Vì sao khởi nghiệp thất bại

Start up thất bại bởi nguyên nhân gì?. Đây là câu hỏi đặt ra không chỉ với các bạn trẻ đam mê khởi nghiệp mà còn cả đối với nhà quản lý. Trong bài viết này, chúng tôi xin giới thiệu ý kiến của một Luật sư, chuyên gia tài chính để lý giải sự thất bại của một số start up. Dĩ nhiên, đây chỉ là một khía cạnh của vấn đề mà không phản ảnh tất cả lý do. Bạn cũng có thể có những lí giải khác về lí do tại sao start up phải tăng giá dịch vụ hay phải tìm cách thâu tóm và mua lại đối thủ…

Quy mô lớn và mô hình kinh doanh, vấn đề đặt ra cho start up thành công và start up thất bại.

Sự thành công của những gã khổng lồ như Facebook, Twitter, Uber, Grab, Telsa trên thế giới, hay Tiki, VNPay ở Việt Nam gợi cảm hứng bất tận cho những người khởi nghiệp trên toàn thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Khi nói tới thành công, chúng ta dễ nhận thấy rằng, đó là sự phát triển trên quy mô lớn về người dùng và những chỉ số tài chính khổng lồ liên quan đến số vốn đầu tư, doanh thu và cả những khoản lỗ, với tầm ảnh hưởng rộng với thị trường tiêu dùng và nền kinh tế, nhưng không khẳng định sự thành công nếu xem xét theo cách của những mô hình kinh doanh truyền thống liên quan tới khía cạnh về lợi nhuận. Bên cạnh đó, các kết quả nghiên cứu về những mô hình này đã chỉ ra rằng, khác biệt với những mô hình kinh doanh truyền thống, các start up nêu trên có mô hình kinh doanh khá phức tạp, là sự tổng hợp và đan xen nhiều yếu tố của kinh tế chia sẻ, kinh tế nền tảng và quan trọng nhất, tất cả trong số đó đều dựa vào sự phát triển của Internet. Đó không phải là sự số hóa các mô hình kinh doanh truyền thống, mà là những mô hình kinh doanh mới hình thành trên cơ sở cuộc sống đã được số hóa.

Bên cạnh những cảm hứng từ start up thành công, thì số start up thất bại như Wework (nền tảng chia sẻ văn phòng làm việc) hay Theranos (công nghệ thử máu nhanh) trên thế giới, và wefit (Ứng dụng kết nối phòng gym) tại Việt Nam trong thời gian qua cũng để lại nhiều bài học cho người đi sau. Kinh nghiệm rút ra từ start up thất bại có rất nhiều và rất khác nhau giữa các start up, từ hệ thống quản trị, từ sự thất bại của người đứng đầu và đặc biệt là sự rời bỏ của các nhà đầu tư.

Start up thất bại vì hết nguồn gọi vốn?

Các mô hình start up tăng trưởng trên cơ sở gọi vốn đầu tư từ các quỹ đầu tư và nhà đầu tư thiên thần và để có thể gọi vốn, start up phải chứng minh khả năng tăng trưởng với tốc độ cao và quy mô thị trường lớn. Qua nhiều vòng gọi vốn, start up huy động được số vốn lớn và càng làm cho quy mô doanh nghiệp lớn lên với tốc độ thần kỳ. Các start up không huy động kịp và đủ số vốn trước khi đạt quy mô thị trường ở điểm hòa vốn sẽ rất dễ bị thất bại và phá sản. Dĩ nhiên là số vốn đầu tư sẽ không thể lớn mãi và các nhà đầu tư sẽ không thể tiếp tục bỏ vốn một cách trường kỳ, nên doanh nghiệp sẽ phải tự tính toán cho mình mục tiêu về quy mô để đảm khả năng hoàn vốn trước khi nhà đầu tư ngừng tiếp tục bơm tiền đầu tư. Trong giai đoạn trước khi đạt đến quy mô hòa vốn, các start up này liên tục bị lỗ, với con số lỗ lên đến hàng tỷ đô la mỗi năm, nên giai đoạn này cũng có thể coi là giai đoạn đốt tiền.

