Một xét nghiệm y khoa cần để ý hai chỉ tiêu: Độ đặc hiệu càng cao số dương tính giả càng thấp và độ nhạy càng cao thì âm tính giả càng thấp.
Trong đại dịch COVID-19 có 2 nhóm xét nghiệm SARS-CoV-2 là: xét nghiệm virus và xét nghiệm kháng thể.
Xét nghiệm chẩn đoán virus
Là xét nghiệm phát hiện virus trực tiếp. Mẫu bệnh phẩm xét nghiệm là dịch ngoáy mũi họng, nhằm giúp phát hiện nhiễm coronavirus SARS-CoV-2 hoạt động hay không.
Có hai loại xét nghiệm chẩn đoán virus là xét nghiệm phân tử [molecular test], như nucleic acid amplification test [NAAT], RT-PCR test, LAMP test, và xét nghiệm kháng nguyên [antigen test] phát hiện các protein trên bề mặt của virus SARS-CoV-2.
Ưu điểm của các xét nghiệm trực tiếp là xác định virus có trong mũi họng, đồng nghĩa là có nguy cơ lây nhiễm. Nhược điểm là phải có máy chuyên sâu, nhân viên kỹ thuật chuyên nghiệp, đắt tiền và tốn thời gian.
Xét nghiệm kháng thể [antibody test]
Là xét nghiệm phát hiện virus gián tiếp. Mẫu bệnh phẩm là máu, nhằm tìm kiếm các kháng thể được hệ thống miễn dịch của cơ thể sinh tổng hợp ra để chống lại virus SARS-CoV-2.
Vì kháng thể chỉ được sản xuất vài ngày hoặc vài tuần lễ sau khi bị lây nhiễm và tồn tại một khoảng thời gian sau khi hồi phục, nên các xét nghiệm kháng thể không được sử dụng để chẩn đoán người đang bị COVID-19 cũng như đánh giá khả năng miễn dịch trong tương lai.
Trong đại dịch COVID-19 có 2 nhóm xét nghiệm SARS-CoV-2 là: xét nghiệm virus và xét nghiệm kháng thể.
Xét nghiệm COVID-19 Việt Nam đang thực hiện
Hiện ở Việt Nam chúng ta đang sử dụng các loại xét nghiệm sau:
1. Xét nghiệm nhanh kháng nguyên
Đây là xét nghiệm trực tiếp, xét nghiệm nhằm phát hiên những kháng nguyên của SARS-CoV-2
Ưu điểm
– Phát hiện ca nhiễm SARS-CoV-2 do độ nhạy cũng khá cao: dương tính 72% ở người có triệu chứng, và 58% ở người không có triệu chứng..
– Dễ dàng thực hiện, có thể được sử dụng tại các điểm lấy mẫu di động
– Kết quả nhanh chóng, thường dưới 30 phút
– Chi phí rẻ, ít tốn kém so với xét nghiệm RT-PCR
Nhược điểm
– Độ đặc hiệu không cao, có thể dương tính chéo với các virus khác. Trường hợp cần khẳng định chẩn đoán COVID -19 phải xét nghiệm thêm RT-PCR.
– Kết quả xét nghiệm nhanh kháng nguyên âm tính không được sử dụng làm bằng chứng để kết thúc cách ly.
2. Xét nghiệm RT-PCR
Là xét nghiệm trực tiếp, xét nghiệm phát hiện virus SARS-CoV-2 đang hoạt động, nghĩa là phát hiện bệnh nhân COVID-19, và để xác định, khẳng định, chẩn đoán cho những người có xét nghiệm sàng lọc dương tính.
Cần lưu ý, chỉ số ngưỡng chu kỳ CT [cycle threshold] là số chu kỳ [vòng ] RNA chiết xuất từ mẫu bệnh phẩm được chuyển đổi thành DNA sau đó được khuếch đại. Trường hợp F0 nhưng có tải lượng virus thấp, ngưỡng chu kỳ CT> 30, thì có thể cho theo dõi theo dõi, điều trị tại nhà.
Ưu điểm
– Độ nhạy và độ đặc hiệu cao
– Có giá trị khẳng định chẩn đoán
Nhược điểm
– Thời gian trả kết quả lâu
– Yêu cầu thiết bị, cơ sở hạ tầng phòng thí nghiệm cao và cán bộ lành nghề
– Chi phí thực hiện cao hơn kỹ thuật test nhanh kháng nguyên
3. Xét nghiệm nhanh kháng thể [ELISA]
Đây là xét nghiệm gián tiếp, xét nghiệm nhằm phát hiện những kháng thể sản sinh ra sau khi bị lây nhiễm SARS-CoV-2.
