Rh dương nghĩa là gì

Phụ nữ mang thai thường được chỉ định xét nghiệm yếu tố máu Rh trong những tuần đầu của thai kỳ. Đây là xét nghiệm quan trọng mà mẹ bầu không thể bỏ qua.

Trong máu của mỗi người đều tồn tại yếu tố máu Rh + [dương tính] hoặc Rh – [âm tính]. Yếu tố máu Rh là một kháng nguyên hay protein đặc biệt trong tế bào hồng cầu giúp cơ thể hình thành cơ chế tự bảo vệ bằng cách phân biệt hóa máu của chính mình. Yếu tố xác định nhóm máu của trẻ đều được thừa hưởng từ gen của cha mẹ mình.

Hệ thống nhóm máu Rh gồm gần 50 loại kháng nguyên, trong đó kháng nguyên D là quan trọng nhất với tính sinh miễn dịch cao. Trong hai loại thì nhóm máu Rh+ phổ biến hơn cả và nhóm máu Rh- được coi là nhóm máu hiếm. Tuy nhóm máu Rh- không được coi là một loại bệnh và không ảnh hưởng đến sức khỏe, nhưng nó có thể ảnh hưởng đến thai kỳ nếu người này mang thai.

Nguy cơ sẽ xảy ra khi người mẹ mang nhóm Rh- nhưng mang thai đứa con có nhóm Rh+. Lúc này, cơ thể người mẹ có thể sản xuất kháng thể chống lại các tế bào hồng cầu có Rh+ của trẻ và gây ra những biến chứng nguy hiểm không thể lường trước.

Trong máu của mỗi người đều tồn tại yếu tố máu Rh + [dương tính] hoặc Rh – [âm tính]

Nếu người mẹ có yếu tố máu Rh- nhưng lại mang bầu bé có nhóm máu Rh+, thì trẻ có thể bị biến chứng tán huyết do cơ thể mẹ bầu sản xuất ra kháng thể chống lại yếu tố Rh- trong tế bào hồng cầu của thai nhi. Vì yếu tố máu Rh không tương thích giữa mẹ và con, nên khi máu của thai nhi rò rỉ vào cơ thể mẹ trong thời kỳ mang thai, cơ thể mẹ bầu sẽ sinh ra kháng thể tấn công máu của thai nhi, làm tổn hại đến tính mạng của bé.

Để ngăn chặn hậu quả nghiêm trọng do bất đồng yếu tố máu giữa mẹ và con, các bác sĩ sản khoa khuyến cáo mẹ bầu nên thực hiện xét nghiệm yếu tố máu ở thời gian đầu thai kỳ.

Thông thường, nếu hai vợ chồng mang yếu tố máu Rh khác nhau, các bác sĩ sẽ phải theo dõi suốt quá trình mang thai để đảm bảo cơ thể mẹ không sản sinh ra kháng thể chống lại yếu tố máu bất đồng trong cơ thể bé.

Đối với bất kỳ người phụ nữ nào nếu có nhóm máu Rh- và mang thai em bé có nhóm mau Rh+ hoặc chưa xác định được tình trạng nhóm máu Rh thì đều có nguy cơ xảy ra bất đồng nhóm máu Rh.

Bởi vì cần phải mất một khoảng thời gian để phát triển kháng thể nên thường mang thai đứa con đầu tiên không bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, trong lần mang thai tiếp theo nếu đứa trẻ tiếp tục mang Rh+ thì các kháng thể Rh có thể đi qua nhau thai và phá hủy các tế bào hồng cầu của thai nhi.

Ngoài ra, sản phụ có thể tiếp xúc với máu Rh+ trong các xét nghiệm hoặc thủ tục trước sinh như chọc ối.

Sự ảnh hưởng của việc không tương thích Rh ở thai nhi có thể gây ra những biến chứng từ nhẹ cho đến nặng, nguy hiểm nhất là đe dọa trực tiếp đến tính mạng. Khi các kháng thể của mẹ được sản xuất và tấn công tế bào hồng cầu của thai nhi với triệu chứng của bệnh tan máu, đồng nghĩa với việc tế bào hồng cầu của đứa trẻ đang bị phá hủy và tích tụ bilirubin trong máu.

Trong trường hợp có quá nhiều nồng độ bilirubin trong máu thì em bé sẽ có một vài triệu chứng như vàng da và vàng củng mạc, trương lực cơ thấp, hôn mê…

Tuy nhiên những triệu chứng này sẽ thuyên giản nếu việc điều trị không tương thích Rh thành công.

