quốc ở New York, Mỹ, ngày 21/9/1977. [Ảnh: UN.ORG]
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Nguyễn Duy Trinh [thứ hai từ bên phải sang] dự lễ kéo cờ Việt Nam tại trụ sở Liên hợp quốc ở New York, Mỹ, ngày 21/9/1977. [Ảnh: UN.ORG]
Việt Nam được Liên hợp quốc và cộng đồng quốc tế đánh giá là một điển hình thành công trong việc thực hiện Các Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ và là một quốc gia quyết tâm và nghiêm túc thực hiện Chương trình nghị sự 2030 về phát triển bền vững và Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu. Việt Nam cũng tích cực thúc đẩy các sáng kiến cải tổ Liên hợp quốc, đặc biệt được đánh giá là một trong những quốc gia đi đầu triển khai sáng kiến “Thống nhất hành động” của Liên hợp quốc nhằm tăng hiệu quả hoạt động của Liên hợp quốc ở cấp độ quốc gia. Với những đóng góp của mình, Việt Nam đã được tín nhiệm bầu vào nhiều vị trí, cơ quan quan trọng của Liên hợp quốc và ghi đậm dấu ấn Việt Nam tại các cơ quan như tại Hội đồng Bảo an, Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc, Hội đồng Kinh tế-Xã hội [ECOSOC].
Liên Hợp Quốc tại Việt Nam
Việt Nam gia nhập Liên Hợp Quốc ngày 20/09/1977. Hỗ trợ của Liên Hợp Quốc đối với Việt Nam khởi đầu tập trung vào tái thiết sau chiến tranh và hỗ trợ nhân đạo. Nhận thấy bối cảnh kinh tế và phát triển của Việt Nam thay đổi nhanh chóng, Liên Hợp Quốc mở rộng hỗ trợ sang tăng cường thể chế, chính sách, bảo trợ xã hội, y tế, giáo dục, nông nghiệp, v.v. Với mục tiêu xây dựng nhà nước bền vững và bao trùm, Liên Hợp Quốc đang hợp tác với Việt Nam để tăng tốc thành tựu SDG và hỗ trợ các ưu tiên phát triển quốc gia khác, tập trung vào bốn lĩnh vực chiến lược: Đầu tư vào con người; Đảm bảo chống chịu biến đổi khí hậu và bền vững môi trường; Thúc đẩy sự thịnh vượng và hợp tác; và Thúc đẩy công lý, hòa bình và quản trị toàn diện.
Photo: © UN in Viet Nam/Shutterstock
Cột mốc
LHQ tại Việt Nam đã áp dụng Sáng kiến Thống nhất hành động [Delivering as One] từ năm 2006 với cách tiếp cận Một LHQ [One UN] nhằm hài hòa hoạt động của LHQ để đạt được tác động lớn hơn tại Việt Nam. Kế hoạch chiến lược chung [OSP] 2017-2021 là Khung Hỗ trợ Phát triển LHQ [UNDAF] thế hệ thứ 3, tập trung vào việc thực hiện SDG, là khung chương trình và vận hành cho cung cấp hỗ trợ của LHQ tại Việt Nam.
Với sự hỗ trợ đáng kể của LHQ, Việt Nam đã ban hành Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện Chương trình nghị sự 2030 về phát triển bền vững năm 2017, Đánh giá quốc gia tự nguyện [VNR] đầu tiên vào năm 2018 và danh sách 158 chỉ số SDG quốc gia hóa [chỉ số VSDG] vào 1/2019. LHQ đang hợp tác với Chính phủ để tăng cường lồng ghép SDG vào Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 5 năm [2021-2025] và Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm [2021-2030] tiếp theo.
Việt Nam áp dụng cách tiếp cận nghèo đa chiều năm 2015 trong xây dựng chuẩn nghèo quốc gia nhằm nắm bắt bản chất đa diện của nghèo đói trong bối cảnh đô thị hóa nhanh và quốc gia có thu nhập trung bình thấp như Việt Nam, đánh dấu bước ngoặt trong nỗ lực tình trạng giảm nghèo đói và dễ bị tổn thương. Tỷ lệ nghèo thu nhập giảm một nửa trong giai đoạn 1993-2002 và tỷ lệ nghèo đa chiều còn 6,8% vào năm 2018.
Việt Nam trở thành quốc gia thu nhập trung bình thấp năm 2010, dẫn đến sự sụt giảm đáng kể về tài trợ ODA không hoàn lại và các khoản vay ưu đãi. Thực hiện các hành động khẩn cấp để tăng đầu tư tư nhân trong nước và cải thiện hiệu quả FDI, tăng cường nguồn thu công, cũng như hướng tới khuôn khổ tài chính quốc gia tích hợp để đạt được SDGs là những thách thức phía trước cho Việt Nam.
Việt Nam phê chuẩn Thỏa thuận Paris, cam kết thực hiện Khung giảm thiểu rủi ro thiên tai 2015-2030 và đang thực hiện Đóng góp quốc gia tự quyết định với mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính [GHG] 8% vào năm 2030, hoặc giảm 25% với sự hỗ trợ quốc tế.
Việt Nam đã được bầu làm thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an LHQ giai đoạn 2020-2021 vào tháng 6/2019. Việt Nam cũng có những nỗ lực ấn tượng trong hỗ trợ các hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ với 29 đoàn hỗ trợ đến Nam Sudan và Cộng hòa Trung Phi kể từ năm 2014. Năm 2018, Việt Nam đã triển khai bệnh viện dã chiến cấp hai đầu tiên cho Phái bộ gìn giữ hòa bình của LHQ tại Nam Sudan với 63 nhân viên.
Các Mục tiêu Phát triển Bền vững kêu gọi hành động toàn cầu nhằm xóa đói giảm nghèo, bảo vệ môi trường và khí hậu trái đất và đảm bảo mọi người ở khắp mọi nơi có thể tận hưởng hòa bình và thịnh vượng. Đây là những mục tiêu mà Liên Hợp Quốc đang thực hiện ở Việt Nam.
Cuộc họp của Đại hội đồng Liên hợp quốc ngày 7/6/2022 đã đồng thuận bầu Việt Nam trở thành một trong những Phó Chủ tịch Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 77 đại diện cho khu vực Châu Á-Thái Bình Dương.
Việt Nam sẽ đảm nhiệm vị trí này trong 1 năm kể từ ngày 13/9 tới.
Tổ chức đa phương lớn nhất hành tinh
Liên hợp quốc ra đời ngày 24/10/1945 với mục tiêu cao cả là duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, tạo môi trường ổn định bền vững để hợp tác và phát triển trên toàn thế giới. Trải qua gần 77 năm hình thành và phát triển, Liên hợp quốc trở thành tổ chức toàn cầu rộng rãi nhất với sự tham gia hầu như toàn bộ các quốc gia độc lập của hành tinh, với một hệ thống toàn diện hoạt động trong nhiều lĩnh vực, từ ngăn ngừa và giải quyết xung đột, giải trừ quân bị, chống khủng bố, bảo vệ môi trường, cho đến thúc đẩy quyền con người, bình đẳng giới và phát triển bền vững.
Vai trò và hoạt động của Liên hợp quốc được mở rộng về mọi mặt, nỗ lực hoạt động hướng tới thực hiện các tôn chỉ mục đích đã được đề ra, qua đó đem lại những tác động tích cực, to lớn đến đời sống quốc tế và từng dân tộc.
Từ 51 quốc gia thành viên khi được thành lập năm 1945, Liên hợp quốc hiện có 193 quốc gia thành viên và trở thành một hệ thống toàn diện gồm 6 cơ quan chính, chịu trách nhiệm về các lĩnh vực hoạt động khác nhau như Đại hội đồng, Hội đồng Bảo an, Hội đồng Kinh tế và Xã hội [ECOSOC], Hội đồng Quản thác [chính thức chấm dứt hoạt động theo quyết định của Hội nghị thượng đỉnh năm 2005], Tòa án quốc tế và Ban Thư ký.
Đại hội đồng Liên hợp quốc là một trong sáu cơ quan chính của Liên hợp quốc và là cơ quan duy nhất của Liên hợp quốc có đại diện của tất cả 193 nước thành viên. Đại hội đồng Liên hợp quốc có thẩm quyền rộng trong các lĩnh vực hợp tác chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, có quyền thảo luận và đưa ra kiến nghị về các vấn đề thuộc phạm vi Hiến chương hoặc bất kỳ vấn đề nào thuộc thẩm quyền của các cơ quan của Liên hợp quốc, nhằm mục đích thúc đẩy sự hợp tác quốc tế trên phạm vi toàn cầu.
[Việt Nam-Liên hợp quốc: Đối tác hợp tác vì sự phát triển bền vững]
Đồng thời, Liên hợp quốc có nhiều cơ quan phụ trợ, 20 tổ chức chuyên môn và 5 Ủy ban kinh tế-xã hội đặt ở các khu vực, hàng chục quỹ và chương trình, hoạt động trên tất cả các lĩnh vực từ giải quyết và ngăn ngừa xung đột, giải trừ quân bị và không phổ biến, chống khủng bố, bảo vệ người tỵ nạn, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững, cho đến thúc đẩy dân chủ, nhân quyền, bình đẳng giới, phát triển kinh tế và xã hội…
Với những thành tựu quan trọng, Liên hợp quốc đã được khẳng định giữ vai trò trung tâm trong thúc đẩy luật pháp quốc tế, gìn giữ hòa bình, ngăn ngừa xung đột và ứng phó với các thách thức toàn cầu.
Sau gần 77 năm hoạt động, Liên hợp quốc đã chứng tỏ là một tổ chức toàn cầu, đa dạng, có uy tín và quy mô rộng lớn nhất. Liên hợp quốc đã được cộng đồng quốc tế thừa nhận là tổ chức toàn cầu có vai trò hết sức quan trọng trong đời sống chính trị quốc tế và là nền tảng không thể thiếu cho một thế giới hòa bình, thịnh vượng và công bằng hơn.
Vai trò tích cực của Việt Nam
Trong 45 năm qua, hợp tác giữa Việt Nam và Liên hợp quốc đạt kết quả tốt và có tác dụng tích cực, vừa đáp ứng được yêu cầu, lợi ích của Việt Nam trong từng giai đoạn, vừa góp phần tăng cường vai trò, tiếng nói và “dấu ấn” đóng góp của Việt Nam tại Liên hợp quốc.
Những kết quả này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho những nỗ lực chung của Việt Nam và Liên hợp quốc trong việc khắc phục những mặt còn tồn tại, mở rộng và nâng cao hơn nữa hiệu quả hợp tác hai bên, hỗ trợ tích cực cho công cuộc phát triển đất nước, hội nhập quốc tế của Việt Nam và góp phần nâng cao vai trò của Liên hợp quốc trong thời kỳ mới.
Việt Nam chính thức gia nhập Liên hợp quốc vào ngày 20/9/1977. Về hòa bình và an ninh, từ năm 1996 đến 1998, Việt Nam là một trong những nước đầu tiên ký Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện và trở thành thành viên chính thức của Công ước Cấm vũ khí hóa học.
Năm 2008-2009, Việt Nam trở thành Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Năm 2014, Việt Nam bắt đầu cử lực lượng tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc; năm 2018, ký Hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân và là nước thứ 10 phê chuẩn Hiệp ước.
Trong khoảng thời gian năm 2017-2021, Việt Nam đã cử 493 lượt sỹ quan quân đội làm nhiệm vụ tại các Phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, triển khai 4 lượt bệnh viện dã chiến số 2 tại phái bộ ở Nam Sudan và 1 đội công binh tại Phái bộ ở Abyei. Năm 2020-2021, Việt Nam hoàn thành xuất sắc vai trò Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.
Về phát triển, năm 2000-2002, Việt Nam trở thành thành viên Hội đồng Chấp hành Chương trình phát triển Liên hợp quốc. Năm 2012-2015, là nước đầu tiên có Một ngôi nhà xanh chung của Liên hợp quốc. Năm 2017, tham gia Kế hoạch Chiến lược chung mới giai đoạn 2017-2021. Năm 2016-2018, trở thành thành viên Hội đồng kinh tế xã hội.
Năm 2020-2021, Liên hợp quốc thông qua Ngày Quốc tế chống dịch bệnh 27/12 do Việt Nam đề xuất; đóng góp cho Quỹ ứng phó COVID-19 của Liên hợp quốc [50.000 USD] và Chương trình COVAX [cơ chế nhân đạo nhằm đảm bảo khả năng tiếp cận vaccine nhanh chóng và bình đẳng giữa các quốc gia trên toàn thế giới] 1 triệu USD; trở thành điểm tiếp nhận và điều trị bệnh nhân theo cơ chế MEDEVAC [Nhóm Công tác sơ tán y tế toàn cầu của Liên hợp quốc] của Liên hợp quốc.
Về bảo vệ quyền con người, từ năm 2014-2016, Việt Nam trở thành thành viên Hội đồng Nhân quyền; tiếp tục hợp tác tích cực với các cơ chế Liên hợp quốc về quyền con người, bảo vệ Báo cáo quốc gia theo cơ chế Rà soát định kỳ phổ quát [UPR] và các báo cáo thực thi công ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam là thành viên. Hiện Việt Nam đang vận động ứng cử làm thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023-2025.
Trong 45 năm là thành viên của Liên hợp quốc, Việt Nam đã gánh vác nhiều trọng trách lớn, có nhiều đóng góp thực chất và hiệu quả cho tổ chức đa phương lớn nhất hành tinh.
Với đường lối đối ngoại đa phương đúng đắn, lấy Liên hợp quốc là trọng tâm, Việt Nam - trên cương vị mới, sẽ tiếp tục đóng góp nhiều hơn nữa cho những mục tiêu cao cả của Liên hợp quốc, đó là giải quyết xung đột, duy trì hòa bình, ổn định cho tất cả người dân trên thế giới./.
[VIetnam+]