Câu hỏi: Ý nghĩa của bài thơ Tiếng gà trưa
Trả lời:
Bài thơ là sự bộc lộ tình cảm yêu quê hương, đất nước chân thành, sâu lắng của nhà thơ qua hình tượng tiếng gà trưa. Đó là âm thanh gọi về những kỉ niệm, những cảm xúc thiêng liêng và nơi chốn bình yên cho tâm hồn con người. Tiếng gà trưa là âm thanh giản dị, quen thuộc của làng quê Việt.
Cùng Top lời giải tìm hiểu về bài thơ này nhé!
I. Đôi nét về tác giả Xuân Quỳnh
- Xuân Quỳnh sinh năm 1942 và mất năm 1988, tên đầy đủ là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh.
- Quê ở làng An Khê, ven thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây [nay thuộc Hà Nội].
- Bà là một trong những nhà thơ nữ xuất sắc của Việt Nam, được mệnh danh là nữ hoàng thơ tình yêu của Việt Nam.
- Thơ của Xuân Quỳnh thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị, trong sáng của đời sống gia đình và cuộc sống hàng ngày, biểu lộ những rung cảm và khát vọng của một trái tim phụ nữ chân thành, tha thiết và đằm thắm.
- Xuân Quỳnh được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật vào năm 2011.
- Một số tác phẩm tiêu biểu:
+ Các tập thơ: Chồi biếc [1963], Hoa dọc chiến hào [1968], Lời ru trên mặt đất [1978], Chờ trăng [1981], Tự hát [1984]. Trong đó có một số bài thơ đặc biệt nổi tiếng: Thuyền và biển, Sóng, Tiếng gà trưa, Thơ tình cuối mùa thu…
+ Một số tác phẩm viết cho thiếu nhi: Mùa xuân trên cánh đồng [truyện thiếu nhi, 1981], Bầu trời trong quả trứng [thơ văn thiếu nhi, 1982]...
II. Giới thiệu về bài thơ Tiếng gà trưa
1. Hoàn cảnh sáng tác
- Tiếng gà trưa được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ.
- Bài thơ được in lần đầu trong tập thơ Hoa dọc chiến hào [1968] của Xuân Quỳnh.
2. Thể thơ
- Bài thơ được viết theo thể thơ ngũ ngôn [mỗi câu có 5 chữ].
- Vần được sử dụng linh hoạt.
- Hình ảnh chân thực, bình dị.
3. Bố cục
Gồm 3 phần:
- Phần 1 [khổ 1]: Tiếng gà trưa trên đường hành quân
- Phần 2 [5 khổ thơ tiếp theo]: Tiếng gà trưa gợi những kỉ niệm thời thơ ấu
- Phần 3 [2 khổ còn lại]: Tiếng gà trưa gợi những suy tư
4. Nhan đề
- Tiếng gà: là âm thanh quen thuộc thường nghe thấy ở mỗi làng quê Việt Nam.
- Tiếng gà trưa là một hình ảnh quen thuộc với tuổi thơ tác giả và tiếng gà trưa cũng chính là nguồn cảm hứng của tác giả để viết bài thơ.
→ Những kí ức tuổi thơ, nhấn mạnh, khơi gợi cảm xúc của người chiến sĩ [người cháu] quaTiếng gà trưađể kết dính mạch cảm xúc của bài thơ.Từ hình ảnh tiếng gà nhớ về người bà tần tảo, để rồi bộc lộ tình yêu với bà và lời khẳng định mục đích chiến đấu cao cả.
5. Giá trị nội dung bài thơ Tiếng gà trưa
Tiếng gà trưa đã gọi về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm sâu sắc thêm tình quê hương đất nước
6. Giá trị nghệ thuật bài thơ Tiếng gà trưa
- Thể thơ 5 chữ tạo nên cách diễn đạt tình cảm tự nhiên
- Hình ảnh thơ bình dị, chân thực
- Sử dụng điệp từ
7.Giá trị nội dung bài thơ Tiếng gà trưa
Tiếng gà trưa đã gọi về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm sâu sắc thêm tình quê hương đất nước
III. Soạn bài Tiếng gà trưa
Câu 1.Cảm hứng của tác giả trong bài thơ được khơi gợi từ sự việc gì? Mạch cảm xúc trong bài thơ diễn biến như thế nào?
- Cảm hứng của tác giả được khơi gợi từ việc trong một lần hành quân đi qua một xóm làng nhỏ, nghe thấy tiếng gà vào buổi trưa đã khơi gợi lại những kỉ niệm tuổi thơ.
- Mạch cảm xúc diễn biến từ hình ảnh tiếng gà nhớ về người bà tần tảo, để rồi bộc lộ tình yêu với bà và lời khẳng định mục đích chiến đấu cao cả.
Câu 2.Những hình ảnh và kỉ niệm gì trong tuổi thơ đã được gợi lại từ tiếng gà trưa? Qua đó bài thơ đã biểu hiện những tình cảm gì của tác giả?
- Những hình ảnh và kỉ niệm được gợi lại:
+ Hình ảnh: con gà mái mơ - mình hoa đốm trắng, con gà mái vàng - lông óng như màu nắng. Đó là hình ảnh thân thuộc, gần gũi với nông thôn.
+ Kỉ niệm: người cháu tò mò xem gà đẻ trứng, bị bà mắng “Gà đẻ mà mày nhìn/Rồi sau này lang mặt” khiến đứa cháu lo lắng. Đó là những nỗi lo âu hồn nhiên rất con trẻ.
+ Hình ảnh: Bà khum soi trứng, chắt chiu từng quả để đem bán lấy tiền mua quần áo mới cho cháu. Mùa đông tới, trời trở lạnh, bà lại lo lắng đàn gà sẽ chết.
- Tình cảm của nhà thơ: yêu thương người bà sâu sắc.
Câu 3.Em cảm nhận gì về hình ảnh người bà và tình cảm bà cháu được thể hiện trong bài thơ:
- Hình ảnh người bà hiện ra chân thực: Một người bà tần tảo, hết lòng yêu thương lo nghĩ cho con cho cháu.
- Tình cảm bà cháu: sâu nặng, đáng ngưỡng mộ.
Câu 4.Bài thơ làm theo thể 5 tiếng, nhưng có những chỗ biến đổi khá linh hoạt. Em có nhận xét gì về cách gieo vần, về số câu [dòng] thơ trong mỗi khổ? Câu thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại nhiều lần trong bài thơ ở những vị trí nào và có tác dụng ra sao?
- Nhận xét: Cách gieo phần cũng như số câu thơ ở mỗi khổ thơ cũng khá linh hoạt, thường là vần cách [Khổ 1: xa - ta, Khổ 2: trắng - nắng… ].
- Tiếng gà trưa được lặp lại ở: Khổ thơ 2, 3, 4 và khổ cuối. Khi gợi nhớ về những kỉ niệm của tuổi thơ.
- Tác dụng: tạo nhịp điệu cảm xúc cho bài thơ, nhấn mạnh vào hình ảnh “tiếng gà trưa” chính là nguồn cảm xúc khơi gợi cho tác giả.
IV. Luyện tập
Cảm nghĩ của em về tình bà cháu trong bài thơ.
Bài làm
Có lẽ đi cùng với tuổi thơ của nhiều người. Từ trước đến nay, tiếng “bà” vẫn luôn là một tiếng nói hết sức bình dị và thân thương. Nó chan chứa nhiều loại cảm xúc, trìu mến, dịu dàng mà thấm đẫm trong tim của mỗi người đọc, mỗi người nghe. Bà vốn dĩ là một người rất đặc biệt - người mang những giấc mơ của cháu qua tiếng quạt gió mát. Bà mang theo ước mơ, theo hi vọng cho cháu qua từng câu chuyện cổ tích đầy mơ mộng nhưng cũng chất chứa bao nhiêu điều nhân văn. Bằng thể thơ tự do năm chữ, tác giả cho em đi qua từng kỉ niệm đẹp về tình bà cháu của anh chiến sĩ và người bà của mình. Cho em thấy được lòng yêu nước nồng nàn của anh chiến sĩ. Dòng cảm xúc trong em lại càng ùa về khi từng câu chữ của bài thơ gợi nhớ những kỉ niệm sâu sắc thời thơ ấu sống trong tình yêu thương tuy giản dị nhưng lại vô cùng to lớn của bà của người bà. Những lần bị bà la mắng “yêu” một cách chân thật, tuy mắng nhưng có thể thấy được rõ ràng hơn tình yêu của bà dành cho người cháu của mình. Qua từng nét miêu tả của Xuân Quỳnh, em lại càng thêm khâm phục những người chiến sĩ đã chiến đầu vì cách mạng và hơn nữa là những thanh âm kỉ niệm gợi lên trong em hình ảnh về tình bà cháu đẹp đẽ đến nao lòng quả thật là một bài thơ giàu cảm xúc và dạt dào những tình cảm đáng quý.
=> Tình cảm bà cháu trong bài thơ vô cùng chân thành, cảm động.
Nhằm mục đích giúp học sinh nắm vững kiến thức tác phẩm Tiếng gà trưa Ngữ văn lớp 7, bài học tác giả - tác phẩm Tiếng gà trưa trình bày đầy đủ nội dung, bố cục, tóm tắt, dàn ý phân tích, sơ đồ tư duy và bài văn phân tích tác phẩm.