Vì thế, các xét nghiệm kháng thể này không thể dùng để chẩn đoán sớm nhiễm SARS-CoV-2 được, khi hệ miễn dịch cơ thể chưa sản sinh kháng thể.
Ưu điểm
– Phát hiện kháng thể trong máu giúp đánh giá khả năng sinh miễn dịch [immunogenicity] của bệnh nhân hay người được tiêm vaccine ngừa COVID-19.
– Có thể thực hiện trong các labo trung bình, và không đòi hỏi kỹ thuật viên cao cấp.
– Chi phí tương đối so với xét nghiệm RT-PCR
Nhược điểm
– Xét nghiệm gián tiếp, chỉ cho biết virus có vào cơ thể hay không mà thôi.
4. Xét nghiệm mẫu gộp [POOLED TEST]
Trước tình hình diễn biến phức tạp của COVID-19, đại dịch lan rất nhanh, rất rộng, F0 mất dấu, nguồn nhân, vật lực xét nghiệm còn hạn chế, nhiều nước kể cả Việt Nam áp dụng xét nghiệm mẫu gộp [pooled testing].
Theo phương pháp xét nghiệm này, mẫu gộp gồm 5-10 mẫu đơn được làm một xét nghiệm duy nhất, nếu âm tính thì cả nhóm gộp này đều âm tính, ngược lại nếu mẫu gộp dương tính thì sẽ tiến hành xét nghiệm cho tất cả các mẫu đơn.
Các chuyên gia dịch tễ của các trung tâm kiểm soát bệnh tật CDC thế giới đều cho nhận xét là xét nghiệm mẫu gộp rất hiệu quả khi tầm soát cho một cộng đồng có tỷ lệ nhiễm SARS-CoV-2 thấp, vừa tiết kiệm thời gian lẫn nhân vật lực.
Nguồn: Suckhoedoisong.vn
Xét nghiệm gộp mẫu Covid-19 ở đâu Hà Nội?, Xét nghiệm PCR tại nhà ở Hà Nội?, Xét nghiệm PCR gộp mẫu tại nhà giá bao nhiêu?, ...ISOFHCARE sẽ giúp bạn trả lời câu hỏi ngay dưới đây.
Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ Trần Thị Diễm Trang - Bác sĩ Nội hô hấp - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Các xét nghiệm phân tử, chẳng hạn như phản ứng chuỗi polymerase phiên mã ngược [RT-PCR] đã được sử dụng rộng rãi trong đại dịch coronavirus 2019 [COVID-19], kỹ thuật này tốn kém và tốn nhiều nguồn lực. Như một phương tiện để giảm chi phí và tăng hiệu quả chẩn đoán, test nhanh gộp mẫu có thể được thay thế để kiểm tra kháng nguyên. Từ đó, công tác quản lý dịch bệnh sẽ mở rộng đáng kể trong việc giám sát SARS-CoV-2, đặc biệt là đối với các quốc gia có thu nhập thấp đến trung bình, trong trường học và nơi làm việc.
RT-PCR là kỹ thuật xét nghiệm chính để xác định virus SARS-CoV-2 có trong cơ thể người hay không. Tuy nhiên, hiện nay nhiều nơi đã đưa vào ưu tiên phương pháp test nhanh để giảm thời gian thực hiện và sớm có kết quả. Trên cơ sở đó, có thể “tách” F0 ra khỏi cộng đồng càng nhanh càng tốt.
Và trong chiến lược test nhanh để sàng lọc F0, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định số 1817/QĐ-BYT, trong đó hướng dẫn tạm thời việc gộp mẫu xét nghiệm. Nghĩa là thay vì test riêng lẻ một mẫu của một người, thì sẽ gộp 3 [hoặc 5] mẫu của 3 [hoặc 5] người vào một bộ test.
