Ðến Thanh Hóa, bạn sẽ thấy trên đỉnh núi Nhồi một cột đá đứng sừng sững cao khoảng 20m giống hình người phụ nữ ôm con.
Người dân địa phương gọi đây là hòn Vọng Phu. Núi Vọng Phu thuộc xã Đông Hưng, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa, cách thành phố Thanh Hoá 3km về phía Tây Nam, hình tượng này gắn với truyền thuyết người đàn bà chung thủy chờ chồng đến hoá đá.
Một cột đá đứng sừng sững trên đỉnh núi Nhồi - Ảnh: Sưu tầm
Như hình người phụ nữ ôm con - Ảnh: Sưu tầm
Trước kia núi này gọi là núi Khế - Nhuệ Sơn [thôn Nhuệ], chu vi khoảng 4.000m, là một ngọn núi đá vôi được thiên nhiên tạo nên hình một người phụ nữ đang quay mặt về phía biển Đông.
Theo truyền thuyết kể rằng: ngày xưa có một "chàng tuổi trẻ vốn dòng hào kiệt " yêu một cô gái nết na, xinh đẹp nhất vùng. Họ kết duyên với nhau và sống quấn quít bên nhau rất hạnh phúc, nàng dệt cửi quay tơ, chàng dùi mài kinh sử chờ ngày ra kinh đô ứng thí.
Khi nàng sanh được 1 đứa con gái xinh xắn thì quân giặc tràn đến xâm lấn cõi bờ. Chàng trai đành xếp bút nghiên, từ tạ người vợ trẻ lên đường ra biên ải rồi hy sinh ngoài chiến địa. Ở quê nhà nàng chinh phụ ôm con đợi chờ rồi hóa đá thành núi Vọng Phu, những giọt lệ của nàng rơi xuống hóa thành sông, có tên là sông Cái chảy vào sông Dinh để ra biển.
Nàng chinh phụ ôm con đợi chờ rồi hóa đá - Ảnh: Sưu tầm
Xem thêm: Các tour du lịch Thanh Hóa
Hình ảnh núi Vọng Phu cũng vì thế mà trở thành biểu tượng đẹp, thành đề tài trong các câu hát dân gian xưa cũng như trong những sáng tác văn chương, nhạc hoạ của các nghệ sĩ sau này.
Hình ảnh đẹp của vùng đất Thanh Hóa - Ảnh: Sưu tầm
Xem thêm: Các khách sạn giá rẻ tại Thanh Hóa
Chóp núi Vọng Phu là một khối đá hoa cương khổng lồ, đứng thẳng lên trời, bên cạnh lại có một khối đá khác nhỏ hơn. Hai khối đá này tương tự hình người, từ xa khoảng 50km vẫn còn trông rõ hình tượng người mẹ hoá đá đang bồng đứa con, phóng tầm mắt ra biển khơi mong chờ người chồng trong vô vọng.
Vượt qua trở ngại về đường giao thông, du khách hãy một lần đến với Đông Sơn - Thanh Hóa, đến thăm hòn Vọng Phu nơi đây để khám phá những truyền thuyết đầy huyền bí, để thưởng thức trọn vẹn kiệt tác của tự nhiên ban tặng cho vùng đất này.
Hòn Vọng Phu núi Bà là hai khối đá, một cao, một thấp trông tựa hình người. Tác phẩm như có hồn của tạo hoá đã khiến con người phải động lòng.
Hòn Vọng Phu thuộc thôn Chánh Oai, xã Cát Hải, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định. Từ phía biển nhìn vào giống như một người đàn bà tay dắt con đang ngóng nhìn ra phía khơi xa. Đá Vọng phu cao cách mặt biển 700m, thời Tây Sơn khởi nghĩa nơi đây là "Vọng hải đài" có thể kiểm soát một vùng trời biển rộng lớn. Khối đá xanh đứng hoài dưới nắng mưa, thi gan cùng năm tháng đã biểu tượng cho lòng chung thuỷ của nghĩa vợ chồng trong tâm thức dân gian.
Quang cảnh Hòn vọng phu núi Bà - Ảnh: Sưu tầm
Ở vào phía Nam đầm Đạm Thuỷ, nằm trọn trên địa phận huyện Phù Cát, chóan một diện tích ước chừng trên bốn chục cây số vuông, sừng sững một quần thể núi non mà từ bao đời nay được coi là danh sơn của Bình Định. Đó là núi Bà [Bà sơn]. Trong các sách cổ núi Bà còn có tên chữ là Phô Chinh đại sơn. Sách Đại Nam nhất thống chí chép rằng: “Núi Bà ở phía đông nam huyện Phù Cát, có tên nữa là Phô Chinh, thế núi cao hùng vĩ, đỉnh núi có phiến đá lớn, bằng phẳng như caí mâm, chân núi có khối đá sừng sững như hình người, dân địa phương lập đền thờ, đảo vũ thường nghiệm”.
Quần thể núi Bà có tới trên sáu chục ngọn cao, thấp khác nhau, trong đó nổi bật lên là hòn Hang Rái ở phía đông bắc, hòn Hèo ở phía Đông- Nam và đỉnh cao nhất, tới gần 900m, là hòn Chuông [Chung sơn] ở phía Tây. Nhìn từ xa, hòn Chuông có hình tròn trặn, trội vượt hẳn lên trông như hình một quả chuông úp. Nếu nhìn toàn cảnh núi Bà thì thấy vùng quanh hòn Chuông tương đối bằng phẳng, giống như một cái chiêng đồng úp sấp mà núm chiêng chính là hòn Chuông. Có lẽ bởi dáng núi như vậy mà người ta đã đặt tên chữ cho núi Bà là Phô Chinh đại sơn [nghĩa là núi lớn bày chiêng].
Núi Bà sừng sững uy nghi - Ảnh: Sưu tầm
Xem thêm: Khách sạn tại Bình Định
Quần thể núi Bà trùng trùng, điệp điệp trông xa như liền mạch, kết khối, nhưng tới gần thì xen giữa các sơn khối nhấp nhô là những thung lũng cây cối tốt tươi, bốn mùa đựơc tưới mát bởi hàng chục khe, suối từ trong nguồn chảy ra. Dân trong vùng cư ngụ, làm ăn sinh sống trong các thung lũng này.
Do vị thế hiểm trở, đường đi tới các thung lũng và qua lại giữa các thôn ấp phải vượt qua những đèo lởm chởm đá tai mèo với những cái tên đèo Nhỏ ở phía Bắc, đèo Lớn [hay còn gọi là đèo Tố Mộ] ở phía Nam, đèo Mũi Đá Giăng ở phía Đông…Núi cao án ngữ gió biển khiến cho những động cát phía Đông dồn lại, lâu ngày nổi lên thành truông, vun lên thành gò. Địa hình đèo núi, cát đống mà thiên nhiên tạo ra như những khó khăn, thử thách với con người sinh sống ở đó, nhưng với tính tình lạc quan, yêu đời, yêu quê hương, người Bình Định đã thể hiện chúng trong ca dao một cách trữ tình, nên thơ.
Hòn vọng phu núi Bà - Ảnh: Sưu tầm
Núi Bà uy nghi, huyền diệu với bao điều kì bí mà mỗi nơi chốn, mỗi cái tên đều có một sự tích. Ở địa phận thôn Chánh Oai, trên một ngọn núi cao, có hai khối đá, một cao, một thấp trông tựa hình người. Từ phía biển nhìn vào giống như một người đàn bà tay dắt đưa con đang ngóng nhìn ra phía khơi xa. Dân địa phương gọi đó là hòn Vọng Phu. Tác phẩm như có hồn của tạo hoá đã khiến con người phải động lòng. Khối đá xanh đứng hoài dưới nắng mưa, thi gan cùng năm tháng đã biểu tượng cho lòng chung thuỷ của nghĩa vợ chồng trong tâm thức dân gian.
Nó cũng giống như hòn Tô Thị gần Tam Thanh xứ Lạng. Có điều sự tích vợ ngóng chờ chồng thì mỗi nơi một khác. Nàng Tô Thị ở Lạng Sơn phải chia lìa với chồng do loạn lạc, chiến tranh. Chồng nàng chẳng biết đang phải trấn thủ, lưu đồn nơi nào mà biệt âm vô tín, khiến cho nàng phải bồng con ngóng đợi cho đến ngày hoá đá. Hòn Vọng Phu ở Bình Định lại là hoá thân của một phụ nữ gặp cảnh đời éo le.
Xem thêm: Các khách sạn tại Lạng Sơn
Quang cảnh Phù Cát nhìn từ Núi Bà - Ảnh: Sưu tầm
Xem thêm: Các tour du lịch Bình Định
Sự tích kể lại rằng, từ thuở xa xưa có một gia đình chỉ sinh được hai ngươì con, một trai, một gái. Lúc còn nhỏ tuổi, người anh lỡ tay làm người em bị vỡ đầu, máu ra lênh láng. Sợ quá, người con trai bỏ nhà trốn đi biệt xứ. Thế rồi năm tháng qua đi, sự đời trớ trêu lại se kết họ nên duyên vợ chồng. Hạnh phúc giản dị và êm đềm đã đến với họ, nhất là sau khi hai người sinh hạ được một đừa con. Nào ngờ đến một ngày nọ, người chồng tình cờ phát hiện ra rằng người vợ chính là em gái ruột của mình.
Đau đớn và ân hận đến khôn cùng, người chồng đành lặng lẽ bỏ đi không một lời giã biệt. Không mảy may hay biết về duyên cớ ra đi của chồng, người phụ nữ thương nhớ khôn nguôi mới dắt con lên ngọn núi ngóng trông cho đến khi hoá thành đá. Có lẽ chẳng mấy ai tin vào tính xác thực của sự tích huyền thoại này, nhưng nó cứ được truyền từ đời này qua đời khác như một lời nhắc nhở và gửi gắm vào đó sự cảm phục đức thuỷ chung, một phẩm hạnh có thực của người phụ nữ Việt Nam.
Truyền thuyết gắn liền về phẩm hạnh của người phụ nữ Việt Nam - Ảnh: Sưu tầm
Núi Bà được biết đến nhờ thắng cảnh thiên nhiên kỳ thú và những nơi linh địa, nhưng sự nổi tiếng của quần thể núi này phần nhiều lại do những gì con người làm ra. Núi Bà đã chứng kiến tất cả những bước thăng trầm của lịch sử quê hương, còn mang trong mình biết bao di tích lịch sử.
Nơi đây còn giữ lại những phế tích cổ kính từ thuở Bình Định còn là Chiêm đô, những dấu ấn đậm nét của phong trào Tây Sơn quật khởi và đặc biệt là chứng tích một căn cứ cách mạng quan trọng trong những năm tháng hào hùng của cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ. Trong lòng người dân Bình Định, núi Bà dường như đã trở thành một trong những biều tượng của quê hương, của niềm tin và lòng tự hào.
Xuất hiện trong thi ca, âm nhạc của Việt Nam, Hòn Vọng Phu như là một biểu tượng thiêng liêng về tình cảm vợ chồng, tình anh em gắn bó trong gia đình. Nếu đã có dịp đặt chân đến thành phố biển Nha Trang bạn không thể nào không ghé thăm Hòn Vọng Phu.
1. Đôi điều về Hòn Vọng Phu ở Nha Trang
Hòn Vọng Phu hay còn gọi là núi Mẫu Tử trên độ cao 2051m. Địa danh này nổi tiếng nằm phía trên hàng trăm ngọn núi khác nhau về hướng Tây Bắc của thị trấn Ninh Hòa. Trước kia, Hòn Vọng Phu thuộc địa phận của tỉnh ĐăkLăk, sau khi quận Khánh Dương được sáp nhập vào tỉnh Khánh Hòa thì nó trở thành một địa điểm du lịch hấp dẫn của Nha Trang – Khánh Hòa.
Chóp của Hòn Vọng phu là một khối đa hoa cương khổng lồ, dựng lên cao vút. Khối đa thứ hai có phần thấp hơn và được tựa sát vào nhau. Thoạt nhìn, trông nó như hình ảnh của người phụ nữ đang ôm đứa con thơ chơ chồng. Cũng chính vì vậy mà người dân nơi đây đã đặt tên cho nó là Núi Vọng Phu, Hòn Vọng Phu hay núi Mẫu Tử.
Cách bờ biển khoảng 30km, để đến thăm Hòn Vọng Phu bạn phải mất 30 phút di chuyển bằng xe ô tô và đi bộ thêm 5km nữa là đến nơi. Không chỉ được nhìn ngắm Hòn Vọng Phu, lắng mình với câu chuyện cảm động về tình mẫu tử, tình anh em, đứng ở nơi đây bạn còn có thể ngắm nhìn được toàn cảnh thành phố biển Nha Trang thơ mộng, hiền hòa.
2. Sự tích về Hòn Vọng Phu
Truyền thuyết kể lại rằng, có hai anh em ruột lấy nhau. Người anh là Tô Văn phát hiện vợ mình chính là em gái ruột Tô Thị từ một vết sẹo ở trên đầu, cũng là vết sẹo mà ngày trước chính anh đã vô tình làm em gái chảy máu đầu và sợ cha mẹ đánh nên đã bỏ trốn. Oan nghiệt thay họ lại lấy nhau, trở thành vợ chồng và sinh một người con.
Khi người anh và cũng là người chồng phát hiện ra đã cảm thất day dứt lương tâm nên lấy cớ đi biển đánh cá để rồi không quay trở về. Người vợ mỏi mòn chờ đợi chồng ngày này qua tháng nọ. Nhớ chồng, cô bồng con ra hòn đá trước biển để ngóng trông. Kết cục hai mẹ con chết và hóa thành đá.
Cũng có dị bản khác kể lại rằng người chồng đi chiến trần không về. Vợ bồng con ra núi nóng trông rồi chết hóa thành đá. Hòn đá ấy dân gian gọi là đá trông chồng hay còn gọi là Hòn Vọng Phu. Hiện nay, ở Việt Nam ngoài Hòn Vọng Phu ở Nha Trang thì còn có nhiều Hòn Vọng Phu khác trải dài từ miền Bắc vào miền Trung và miền Nam.
Một số Hòn Vọng Phu ở các tỉnh khác Việt Nam:
+ Hòn Vọng Phu ở Đắk Lắk
Dãy núi có hình cung, mặt lối quay về hướng Tây Bắc ngay ở phía Tây huyên Mơ Đrăk, tỉnh Đăk Lăk. Hòn Vọng Phu nơi đây có độ cao 2.051 mét và còn có tên gọi khác là Chư H’mu.
+ Hòn Vọng Phu ở Thanh Hóa
Núi Nhồi trước đây còn gọi là núi Khế, nằm ở thôn Nhuệ [Nhuệ Sơn], nay là xã Đông Hưng huyện Đông Sơn, cách thành phố Thanh Hóa chừng ba cây số về phía Tây Nam. Chu vi của núi khoảng 4.000 mét. Phía trên đỉnh núi có hòn đá giống như người đàn bà và hai con nhỏ đứng trông về phương Nam, nơi có chiến trận thời Trịnh – Nguyễn phân tranh. Người dân ở nơi đây gọi nó là núi Vọng Phu.
+ Hòn Vọng Phu ở Lạng Sơn
“Ðồng Ðăng có phố Kỳ Lừa
Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh”
Hai câu ca dao này ý chỉ núi đá vôi nằm bên sông Kỳ Cùng, cạnh động Tam Thanh ở thị xã Lạng Sơn. Tương truyền, vì mong mỏi chồng ra trận lâu về mà nàng Tô Thị đã bồng con lên núi để ngóng trông, lâu ngày hóa thành đá. Ngoài cái tên Hòn Vọng Phu thì nó còn được gọi là núi Tô Thị.
+ Hòn Vọng Phu ở Nghệ An
Nằm bên cạnh Nậm Giải, Quyế Phong, Nghệ An có khối đa trắng lớn với hình dáng mẹ bồng con, hướng mặt nhìn ra dòng nước. Người Thái ở nơi đây vẫn hay gọi nó là hòn Vọng Phu.
+ Hòn Vọng Phu ở Quảng Nam
Ở Quảng Nam – Đà Nẵng có Đá Bà Rầu cũng được gọi là Hòn Vọng Phu. Câu chuyện kể về pho tượng đá có hình người đàn bà này không giống với các truyền thuyết Vọng Phu trên cả nước. Theo đó, người vợ có chồng đi buôn xa, ngày này tháng nọ ra bờ sông mong mỏi chồng. Và cuối cùng đến một ngày chàng trở về nhưng hạnh phúc không đến mà bao nghi ngờ, ghen tuông làm gia đình vỡ tan, chồng nàng lại bỏ ra đi. Nàng buồn râu ra cửa biến, đau thương rồi biến thành khối đá sầu muộn. Bên cạnh tượng đá này còn có ngọn tháp hay còn gọi là Tháp Bà Rầu.
+ Hòn Vọng Phu ở Bình Định
"Bình Ðịnh có núi Vọng Phu/Có đầm Thị Nại, có cù lao Xanh...".
Núi Bà nằm ở phía Nam đầm Đạm Thủy, thuộc địa phận huyện Phù Cát. Núi lớn bao phủ cả một vùng rộng lớn, uy nghi và kỳ bí. Trước đây, núi có tên là Phô Chinh đại sơn [Phô Chinh nghĩa là “bày chiêng”] – núi Bày Chiêng còn gọi là Hòn Chuông [Chung sơn].
Hòn Chuông nhìn từ xa rất giống với quả chuông úp với nhiều đèo dốc. Trên đỉnh núi có hai khối đá, một cao, một thấp trông tựa hình người. Từ phía biển nhìn vào giống hệt như người đàn bà tay dắt đứa con đang đứng ngóng nhìn ra khơi ra. Người dân địa phương nơi đây còn gọi nó là Hòn Vọng Phu.
Thùy Duyên