A. Nội dung tác phẩm Tiếng gà trưa
Bài thơ tiếng gà trưa được viết vào những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ. Tiếng gà trưa là âm thanh, là tiếng gọi của quê hương, gia đình, xóm làng còn in đậm trong lòng người lính ra trận, bồi đắp tình yêu quê hương của người lính trẻ.
B. Đôi nét về tác phẩm Tiếng gà trưa
1. Tác giả
- Xuân Quỳnh sinh năm 1942 và mất năm 1988, tên đầy đủ là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh.
- Quê ở làng An Khê, ven thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây [nay thuộc Hà Nội].
- Bà là một trong những nhà thơ nữ xuất sắc của Việt Nam, Xuân Quỳnh thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị, trong sáng của đời sống gia đình và cuộc sống hàng ngày, biểu lộ những rung cảm và khát vọng của một trái tim phụ nữ chân thành, tha thiết và đằm thắm
2. Tác phẩm
a, Hoàn cảnh sáng tác
Tiếng gà trưa được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ. Bài thơ được in lần đầu trong tập thơ Hoa dọc chiến hào [1968] của Xuân Quỳnh
b, Bố cục Gồm 3 phần:
Phần 1: Từ đầu đến “Nghe gọi về tuổi thơ”. Những rung cảm ban đầu của cháu khi nghe tiếng gà trưa.
Phần 2. Tiếp theo đến “Đi qua nghe sột soạt”. Tiếng gà trưa gợi về những kỉ niệm tuổi thơ.
Phần 3. Còn lại. Những suy tư của cháu từ tiếng gà trưa.
c, Phương thức biểu đạt
Tự sự, miêu tả kết hợp biểu cảm
d,Thể thơ
- Bài thơ được viết theo thể thơ ngũ ngôn [mỗi câu có 5 chữ].
e, Giá trị nội dung
- Tiếng gà trưa đã khơi gợi những kỉ niệm tuổi thơ và tình cảm bà cháu. Tình cảm gia đình đã góp phần làm cho tình cảm yêu nước trở nên sâu sắc.
f, Giá trị nghệ thuật
- Thể thơ năm chữ diễn đạt tình cảm tự nhiên
- Sử dụng các biện pháp tu từ: nhân hóa, điệp ngữ, ẩn dụ
C. Sơ đồ tư duy Tiếng gà trưa
D. Đọc hiểu văn bản Tiếng gà trưa
1. Những rung cảm ban đầu của cháu khi nghe tiếng gà trưa
- Hoàn cảnh: Người cháu đang trên đường hành quân, nhìn thấy xóm làng liền ghé vào nghỉ ngơi.
- Âm thanh: tiếng gà “cục tác cục ta”.
- Tâm trạng: điệp từ “nghe” kết hợp với ẩn dụ chuyển đổi cảm giác “xao động nắng trưa”, “bàn chân đỡ mỏi”, “trở về tuổi thơ”.
=> Tiếng gà trưa trở thành âm thanh gợi về những kỉ niệm tuổi thơ.
2. Tiếng gà trưa gợi về những kỉ niệm tuổi thơ
- Kỉ niệm tuổi thơ bên người bà lần lượt hiện ra qua dòng hồi tưởng của người cháu:
- Hình ảnh: con gà mái mơ - mình hoa đốm trắng, con gà mái vàng - lông óng như màu nắng. Đó là hình ảnh thân thuộc, gần gũi với nông thôn.
- Kỉ niệm: người cháu tò mò xem gà đẻ trứng, bị bà mắng “Gà đẻ mà mày nhìn/Rồi sau này lang mặt” khiến đứa cháu lo lắng. Đó là những nỗi lo hồn nhiên và rất con trẻ.
- Hình ảnh:
- Bà khum soi trứng, chắt chiu từng quả để đem bán lấy tiền mua quần áo mới cho cháu.
- Mùa đông tới, trời trở lạnh, bà lại lo lắng đàn gà sẽ chết.
=>Thể hiện tình cảm của bà dành cho cháu, một tình cảm yêu thương trìu mến.
3. Những suy tư của người cháu từ tiếng gà trưa
- Ý nghĩa của tiếng gà trưa: mang bao nhiêu hạnh phúc, kỉ niệm về người bà.
- Nghệ thuật điệp từ “vì”:Thể hiện lòng yêu nước, yêu quê hương, tình cảm gia đình
=> Mục đích chiến đấu cao cả, thiêng liêng thể hiện lòng yêu Tổ quốc.