Trong giai đoạn đốt tiền này, start up sử dụng tiền của nhà đầu tư để khuyến mãi, quảng cáo, tiếp thị … để tìm kiếm và mở rộng số lượng người dùng, mở rộng quy mô thị trường. Thực chất số tiền doanh thu thu về trên mỗi người dùng không phản ánh đúng khả năng kinh doanh bởi số tiền đầu tư vào trợ giá và thu hút người dùng là rất lớn. Chúng ta dễ nhận thấy điều này qua những ví dụ thực tiễn, như các hãng xe công nghệ liên tục thưởng cho tài xế, hoặc tặng khách hàng những cuốc xe miễn phí hoặc giảm giá sâu.

Start up thất bại vì nhà đầu tư hết kiên nhẫn?

Về phía nhà đầu tư, họ kỳ vọng thu hồi vốn và kiếm được một khoản tiền lãi không phải từ việc doanh nghiệp vượt qua điểm hòa vốn và có lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh, tức là bản thân họ cũng không mong chờ vào cổ tức được chia sau mỗi năm tài chính. Nhà đầu tư mạo hiểm kỳ vọng vào doanh nghiệp tăng trưởng tới quy mô lớn để có thể niêm yết trên sàn chứng khoán và nhà đầu tư sẽ kiếm lợi từ sản chứng khoán. Ở một khía cạnh nào đó, có thể nói, lợi tức của nhà đầu tư mạo hiểm thực chất là lấy từ nguồn tiền đầu tư của nhà đầu tư khác. Nhiệm vụ của doanh nghiệp là luôn giữ vững khả năng tăng trưởng và uy tín trên thị trường để giá cổ phiếu trên sàn chứng khoán không bị mất giá.

Tuy vậy, quy mô thị trường nào cũng sẽ đạt tới điểm tới hạn và nguồn vốn đầu tư sẽ không lớn mãi, nên khi đạt tới một quy mô nhất định, doanh nghiệp sẽ phải chú trọng và chuyển dần mô hình tăng trưởng về mô hình truyền thống, là dựa trên doanh thu và lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh. Khi đó, doanh nghiệp sẽ phải cắt giảm tối đa các khoản chi phí, tối ưu hóa mọi nguồn doanh thu để có thể đạt tới điểm hòa vốn, và tiến tới có lợi nhuận đạt mục tiêu đề ra.

Trong bối cảnh kinh tế thế giới đang có quá nhiều khó khăn vì dịch Covid19, các nhà đầu tư đang trở nên khó tính hơn và đưa ra nhiều yêu cầu hơn, nên các start up đang phải ra sức xoay xở để đảm bảo khả năng sinh tồn, nhưng cũng phải chiều lòng các nhà đầu tư, cổ đông. Có khả năng, nhiều start up đã phải điều chỉnh lại mục tiêu, đẩy thời gian đạt điểm hòa vốn và có lợi nhuận sớm hơn. Những biểu hiện gần đây của một số hãng xe công nghệ và mạng xã hội cho thấy rằng, những doanh nghiệp đó đang chịu sức ép với những thực tế như vậy. Start up không thể liên tục lỗ nặng trong thời gian tới bởi nguồn tiền từ nhà đầu tư không còn, nên buộc phải kiếm đủ nguồn thu để bù chi, và giữ vững giá trị trên sàn chứng khoán.

Tôi tin rằng, nhiều start up khác đang sống bằng tiền đầu tư từ nhà đầu tư cũng sẽ phải sớm điều chỉnh lại hướng đi của mình để tồn tại và tiếp tục phát triển. Thực chất, thì vẫn phải là quay về mô hình truyền thống, dựa trên doanh thu và lợi nhuận để tồn tại.

Start up thất bại vì đốt tiền?

Ở một khía cạnh khác, việc các start up đốt tiền vào các chiến dịch quảng bá, khuyến mại, giảm giá … còn nhằm mục đích triệt tiêu đối thủ, tiến tới chiếm thế độc quyền thị trường. Họ có thể làm được điều đó, bởi có năng lực về tài chính rất lớn từ các nhà đầu tư và đây mới thực sự là cuộc chơi của những ông lớn. Khi chiếm được thế độc quyền về thị trường, thì họ sẽ phải tăng giá, cắt hết các khoản chi trợ giá và ưu đãi để có thể thu hồi tiền đầu tư và tìm kiếm lợi nhuận.