Việc này vừa tiết kiệm thời gian và nguồn lực, vừa gia tăng hiệu suất xét nghiệm. Và quan trọng hơn hết là xác định F0 một cách nhanh chóng. Nhất là với tỉnh thành có số ca nhiễm tăng chóng mặt như TP.HCM. Nếu thực hiện xét nghiệm riêng lẻ cho từng người sẽ rất mất thời gian, tốn nguồn lực. Đồng thời, F0 bị phát hiện chậm trễ có thể kéo theo rất nhiều ca nhiễm khác
Test nhanh gộp mẫu covid thường gộp 3 - 5 mẫu vào một bộ test thay vì test riêng lẻ từng mẫu
Xét nghiệm COVID-19 gộp được áp dụng cho những đối tượng lấy mẫu tại vùng nguy cơ thấp, có cùng đặc điểm dịch tễ và ở cùng một địa điểm. Chẳng hạn như ở cùng một đơn vị/cơ quan làm việc, ở cùng tòa nhà/chung cư, ở chung một nhà,...
Việc xét nghiệm gộp mẫu không hoặc hạn chế áp dụng cho những vùng có nguy cơ cao. Đặc biệt, không áp dụng cho những đối tượng lấy mẫu đã tiếp xúc trực tiếp với F0 hoặc đang có các triệu chứng như đang bị nhiễm virus SARS-CoV-2 [sốt, ho, đau họng, khó thở,...].
Ngoài ra, những mẫu bệnh phẩm từ bệnh nhân đang điều trị COVID-19 hay từ những người đang làm xét nghiệm chẩn đoán SARS-CoV-2 nhưng chưa có kết quả cũng sẽ không được gộp với các mẫu bệnh phẩm khác.
Để thực hiện mẫu gộp covid với test nhanh kháng nguyên, một nhóm các đối tượng tiến hành theo các bước sau đây:
3.1. Thu thập mẫu bằng tăm bông mũi họng
Đưa tăm bông vô trùng vào lỗ mũi của bệnh nhân sau đó xoay tăm bông 3-4 lần so với bề mặt mũi họng. Nhúng tăm bông vào dung dịch môi trường sẵn có trong ống nghiệm.
Đối với mẫu gộp, có hai cách thực hiện: [1] lấy cùng lúc nhiều mẫu tăm bông từ nhiều cá nhân [thường 2 đến 5 mẫu] cho vào một môi trường trong ống nghiệm; hoặc [2] chia trước môi trường thành nhiều ống nghiệm khác nhau, tương ứng với mỗi mẫu tăm bông, sau đó cộng gộp môi trường trở lại ban đầu trước khi cho vào que test [cách này thường ít khi áp dụng trong thực tế vì tốn kém công sức, vật tư và thời gian hơn cách đầu tiên]
3.2. Chuẩn bị mẫu
Chèn miếng gạc vào ống đệm chiết.
Nhấn chặt nắp vòi nhỏ giọt vào ống.
3.3. Thực hiện kiểm tra
Đặt que test kháng nguyên trên bề mặt phẳng và nhỏ 3 giọt mẫu đã chiết theo góc 90 ° vào giếng chứa mẫu của thiết bị thử nghiệm. Kết quả thử nghiệm có thể được đọc sau 15 đến 30 phút dưới ánh sáng phòng. Không đọc kết quả thử nghiệm sau 30 phút vì nguy cơ kết quả không chính xác.
Test nhanh gộp mẫu covid có mẫu 2 vạch nhưng mờ thì kết quả phải được hiểu là kết quả dương tính
Một vạch màu xuất hiện ở phần trên cùng của cửa sổ kết quả để cho biết rằng que test đang hoạt động bình thường. Đây là giá trị chứng [C]. Nếu vạch chứng không hiện lên, que test có thể bị hỏng và bài kiểm tra sẽ không được công nhận là hợp lệ.
Trong trường hợp kết quả dương tính, một vạch màu sẽ xuất hiện ở phần dưới của cửa sổ kết quả. Đây là vạch kiểm tra [T]. Ngay cả khi vạch thử rất mờ hoặc không đồng đều, kết quả thử nghiệm phải được hiểu là kết quả dương tính.
Tóm lại, đại dịch coronavirus năm 2019 [COVID-19] đã gây ra gánh nặng bệnh tật to lớn trên toàn thế giới và nhiều biến thể sau đó ngày càng được phát hiện thêm. Lúc này, các công cụ xét nghiệm sàng lọc bệnh nhanh chóng và có tính giá trị cao không ngừng được tìm kiếm, áp dụng. Như vậy, trong bối cảnh nước ta hiện tại, test nhanh mẫu gộp tìm kháng nguyên đã đáp ứng các yêu cầu cơ bản hiện tại, trở thành một xét nghiệm hữu ích trong công tác phòng chống dịch cộng đồng.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
Nguồn tham khảo: frontiersin.org - pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
XEM THÊM: