Sao bắc đẩu nằm ở chòm sao nào

Sao Bắc Đẩu là một trong những chòm sao phổ biến và được biết đến rộng rãi trên bầu trời đêm, và các ngôi sao trong nó có vai trò quan trọng trong việc định hướng và định vị trên mặt đất.

Dưới đây là một số thông tin thú vị về ngôi sao này:

Hình thành và tuổi đời: Sao Bắc Đẩu được hình thành từ một cụm ngôi sao, và những ngôi sao trong Sao Bắc Đẩu hình thành cùng một thời điểm từ một khối khí và bụi dưới tác động của lực hấp dẫn. Cụm này có khoảng cách khoảng 80 triệu năm ánh sáng từ Trái Đất, và các ngôi sao trong nó có tuổi đời khoảng 200 triệu năm.

1. Khoảng cách từ Trái Đất: Sao Bắc Đẩu nằm ở khoảng cách khoảng 323 năm ánh sáng (tính theo dữ liệu từ năm 2014) từ Trái Đất. Nó nằm ở vị trí gần trục quay của Trái Đất, nên nó thường được sử dụng để xác định hướng Bắc trên bầu trời đêm.
2. Khối lượng và cấu trúc: Sao Bắc Đẩu không phải là một sao đơn lẻ mà là một tập hợp của các ngôi sao. Khối lượng và cấu trúc của các ngôi sao trong Sao Bắc Đẩu thay đổi. Tuy nhiên, nó chứa một số ngôi sao khá lớn với khối lượng lớn hơn so với mặt trời của chúng ta.
3. Ngôi sao Polaris: Sao Bắc Đẩu chứa một ngôi sao quan trọng gọi là Polaris, còn được biết đến là Sao Bắc Cực hoặc Sao Bắc Đẩu Thứ Nhất. Polaris là một ngôi sao siêu khổng lồ và cũng có khối lượng lớn hơn so với Mặt Trời, nhưng nó rất xa Trái Đất. Polaris được sử dụng để xác định hướng Bắc và nó có vai trò quan trọng trong định hướng và định vị.

Con người dùng Sao Bắc Đẩu để chỉ đường vì nó là một trong những chòm sao nổi tiếng và dễ nhận biết trên bầu trời đêm. Sao Bắc Đẩu là một phần của chòm sao Ursa Major (Gấu Lớn), và nó bao gồm bảy ngôi sao sáng sắp xếp thành hình tròn hoặc hình móc cái xoắn. Người ta thường gọi những ngôi sao này là "Các ngôi sao của Sao Bắc Đẩu".

Việc dùng Sao Bắc Đẩu để chỉ đường có rất nhiều lý do:

1. Thường dễ dàng nhận biết: Sao Bắc Đẩu là một trong những chòm sao dễ nhìn thấy nhất trên bầu trời đêm, và các ngôi sao trong nó sáng đều và tạo nên hình dáng đặc trưng, nên người ta dễ dàng nhận ra nó.
2. Điểm pha trên bầu trời: Sao Bắc Đẩu thường nằm ở phần cao nhất của bầu trời đêm, gần ngôi sao Bắc Cực, nên nó có thể được sử dụng như một điểm tham chiếu cho việc xác định hướng.
3. Thay đổi ít qua mùa và trong một đêm: Hình dạng Sao Bắc Đẩu thay đổi ít qua mùa và trong suốt một đêm do vị trí của nó gần cực Bắc, nên nó là một phương tiện đáng tin cậy để chỉ đường.

Sao Bắc Đẩu thường được sử dụng để xác định hướng hoặc điểm đông bắc tại bán cầu Bắc và điểm tây nam tại bán cầu Nam. Đây là một ví dụ về cách con người đã sử dụng thiên văn học để giúp họ định vị và điều hướng trong không gian từ hàng ngàn năm trước đến hiện nay.

Hỏi: Xin GS cho biết vì sao biết sao Bắc Đẩu đứng yên chính Bắc?

Một số bạn đọc.

Trả lời: Ban đêm, nhìn lên bầu trời phương Bắc, bạn có thể nhìn thấy một chòm sao có hình giống cái gầu sòng tát nước của người nông dân (Hình 1). Cúng có người nói nó giống cái muỗng múc canh. Đó là chòm sao Bắc đẩu. Chòm sao này gồm có sao Bắc cực, sáng nhất, và 7 ngôi sao gọi là Tiểu hùng tinh, xếp thành hình chữ S giống cái gầu sòng. Hình 2 là cờ của bang Alaska của nước Mỹ có hình là chòm sao Bắc đẩu. Vậy các bạn cần phân biệt: Bắc đẩu là tên gọi một chòm sao có hình cái gầu sòng (hay cái muỗng). Đó là cách gọi dân gian. Còn sao sáng nhất thì goi là sao Bắc cực. Nếu bạn leo lên núi Averest ở Nepal, đất nước gần cực Bắc, thì bạn sẽ thấy sao Bắc cực sáng vô cùng, bầu trời sao hình như ở ngay trên đầu ta, gần gũi một cách ngạc nhiên. Vì sao gọi là Bắc cực? Vì nó nằm ngay trên chính cực Bắc của Trái đất, chỉ lệch khoảng nửa độ so với Thiên cực. Khi Trái đất quay theo chu kỳ ngày đêm, Bắc đẩu hầu như đứng yên ngay trên cực Bắc. Thực ra sao Bắc cực không đứng yên, mà đang quay xung trục Thiên cực theo một vòng tròn đường kính không quá 2m. Vì Trái đất hình cầu nên vị trí của sao Bắc cực đối với đường chân trời phụ thuộc vào vị trí người quan sát trên Trái đất. Từ một điểm bất kỳ ở phía bắc của đường xích đạo thì giá trị của góc từ đường chân trời tới sao Bắc cực là bằng với vĩ độ mà người quan sát đứng. Thí dụ, một người đứng ở vĩ độ Trái đất 30o thì sẽ đo được trị của góc tới sao Bắc cực là 30°. Còn khi tới đo tại đúng cực Bắc, thì sao Bắc cực sẽ nằm cao 90 độ so với chân trời, tức nằm ngay trên đầu người quan sát.

Hình 1 Hình 2

Trên Hình 1 bạn thấy có 7 ngôi sao xếp thành một cái gầu sòng là các sao có tên tiếng Anh và tiếng Việt như sau:

1-Dubhe (Tham Lang) 2-Merak (Cự Môn) 3-Phecda (Lộc Tồn) 4-Megrez (Văn Khúc) 5-Alioth (Liêm Trinh) 6-Mizar (Vũ Khúc) 7-Alkaid (Phá Quân),

(cộng thêm 2 sao Tả Phù và Hữu Bật).

Bảy ngôi sao này đại diện cho 7 hành tinh của hệ Mặt trời mà người xưa cách đây mấy ngàn năm đã biết và gọi được tên. Nhưng hệ Mặt trời có 9 hành tinh, chứ không phải 7. Vậy còn thiếu 2 sao. Người xưa mới biết tên có 7/9 sao của hệ Mặt trời, nên còn 2 sao nữa xếp vào đây tạm gọi là Tả Phù và Hữu Bật. Vậy bạn có thấy người xưa không có kính thiên văn quan sát vũ trụ mà hiểu như thế thì có giỏi không? Năm 2008, các nhà thiên văn gọi sao Diêm vương (Pluto) của hệ Mặt trời là sao lùn và đưa ra khỏi hệ Mặt trời, với lý do sao này quay quanh Mặt trời không trên một mặt phẳng quỹ đạo như 8 hành tinh khác, mà cắt qua quỹ đạo phẳng của 8 sao này. Vậy là hệ Mặt trời nay chỉ còn có 8 hành tinh. Tuy nhiên, theo sự chỉ giáo của tầng cao của cõi giới vô hình thì sao Diêm vương vẫn là của hệ Mặt trời vì 2 lý do: Một là nó vẫn quay xung quanh Mặt trời, hai là nó là một hành tinh độc lập trong hệ Mặt trời, chứ không phải là một vệ tinh của các hành tinh khác (kiểu như Mặt trăng là vệ tinh của Trái đất vậy).

9 ngôi sao của chòm sao Bắc Đẩu còn có liên quan đến Cửu tinh đồ cơ bản trong Dịch học, cũng do người xưa để lại. Đó là một bản đồ cửu cung (9 sao), đại diện cho 9 hành tinh của hệ Mặt trời (Hình 3). Cửu tinh đồ này có đặc điểm là tổng 3 số theo 8 hướng qua trung tâm đều bằng 15, tổng 2 số đối nhau theo các hướng qua trung tâm đều bằng 10. Không ai giải thích được đặc điểm kỳ lạ này. Phương Tây gọi đây là một “Ma phương”. Nhưng khi ứng dụng Cửu tinh đồ này trong Dịch học, Phong thủy học, lập lịch pháp v.v... thì thấy nó rất đúng với thực tế.

Hình 3

Ta đã biết sao Bắc cực đứng yên ở phương Bắc. Chòm Hùng tinh là 9 hành tinh của hệ Mặt trời, nhưng quay xung quanh sao Bắc cực. Như vậy có nghĩa là các hành tinh của hệ Mặt trời quay cả cụm quanh sao Bắc cực, trong khi từng hành tinh một thì cứ quay quanh Mặt trời. Như vậy Mặt trời chỉ đứng yên tương đối so với 9 hành tinh, chứ nó không đứng yên trong vũ trụ. Và như vậy thì sao Bắc cực phải cách rất xa Mặt trời, và vòng quay quanh sao Bắc cực phải bao gồm cả Mặt trời, là tâm điểm của quỹ đạo 9 hành tinh. Hiện nay khoa học vũ trụ đã biết khoảng cách giữa Trái Đất và Mặt Trời là 146- 152 triệu km tùy theo vị trí vòng quay của Trái Đất (Đông chí, Hạ chí, Xuân phân hay Thu phân). Sao Bắc cực cách Trái Đất khoảng trên 430 năm ánh sáng. Nó sáng gấp khoảng 4 ngàn lần Mặt trời, và là ngôi sao sáng đứng hàng thứ 8 trên bầu trời. Ánh sáng của sao Bắc cực thực chất là ánh sáng tổng hợp từ hệ 3 ngôi sao quay quanh một trọng tâm chung. Ngôi sao thứ nhất, Polaris, là một sao siêu khổng lồ nặng gấp 6 lần Mặt trời. Ngôi sao đồng hành thứ hai là Polaris A, quay quanh nó với khoảng cách 2 tỷ km. Ngôi sao thứ ba Polaris B thì cách xa hơn nữa. Polaris nằm cách thiên cực khoảng 1°, vì thế nó thực ra quay quanh trục Thiên cực Bắc trên một đường tròn nhỏ với đường kính khoảng 2m trên Thiên cầu. Các nhà khoa học đã khảo sát thấy được rằng, sau 400 năm vận hành, sao Bắc cực chỉ lệch trục phương Bắc không quá 3o. Với khoảng cách đến Trái đất tính bằng hàng trăm năm ánh sáng thì góc mở sai số này là quá nhỏ, coi như bằng 0.

Chòm sao Bắc Đẩu còn được gọi là gì?

Nhóm sao Bắc Đẩu, hay còn gọi là Thất Tinh Bắc Đẩu (北斗七星) hay Bắc Đẩu Thất Tinh, là một nhóm sao gồm bảy ngôi sao trong chòm sao Đại Hùng. Nhóm sao Bắc Đẩu. Mảng các ngôi sao này tạo nên hình ảnh giống cái đấu (đẩu) hay cái gàu sòng hoặc cái xoong và nằm ở hướng bắc, vì vậy một số nước gọi nó là nhóm sao Bắc Đẩu.

Tại sao sao Bắc Đẩu không di chuyển?

Bởi vì ngôi sao này thẳng hàng với hướng Bắc của Trái Đất và do đó nó quay theo trục nên sao Bắc Đẩu dường như không di chuyển giống như những ngôi sao khác trên bầu trời đêm.

Ai là được mệnh danh sao Bắc Đẩu của nước ta?

Cuộc sống này tuyệt đẹp và diệu kì biết bao từ quá khứ và hiện tại đều mang một nét đẹp riêng , tiêu biểu của nó.

Chòm sao Bắc Đẩu xuất hiện khi nào?

Bắc Đẩu xuất hiện trên bầu trời trong suốt năm. Vào mùa xuân và mùa hè, Bắc Đẩu nằm cao trong khi vào mùa thu và mùa đông thì nó nằm gần chân trời. Từ tháng 3 bạn đã thấy phần gàu múc nước mọc dần ở hướng bắc khi màn đêm buông xuống và toàn bộ Bắc Đẩu sẽ lên cao vào nửa đêm.