Nếu người mẹ có yếu tố máu Rh- nhưng lại mang bầu bé có nhóm máu Rh+, thì trẻ có thể bị biến chứng tán huyết

Nếu được phát hiện kịp thời và có những can thiệp cần thiết thì sẽ hạn chế tối đa những nguy cơ mà tình trạng không tương thích Rh tạo ra.  Tuy nhiên trong một số trường hợp, những ảnh hưởng của tình trạng bất đồng Rh không được ngăn chặn thì có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng như:

– Co giật

– Thiếu máu

– Suy tim

– Trẻ gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần, vận động, thính giác,…

– Tổn thương não thai nhi hay vàng da nhân não

– Tử vong

Trong lần khám thai đầu tiên, bác sĩ sẽ chỉ định sản phụ thực hiện xét nghiệm nhóm máu để xác định tình trạng Rh của bản thân.

Nếu kết quả là nhóm máu Rh- thì có thể người chồng cũng được đề nghị kiểm tra yếu tố này để có nhận định chính xác hơn. Trong trường hợp người chồng mang nhóm máu Rh- thì sẽ không cần phải lo lắng. Ngược lại, nếu người chồng mang nhóm máu Rh+ thì cần thực hiện một số xét nghiệm khác để tìm kiếm những yếu tố bất đồng nhóm máu.

Theo đó, sản phụ có thể thực hiện thêm xét nghiệm dương tính gián tiếp Coombs. Phương pháp này sẽ sử dụng mẫu máu để tìm sự hiện diện của các kháng thể phá hủy tế bào trong huyết tương.

Ngoài ra, các bác sĩ còn căn cứ vào nồng độ bilirubin trong máu của em bé để xác định sự bất động nhóm máu. Nếu chỉ số cao hơn bình thường thì đó là dấu hiệu của sự không tương thích.

Một hình thức khác nữa là tiến hành lấy máu sau đó kiểm tra dưới kính hiển vi để xác định hình dạng và cấu trúc của các tế bào hồng cầu để xem có xuất hiện dấu hiệu phá hủy hồng cầu trong máu trẻ sơ sinh hay không.

Nếu trường hợp bất đồng nhóm máu Rh ở thể nhẹ thì em bé ngay sau khi sinh có thể được điều trị theo 3 cách chính là truyền máu, truyền chất điện giải và quang trị liệu.

Theo đó, quang trị liệu là phương pháp sử dụng đèn huỳnh quang chiếu lên cơ thể trẻ để làm giảm hàm lượng bilirubin trong máu và được tiến hành lặp đi lặp lại cho đến khi các kháng thể Rh âm tính cùng lượng bilirubin dư thừa được loại bỏ khỏi máu.

Còn đối với mẹ bầu trong giai đoạn mang thai nếu chưa tạo ra kháng thể thì sẽ được tiêm globulin miễn dịch để phòng tránh bất đồng nhóm máu.

Đối với mẹ bầu trong giai đoạn mang thai nếu chưa tạo ra kháng thể thì sẽ được tiêm globulin miễn dịch để phòng tránh bất đồng nhóm máu

Điều đầu tiên để phòng tranh bất đồng nhóm Rh thì người phụ nữ cần thực hiện xét nghiệm Rh khi mang thai để phân loại nhóm máu Rh+ hay Rh-. Sau đó nếu kết quả là Rh- thì cần có phương pháp can thiệt kịp thời như hỏi ý kiến bác sĩ về kế hoạch tiêm globulin miễn dịch trong khi mang thai.

Việc tiêm dự phòng kháng thể anti-D Immunoglobuli trong ba tháng cuối của thai kỳ để trung hòa mọi kháng nguyên RhD dương tính, giúp ngăn tạo ra kháng thể chống lại hồng cầu của thai nhi.

Đăng ký nhận tư vấn thai sản trọn gói tại đây:

**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý, bệnh nhân cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý.

Theo dõi fanpage của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác: //www.facebook.com/BenhvienHongNgoc/

Bất đồng nhóm máu Rh hay yếu tố Rh không tương thích là tình trạng cần được quan tâm chú ý bởi sẽ ảnh hưởng bất lợi đến sức khỏe của cả mẹ lẫn con.

Bất đồng nhóm máu Rh [yếu tố Rh không tương thích] thường không có triệu chứng ở phụ nữ mang thai, nhưng đây là một tình trạng nghiêm trọng đối với thai nhi nếu không được điều trị. Bằng việc tìm hiểu những thông tin thiết yếu xoay quanh bất đồng nhóm máu Rh, mẹ bầu sẽ biết được mình nên làm gì để có được một thai kỳ an toàn.

Yếu tố Rh là gì?

Yếu tố Rh còn được gọi đầy đủ là yếu tố Rhesus. Đây là một loại protein được tìm thấy bên ngoài các tế bào hồng cầu. Protein được di truyền [truyền lại từ cha mẹ của bạn]. Nếu bạn có protein, bạn có Rh dương tính. Nếu bạn không thừa hưởng protein, bạn là Rh âm tính. Phần lớn mọi người, khoảng 85%, là Rh-dương tính.

Yếu tố Rh không tương thích [bất đồng nhóm máu Rh] là gì?

Không tương thích yếu tố Rh là tình trạng cơ thể người mẹ và thai nhi có các yếu tố protein Rhesus [Rh] khác nhau. Điều này xảy ra khi người mẹ có yếu tố Rh âm tính [Rh–] nhưng em bé lại sở hữu Rh dương tính [Rh+]. Yếu tố Rh là một loại protein đặc hiệu được tìm thấy trên bề mặt các tế bào hồng cầu.

Giống như nhóm máu, bạn sẽ thừa hưởng loại yếu tố Rh từ bố mẹ mình. Điều này cũng lý giải vì sao bất đồng nhóm máu giữa vợ và chồng có thể cần được quan tâm khi mang thai. Bởi vì phát hiện sớm thì mới có thể xử lý tình trạng bất đồng yếu tố Rh giữa mẹ và thai nhi kịp thời.

Ảnh hưởng của yếu tố Rh đến thai kỳ

Biểu tượng dương tính [+] hoặc âm tính [–] được ghi chú phía sau nhóm máu sẽ cho biết yếu tố Rh của bạn, chẳng hạn như nhóm máu AB+, nhóm máu O–.

Nhóm máu Rh [yếu tố Rh] không ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của bạn. Tuy nhiên, vấn đề trên sẽ trở nên quan trọng trong lúc mang thai. Nếu mẹ bầu có Rh– và em bé có Rh+ sẽ dẫn đến tình trạng cơ thể thai phụ sẽ mặc định thai nhi là dị vật cần được loại trừ.

Điều này có nghĩa là nếu các tế bào máu từ thai nhi đi qua dòng máu của cơ thể mẹ trong quá trình mang thai, chuyển dạ và sinh nở thì hệ thống miễn dịch từ mẹ bầu sẽ tạo ra các kháng thể chống lại các tế bào hồng cầu của em bé.

Kháng thể là một phần của hệ thống miễn dịch trong cơ thể, có nhiệm vụ phá hủy những dị vật. Nếu nhóm máu của bạn có yếu tố Rh âm tính, bạn sẽ khá nhạy cảm với các nhóm máu dương tính khi cơ thể tạo ra các kháng thể.

Ngoài ra, cơ thể của mẹ bầu cũng có thể gửi các kháng thể qua nhau thai để tấn công các tế bào hồng cầu của thai nhi. Nhau thai là cơ quan kết nối mẹ bầu và em bé.

Dấu hiệu bất đồng nhóm máu Rh [yếu tố Rh không tương thích]

Các triệu chứng bất đồng nhóm máu Rh [không tương thích Rh] ở thai nhi có thể có diễn biến từ nhẹ đến đe dọa tính mạng. Khi các kháng thể ở người mẹ tấn công các tế bào hồng cầu của con, nhiều nguy cơ bé sẽ mắc bệnh tan máu. Đây là tình trạng nghiêm trọng cần đến sự quan tâm đặc biệt về mặt y khoa.

Nếu tế bào hồng cầu khỏe mạnh bị phá hủy, bilirubin sẽ tích tụ trong máu. Bilirubin là một chất hóa học được tạo ra từ sự phá vỡ các tế bào hồng cầu. Việc có quá nhiều bilirubin trở thành dấu hiệu cho thấy gan, bộ phận chịu trách nhiệm xử lý các tế bào máu cũ, đang gặp vấn đề.

Em bé có thể biểu hiện một hoặc nhiều triệu chứng sau đây nếu nồng độ bilirubin trong cơ thể tăng cao sau khi sinh:

• Vàng da
• Hôn mê
• Giảm trương lực cơ

Những triệu chứng này sẽ giảm dần sau khi trẻ sơ sinh hoàn thành quá trình điều trị cho tình trạng bất đồng nhóm máu Rh [không tương thích yếu tố Rh].

Ai có nguy cơ mắc phải?

Bất kỳ phụ nữ nào có nhóm máu Rh âm tính và mang thai với người sở hữu nhóm máu Rh dương tính hoặc mang tình trạng nhóm máu Rh không xác định đều có nguy cơ bất đồng nhóm máu Rh [không tương thích yếu tố Rh]. Tuy nhiên, với tỷ lệ những người có nhóm Rh âm tính thấp như hiện nay, điều này không xảy ra thường xuyên.

Theo Stanford Blood Center, tỷ lệ các nhóm máu bị phá vỡ như sau:

Cần có thời gian để phát triển kháng thể, nên thai con so [con đầu lòng] thường không bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, người có Rh âm [-] có thể đã tạo kháng thể từ lần bỏ thai hoặc bị hư thai trước đó, nên đứa con sau đó có thể bị tình trạng bất đồng nhóm máu.

Một người mẹ có thể tiếp xúc với nhóm máu Rh dương trong các thủ thuật chẩn đoán trước sinh, như chọc ối. Trong xét nghiệm này, bác sĩ sử dụng kim rút dịch ối từ thai để làm xét nghiệm tìm những bất thường.

Chẩn đoán bất đồng nhóm máu Rh [không tương thích yếu tố Rh]

Xét nghiệm máu nhằm xác định tình trạng Rh của bạn có thể sẽ được thực hiện trong lần khám thai đầu tiên.

Nếu kết quả là nhóm máu Rh âm tính [Rh-] thì chồng của bạn cũng có thể nhận được đề nghị kiểm tra yếu tố này. Khi các chỉ số cho thấy chồng bạn mang nhóm máu Rh âm tính thì sẽ không có gì phải lo lắng. Trong trường hợp ngược lại, nếu người bố có nhóm máu Rh dương tính và người mẹ lại mang nhóm máu Rh âm tính [bố Rh- mẹ Rh+], bác sĩ sẽ tìm kiếm các dấu hiệu bất đồng nhóm máu Rh [không tương thích yếu tố Rh] sau đây:

• Xét nghiệm dương tính gián tiếp Coombs là dấu hiệu của không tương thích yếu tố Rh: Xét nghiệm này sử dụng mẫu máu nhằm tìm kiếm sự hiện diện của các kháng thể phá hủy tế bào trong huyết tương ở máu.
• Nồng độ bilirubin trong máu trẻ sơ sinh: Chỉ số nồng độ này cao hơn bình thường là dấu hiệu của bất đồng nhóm máu Rh. Đối với một em bé sinh đủ tháng, nồng độ bilirubin nên dưới 6.0 miligam mỗi decilit trong 24 giờ đầu tiên sau khi chào đời.
• Dấu hiệu phá hủy hồng cầu trong máu trẻ sơ sinh: Đây cũng là một dấu hiệu chỉ ra nguy cơ thấy bất đồng yếu tố Rh. Điều này có thể được xác định bởi hình dạng và cấu trúc của các tế bào hồng cầu thông qua hình thức lấy máu rồi kiểm tra dưới kính hiển vi.

Có thể bạn quan tâm: Xét nghiệm máu sàng lọc di truyền trước khi sinh: Vì sao mẹ bầu cần thực hiện?

Quá trình điều trị sẽ tập trung vào việc ngăn chặn những ảnh hưởng của yếu tố không tương thích. Trong trường hợp nhẹ, em bé có thể được điều trị sau khi sinh bằng cách:

• Truyền máu
• Truyền chất điện giải
• Quang trị liệu.

Quang trị liệu là hình thức dùng đèn huỳnh quang chiếu lên cơ thể em bé để giúp làm giảm lượng bilirubin trong máu.

Các thủ thuật y tế này có thể cần thực hiện lặp đi lặp lại cho đến khi các kháng thể Rh âm tính và lượng bilirubin dư thừa đã được loại bỏ khỏi máu của trẻ sơ sinh, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Nếu bạn mang thai và bác sĩ xác định rằng bạn đã phát triển kháng thể chống lại em bé, thai kỳ của bạn sẽ được theo dõi chặt chẽ. Nếu xét nghiệm cho thấy bạn chưa tạo kháng thể nhóm máu Rh, bạn sẽ được tiêm globulin miễn dịch [RhIg] để phòng ngừa bất đồng nhóm máu. Lịch tiêm sẽ diễn ra vào gần cuối thai kỳ.

Biến chứng có thể gặp phải của tình trạng Rh không tương thích

Trong một vài trường hợp, nếu ảnh hưởng của tình trạng bất đồng yếu tố Rh không được ngăn chặn, các biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra bao gồm:

• Các biến chứng thai kỳ sớm như sẩy thai, chửa ngoài tử cung hoặc mẹ buộc phải bỏ thai
• Tổn thương vùng dạ dày khi mang thai
• Chảy máu khi mang thai
• Co giật
• Suy tim
• Thiếu máu
• Vàng da nhân não
• Cơ thể sưng phồng do tích tụ chất lỏng
• Gặp vấn đề với chức năng tinh thần, chuyển động, thính giác và kỹ năng nói.

Bất đồng nhóm máu Rh có thể ngăn chặn được không?

Tình trạng này có thể phòng ngừa được. Nếu bạn đang mang thai và sở hữu yếu tố Rh âm, hãy thông báo cho bác sĩ để có kế hoạch chăm sóc sức khỏe tốt nhất. Trong trường hợp nhóm máu của người bố là Rh dương tính hoặc không rõ, việc thực hiện điều trị dự phòng bằng globulin miễn dịch sẽ ngăn ngừa những ảnh hưởng nghiêm trọng.

Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.