Có ý kiến cho rằng, liệu có phải Grab là một điển hình của xu hướng như vậy, nên thời gian qua đã có những động thái quyết liệt trong việc tăng giá dịch vụ, tăng tỷ lệ khấu trừ từ tài xế hay không?. Tôi cho rằng, chưa có đủ cơ sở để có thể kết luận về Grab. Bản thân Grab là một start up kỳ lân, tiềm lực tài chính mạnh về được chống lưng bởi những đại gia tài chính và công nghệ lớn trong khu vực Châu Á, nên họ có thể có sức mạnh dài hơi hơn. Việc tăng giá cũng có thể là sự điều chỉnh về mặt chiến lược theo lộ trình đã chuẩn bị sẵn hoặc để thích nghi với hoàn cảnh mới. Tuy nhiên, có vài thứ có thể nhìn thấy một cách rõ ràng, đó là việc tăng giá đó sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới quyền lợi của người tiêu dùng, cũng như quyền lợi của tài xế.

Trên đây là một bài viết do đội ngũ Luật sư tư vấn của chúng tôi thực hiện theo đơn đặt hàng của Nhà đầu tư nước ngoài. Quý vị mong muốn nhận được các bài phân tích, nghiên cứu về thị trường, tài chính doanh nghiệp, có thể liên hệ trực tiếp với chúng tôi.

Ngoài ra, quý vị có thể tham khảo thêm các dịch vụ như:

Khởi nghiệp ngày nay đã trở nên phổ biến và thành xu thế trong giới trẻ. Cứ 100 người thì sẽ có 90 người muốn khởi nghiệp. Điều này thật là tuyệt vời với giới trẻ đầy triển vọng và ý cầu tiến. Tuy nhiên, đằng sau sự sôi nổi ấy là những thất bại, những khủng hoảng đáng sợ. Để tránh được “khởi nghiệp thất bại“, trước tiên ta cần hiểu rõ nguyên nhân của chúng và đưa ra những biện pháp kịp thời, hợp lý.

9 nguyên nhân dẫn đến “khởi nghiệp thất bại”:

1. Nhân sự không chất lượng, chưa đủ “mạnh”

Một trong các chìa khóa then chốt trong việc thành lập công ty, doanh nghiệp startup đó chính là nhân sự. Nhiều công ty khởi nghiệp ban đầu chỉ có quy mô tầm 5-7 nhân viên nhưng toàn các cá nhân xuất sắc, đa năng và làm được nhiều đầu việc nên phát triển rất nhanh, lại có thể tiết kiệm nguồn nhân lực cho công ty.

Ngược lại, nếu công ty của bạn có đội ngũ nhân viên hiệu suất làm việc thấp, bạn phải thuê nhiều người chỉ để làm các công việc giống nhau thì lúc này bạn nên xem lại hệ thống nhân sự của mình. Đây là yếu tố mà ít nhà kinh doanh nhận ra cho đến khi quá muộn.

2. Quản lý không hiệu quả

Nhiều nghiên cứu cho thấy sự quản lý kém là yếu tố chính dẫn đến thất bại khi khởi nghiệp. Những bạn trẻ mới bắt đầu kinh doanh thường thiếu kinh nghiệm trong quản lý tài chính, sản xuất, tuyển dụng và nhân sự.

Để khắc phục vụ vấn đề này, các chủ doanh nghiệp hãy tự trang bị cho mình những kỹ năng còn thiếu. Ngoài ra, bạn có thể lựa chọn nhân viên có kinh nghiệm hoặc nhờ đến sự tư vấn của chuyên gia để nâng cao hiệu quả công việc lên tốt nhất.

3. Chưa biết cách tiếp thị, quảng bá thương hiệu đến khách hàng

Theo nhiều quan sát và thống kê về các doanh nghiệp startup trên thị trường, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng một trong các nguyên nhân chính yếu dẫn đến khởi nghiệp thất bại là do doanh nghiệp chưa tiếp thị đúng cách. Bạn có thể bắt gặp một loại hình dịch vụ hay, hấp dẫn hay một loại sản phẩm chưa ai từng nghĩ đến, thế nhưng những sản phẩm, dịch vụ này nhanh chóng “chết yểu” vì không được quảng bá và thúc đẩy để tiếp cận đến những người dùng cần nó thực sự.

Để cải thiện vấn đề này, bạn nên tập trung vào yếu tố các kênh mạng xã hội, truyền thông, mạng Internet… thay vì các kênh quảng bá truyền thống.

4. Chọn sai đối tác để khởi nghiệp

Khi thành lập công ty hay doanh nghiệp, chắc chắn bạn sẽ cần làm việc với các nhà cung cấp và các đơn vị hỗ trợ cho việc phát triển công ty, doanh nghiệp của bạn. Thế nhưng, việc chọn lựa không đúng cũng sẽ dẫn đến khởi nghiệp thất bại. Chẳng hạn như trong khâu vận chuyển, bạn chọn được một đơn vị nhưng đây lại là đơn vị có mức giá dịch vụ cao, chất lượng lại không ổn định. Hoạt động cùng với đơn vị như vậy không chỉ khiến túi tiền của bạn ngày càng cạn kiệt mà còn giảm uy tín của doanh nghiệp bạn trên thị trường – điều mà không công ty startup nào nên mắc phải.

5. Không chuẩn bị đủ vốn

Một nguyên nhân phổ biến khác khiến bạn thất bạn là thiếu vốn hoạt động. Đối với những người lần đầu tiên bắt tay vào kinh doanh thường không hiểu rõ cách vận hành của dòng tiền; đưa ra dự trù nguồn vốn để khởi nghiệp quá thấp, hoặc đặt ra kỳ vọng quá cao vào doanh thu bán hàng.

Xác định nguồn vốn cần thiết để doanh nghiệp hoạt động là bước quan trọng khi khởi nghiệp. Ngân sách kinh doanh không chỉ bao gồm chi phí thành lập công ty mà còn bao gồm chi phí trong quá trình hoạt động.

Ngoài ra, bạn phải tính toán và cân nhắc thời gian có thể thu hồi vốn. Có nghĩa là nguồn vốn cần chuẩn bị phải đủ để trang trải tất cả chi phí cho đến khi hoạt động kinh doanh thu được lợi nhuận (đáp ứng được những chi phí của doanh nghiệp).

6. Không lập kế hoạch kinh doanh

Lập kế hoạch kinh doanh là hoạt động cần thiết đối với bất kỳ doanh nghiệp nào. Có thể nói đây là yếu tố lớn nhất ảnh hưởng đến thành công của doanh nghiệp.

Nhiều doanh nghiệp quy mô nhỏ gặp thất bại khi khởi nghiệp vì có những thiếu sót căn bản trong bản kế hoạch kinh doanh. Bản kế hoạch phải thực tế dựa trên những thông tin chính xác ở thời điểm hiện tại, và có dự tính trong tương lai.

Những thành phần chính cần phải có trong bản kế hoạch kinh doanh gồm mục tiêu, phân tích thị trường, tài chính, rủi ro, phân tích dòng tiền, dự toán doanh thu và chi phí,…

7. Mở rộng phát triển quá nhanh

Nhiều người thường nhầm lẫn giữa thành công và tốc độ mở rộng kinh doanh. Đã có nhiều trường hợp thất bại khi khởi nghiệp do công ty phát triển quá nhanh chóng. Họ không thể chuẩn bị tốt nguồn nhân lực, tài chính cho hoạt động mở rộng. Khi đó, doanh nghiệp sẽ khó đáp ứng được nhu cầu khách hàng. Đồng thời nhân viên cũng bị quá tải với khối lượng công việc quá lớn.

Tập trung vào tăng trưởng chậm nhưng ổn định là cách tối ưu nhất đối với các doanh nghiệp “trẻ”. Khi đã có cơ sở dữ liệu khách hàng và dòng tiền lưu thông ổn định, bạn có thể đưa ra quyết định chính xác về tốc độ tăng trưởng cho doanh nghiệp.

8. Không xác định đúng và không đáp ứng được nhu cầu của khách hàng 

Nhiều start up thành lập với các ý tưởng độc đáo, sáng tạo thế nhưng lại không phù hợp hay không đáp ứng được nhu cầu của khách hàng. Trên thực tế, khách hàng rất ngại thử những sản phẩm mới của một công ty không có tên tuổi, chưa được xác nhận gì về uy tín.

Chính vì vậy, nếu sản phẩm hay dịch vụ của bạn quá mới lạ, chưa từng có trước đây, bạn có thể “làm thân” với khách hàng bằng cách chạy thử các chương trình thăm dò thị trường và sau đó điều chỉnh lại sản phẩm chính thức cho phù hợp với những người dùng phù hợp.

9. Chi tiêu quá tay

Tổng hợp tất cả các châm ngôn thành công và thất bại hay nhất